Ο ποιητής μιλά στον Λάζαρο Αντωνιάδη για την τελευταία του ποιητική συλλογή «Μια ματιά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Οδός Πανός.
Δέκα μήνες από την κυκλοφορία της δεύτερης ποιητικής συλλογής σας «Μια ματιά». Πώς βιώνεται η προσαρμογή ενός ποιητή στο σήμερα μέσα από τη “ματιά” του ηλεκτρονικού πρίσματος; Δέκα μήνες ενός υπέροχου ταξιδιού, το οποίο συνεχίζει να με γοητεύει κάθε στιγμή! Όπως όλοι, έτσι κι ένας ποιητής, ή για να το θέσουμε πιο γενικευμένα, ένας καλλιτέχνης, οφείλει να προσαρμόζεται στα δεδομένα της εποχής στην οποία ζει. Να προσαρμόζεται αλλά επ’ ουδενί να συμβιβάζεται και να γίνεται έρμαιο αυτής. Ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να υπόκειται σε νόρμες και συμβάσεις, είναι ενάντια στη φύση του θα έλεγα. Ταλαντεύεται λοιπόν και προσπαθεί να βρει τις δικές του ισορροπίες , χωρίς να γίνεται γραφικός κι ενίοτε απόκοσμος.
Στο εξώφυλλο αποτυπώνεται ο «Ψεύτικος Καθρέφτης» του σουρεαλιστή Ρενέ Μαγκρίτ. Σε αντίθεση με το ζωγράφο, εσείς αποτυπώνετε τη ρεαλιστική διάσταση των πραγμάτων. Πως έγινε η επιλογή; Ο ψεύτικος καθρέφτης αντανακλά τη ρεαλιστική ματιά της καθημερινότητας μας; Ο ψεύτικος καθρέφτης είναι ένας αγαπημένος μου πίνακας. Όταν ήταν η ώρα να επιλέξω εξώφυλλο για το βιβλίο, φλέρταρε πολύ έντονα στο μυαλό μου η ιδέα να χρησιμοποιηθεί για τον σκοπό αυτό. Υπάρχει όντως μια άκρως αντίθετη σχέση ανάμεσα στον πίνακα και το περιεχόμενο του βιβλίου, αλλά υπάρχει και ένας κοινός παρονομαστής, η ίδια η ματιά. Η ματιά είναι αυτή που διεισδύει στα πράγματα, είναι αυτή που αντιλαμβάνεται. Άλλοτε γρήγορη κι επιφανειακή, κι άλλοτε βαθιά και ουσιαστική. Από εμάς εξαρτάται. Αυτή λοιπόν είναι το μέσο με το οποίο συνειδητοποιούμε τον χώρο, γνωρίζουμε την ίδια μας τη φύση κι εν κατακλείδι την ίδια μας της ζωή. Είναι ένα μέσο θέασης κι αντίληψης. Ο καθρέφτης από την άλλη είναι ένα μέσο αντικατοπτρισμού του κόσμου μας, των πραγμάτων μα και των προσώπων. Όταν δε μιλάμε για έναν ψεύτικο καθρέφτη, τα πράγματα περιπλέκονται λίγο παραπάνω. Κάπου εκεί, θέαση, αντίληψη κι αντικατοπτρισμός μπλέχτηκαν και έδωσαν το αποτέλεσμα που βλέπετε όλοι όσοι κρατάτε το βιβλίο στα χέρια σας.
