Διαβάσαμε: Κάλλια Παπαδάκη «Δενδρίτες», γράφει η Εύα Κουκή

Γράφει η Εύα Κουκή

Οι «Δενδρίτες» είναι, αναμφισβήτητα, ένα από τα καλύτερα ελληνικά  μυθιστορήματα των τελευταίων ετών. Πρόκειται για ένα βιβλίο πολυσυζητημένο, πολυδιαβασμένο, βραβευμένο και όχι άδικα. Η Κάλλια Παπαδάκη υφαίνει μια ιστορία που ταξιδεύει στον χρόνο και που πραγματεύεται το αμερικάνικο όνειρο, τις δεύτερες και τρίτες γενιές μεταναστών στην Αμερική, τις χαμένες ευκαιρίες.

Οι «Δενδρίτες» είναι ένα μικρό σε όγκο βιβλίο (226 σελίδες), κρύβει, όμως, πίσω του μια ενδελεχή έρευνα, το βάθος και η ακρίβεια της οποίας αποτυπώνεται στο γράψιμο του βιβλίου. Η ιστορία διαδραματίζεται στο Κάμντεν του Νιου Τζέρσεϊ, μια πόλη που κάποτε γνώρισε την ευμάρεια και την πρόοδο κι έπειτα, μέσα σε μερικές δεκαετίες, βυθίστηκε στην κρίση και τη φτώχεια. Η συγγραφέας, όπως έχει πει, δεν έχει επισκεφτεί ποτέ το Κάμντεν. Ωστόσο, το επέλεξε ως βασικό σκηνικό της ιστορίας της, καθώς εκεί βρήκε ψήγματα της παγκόσμιας ιστορίας που έδεσαν απόλυτα με όλα όσα ήθελε να αφηγηθεί: η ναυπηγική της Νέας Υόρκης, η Αρ Σι Ει Βίκτορ, ο Ουόλτ Ουίτμαν και τα χαϊκού του Νίκολας Βιρτζίλιο, που ο αναγνώστης θα βρει σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου.

Βασικό πρόσωπο της ιστορίας είναι ο Αντώνης Καμπάνης, Έλληνας μετανάστης πρώτης γενιάς που φτάνει στις ΗΠΑ την εποχή της ποτοαπαγόρευσης, δε μιλά καθόλου Αγγλικά και προσπαθεί να βρει ένα σωρό μικροδουλειές για να επιβιώσει. Κι έπειτα ο γιος του, Μπέιζελ Καμπάνης, μετανάστης δεύτερης γενιάς, που γεννήθηκε εκεί και προσπάθησε να στήσει μια ζωή ως Αμερικανός, αντιμετωπίζοντας, όμως, πολύ μεγάλες προκλήσεις και δυσκολίες.

Καθώς το βιβλίο πραγματεύεται μια περίοδο κρίσης στην Αμερική, τη φτώχεια και τον αγώνα της επιβίωσης, πολλοί το θεώρησαν μια αλληγορία της ελληνικής κρίσης. Όμως, η Κάλλια Παπαδάκη θέλησε να μιλήσει ειδικά και μόνο για το αμερικάνικο όνειρο και τη διάψευση των προσδοκιών των ανθρώπων. Για τη συλλογική ψευδαίσθηση της Αμερικής ως προς το αμερικάνικο όνειρο, για το θυμικό του Αμερικανού πολίτη, για το «μπορώ» και για το ότι όλα είναι εφικτά εφόσον κάποιος τα επιθυμήσει και κοπιάσει πολύ γι’ αυτά. Η συγγραφέας θέλησε να γράψει ένα μυθιστόρημα για αυτούς που δεν τα κατάφεραν, όχι γιατί δε θέλησαν ή γιατί δεν προσπάθησαν αρκετά, αλλά γιατί οι συγκυρίες ήταν τέτοιες που έκαναν τα πράγματα να μην εξελιχθούν υπέρ τους. Οι «Δενδρίτες» δείχνουν μέσα από την ιστορία που ξεδιπλώνεται στις σελίδες τους ότι τα πράγματα δε θα πάνε καλύτερα για τους ήρωες του βιβλίου, είτε λόγω συγκυριών είτε λόγω των προσωπικών τους εκτιμήσεων. Όμως, το ζητούμενο, τελικά, είναι πώς μάχεται κανείς απέναντι στις περιστάσεις της ζωή του και πώς θα πορευτεί. Πώς διαχειρίζεται την αποτυχία.

Παρότι πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα, οι ραφές της Ιστορίας δε φαίνονται. Η Ιστορία είναι παρούσα και τη βλέπουμε μέσα από τα στοιχεία που υπάρχουν στο βιβλίο: οικονομική κρίση, κραχ του 1929, ναρκωτικά, ποτοαπαγόρευση, μαφία, Κου Κλουξ Κλαν και πολλά άλλα. Όμως, η Ιστορία δε καταλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο. Συνυπάρχει με τους ήρωες, όμως τα μικρά καθημερινά πράγματα και συμβάντα είναι αυτά που καθορίζουν τη ζωή τους.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η αφήγηση του βιβλίου είναι ένα συνεχές ταξίδι. Μια στο παρελθόν, μια στο παρόν. Η Κάλλια Παπαδάκη γράφει σε ενεστώτα χρόνο, καθώς μετακινείται μια στο τότε και μια στο τώρα, κάνοντας τη διήγηση της ιστορίας περισσότερο ανάγλυφη και προσδίδοντας μια δόση ζωντάνιας και αμεσότητας. Μιλά για τη ζωή των ηρώων της χωρίς αυτή να φαίνεται μακρινή και ήδη ολοκληρωμένη. Επιπλέον, ο λόγος του μυθιστορήματος είναι μακροπερίοδος. Αποτελείται από μακροσκελείς προτάσεις που κόβουν την ανάσα και μέσα σε μια παράγραφο στήνουν μια ολόκληρη σκηνή, δίνοντας στον αναγνώστη την αίσθηση πως βρίσκεται μέσα στην ιστορία και μην αφήνοντας τον να απομακρυνθεί ούτε στιγμή. Το ίδιο συμβαίνει και με τις περιγραφές των εικόνων και των συνθηκών, που είναι αριστοτεχνικά φτιαγμένες και συμπυκνωμένες, κάνοντας την ανάγνωση να ρέει.

Ο όρος «δενδρίτες» στη βιολογία παραπέμπει στις επιμήκεις απολήξεις των νευρικών κυττάρων που καθορίζουν τη μνήμη και τη λήθη. Έτσι, και στην ιστορία της Κάλλιας Παπαδάκη η μνήμη πλέκεται με τη λήθη στις ζωές των ηρώων της, οι προσδοκίες με τις ματαιώσεις, τα όνειρα με την πραγματικότητα. Και όλα από κοινού συνθέτουν ένα ποιοτικό βιβλίο που αποτυπώνει στις σελίδες του κάτι βαθιά ανθρώπινο: την προσπάθεια να ζήσει κανείς, την εσωτερική και εξωτερική  πάλη για να μείνει όρθιος.