Ο ζωγράφος αναφέρει πως «Κάθε στιγμή είναι μια απρόοπτη ανακάλυψη, κάθε στιγμή φανερώνεται το απόλυτο μυστήριο του παρόντος..». Είμαστε δέσμιοι σ΄ αυτή τη στιγμή; Κι αν υποθέσουμε πως το ξημέρωμα είναι μια πράξη από το μέλλον και το σούρουπο μια πράξη από το παρελθόν, εμείς γιατί επιμένουμε; Επιμένουμε γιατί μέσα μας υπάρχει η ελπίδα. Πάντα θα υπάρχει, κι ας είναι αυτό ο λόγος της βαθύτερης θλίψης μας. Η ελπίδα έχει αυτό το διττό ρόλο: από τη μία μπορεί να μας δίνει τη δύναμη που χρειαζόμαστε για να συνεχίσουμε, μα ταυτόχρονα μπορεί να είναι η πηγή του πόνου και της δυστυχίας μας, για αυτό που περιμένουμε και δεν έρχεται ή δεν θα έρθει ποτέ. Ο πόνος του ανεκπλήρωτου στο διηνεκές. Οι στιγμές μας είναι μοναδικές. Το ζήτημα είναι να ξέρουμε να τις ζούμε και φυσικά να μην εξαντλούμαστε σε ένα ακατάπαυστο κυνηγητό αυτών. Η αναμονή μιας στιγμής ξέρετε, μπορεί να μας κοστίσει τα πάντα.
Διαβάζοντας το κείμενο «Παράθυρο» στάθηκα στον κύριο σκοπό της αυτοερώτησης. Αν το παράθυρο επιλέγει εμάς ή εμείς επιλέγουμε αυτό. Η άψυχη ύλη, όπως εν προκειμένω το παράθυρο, αν την προσεγγίσει κανείς αγνά με την ψυχή του, μπορεί να του μιλήσει. Να του διηγηθεί τον κόσμο του παρελθόντος, τους ανθρώπους που τον έχτισαν, τις εμπειρίες που ο κόπος τους αποτύπωσε πάνω στα υλικά. Χρειάζεται απλώς να διαθέτει κανείς ένα ευαίσθητο και ευήκοο αυτί. Χιλιάδες διαβάτες του ιστορικού χρόνου κοντοστάθηκαν, άγγιξαν τα εργαλεία, τα υλικά, μα είδαν μόνο τη φθορά τους και τα προσπέρασαν αδιάφορα…
Όμως, εκτός από την ιδιότητα του ποιητή, έχετε κι εκείνη του εκπαιδευτή. Κι έχοντας αυτές τις δύο ιδιότητες, αλήθεια, η εκπαίδευση βοηθά στη σωστή κατανόηση της ποίησης, ή αντίθετο; Πρωτίστως θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι δεν με θεωρώ ποιητή. Είμαι ένας απλός εκφραστής λέξεων και συναισθημάτων και τίποτα παραπάνω. Μου αρέσει να εκφράζομαι μέσω του γραπτού μου λόγου κι αν αυτό έχει ανταπόκριση εκεί έξω, αυτό με κάνει χαρούμενο διπλά. Όσον αφορά την ιδιότητα του εκπαιδευτικού, αυτή την αποδέχομαι (γέλια). Δεν ξέρω τι ισχύει γενικά, μπορώ μόνο να μιλήσω για το τι συμβαίνει ειδικά. Θεωρώ πως ο κύκλος κλασσικών σπουδών που ακολούθησα στην Φιλοσοφική, υπήρξε καταλυτικής σημασίας για την διαμόρφωση της σκέψης, της αντίληψης αλλά και της κατανόησης αν θέλετε των τεχνών γενικότερα. Για μένα η Φιλοσοφική, διηύρυνε τους πνευματικούς μου ορίζοντες, με έμαθε να μελετώ και να μπορώ να ξεχωρίζω τα ουσιώδη από τα μη κι ήταν κι ένα ανοιχτό παράθυρο στις τέχνες. Ακόμα θυμάμαι πόσο εκστασιασμένος παρακολουθούσα τα μαθήματα ιστορίας της τέχνης σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο στο ημίφως των κεριών προκειμένου να γίνεται η προβολή των έργων στον προτζέκτορα, μαθήματα και αναλύσεις γύρω από την λογοτεχνία αλλά και τον κινηματογράφο. Όλα αυτά διαμόρφωσαν τον Γιώργο του σήμερα. Μπορεί την ίδια αγάπη για όλα αυτά να την είχα κι ανεξαρτήτως σπουδών, αλλά είναι κάτι που δεν το ξέρω και δεν θα μπορέσω και να το μάθω και ποτέ.
Συνομιλώντας με διάφορους συναδέλφους σας από τον χώρο της εκπαίδευσης διαπιστώνεται μια τάση. Επιζητούν μια αλλαγή στον τρόπο της παιδείας. Ένας εκπαιδευτής μπορεί ν’ αποδομήσει μόνος του ένα σύστημα ή είναι τόσο ανεπαρκές που ακολουθεί την πεπατημένη οδό; Μία ρήση λέει ότι ένα χελιδόνι δεν φέρνει την άνοιξη και η αλήθεια είναι αυτή. Σε ατομικό επίπεδο, και δεδομένων των συνθηκών που επικρατούν στην εκάστοτε εκπαιδευτική δομή, ο καθένας μπορεί να προβεί σε ενέργειες, οι οποίες θα εξελίξουν τον ίδιο αλλά και τους άμεσους αποδέκτες της εκπαιδευτικής διαδικασίας αλλά μέχρι εκεί. Χρειάζεται συλλογικότητα, τόλμη, αποφασιστικότητα και να αφήσει κανείς το αίσθημα ιδιοτέλειας που μπορεί να τον διακατέχει. Η πεπατημένη οδός είναι συνήθως και η πιο εύκολη, γι’ αυτό και επιλέγεται από πολλούς. Μπορούν να αλλάξουν πράγματα στην εκπαίδευση, αρκεί να είμαστε κι εμείς πιο δεκτικοί και διαλλακτικοί.
Πότε ξεκινήσατε να γράφετε; Υπήρχαν ερεθίσματα από το σχολείο; Ανατρέχοντας στο παρελθόν μου, συνειδητοποίησα πως το να αποτυπώνω σκέψεις και συναισθήματα, ήταν κάτι που το έκανα από σχετικά μικρή ηλικία. Θα τοποθετούσα την αρχή κάπου στα χρόνια της εφηβείας. Κάποιες σκόρπιες σκέψεις θα έλεγα, απροσδιόριστες ίσως. Κάποια στιγμή σταμάτησα να το κάνω για να ξεκινήσω πολύ αργότερα, ακολουθώντας έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο έκφρασης. Ήταν η εποχή που τα social media μπήκαν στην ζωή μου. Ξεκίνησα λοιπόν με μικρής έκτασης δημοσιεύσεις, οι οποίες μετά έγιναν εκτενέστερες σημειώσεις κι αυτές με τη σειρά τους οδήγησαν σε μια μορφή πεζογραφημένης ποίησης. Έτσι γεννήθηκε και το πρώτο μου βιβλίο, το «Ημερολόγιο Σκέψεων». Όσον αφορά το σχολείο… νομίζω πως με επηρέασε περισσότερο σαν ένας χώρος δράσης και διάδρασης σε κοινωνικό όμως επίπεδο κι όχι εκπαιδευτικό. Μπορεί μέσα από τα φιλολογικά μαθήματα να ήρθα σε επαφή με την τέχνη του λόγου, ωστόσο, στα μαθητικά χρόνια δεν είχα την δυνατότητα να το εκλάβω κατ’ αυτόν τον τρόπο, όπως και η πλειοψηφία των παιδιών δηλαδή.
Τη Δευτέρα, 29 Ιανουαρίου, παρουσιάζετε το βιβλίο σας στη Θεσσαλονίκη; Είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνετε στη συμπρωτεύουσα; Η Θεσσαλονίκη είναι μία πόλη για την οποία μιλάνε όλοι με τα καλύτερα λόγια. Δύσκολο νομίζω να βρεις κάποιον να πει το αντίθετο. Δεν ξέρω πως το καταφέρνει αυτό! (γέλια) Έχω βρεθεί στην πόλης σας ελάχιστες φορές μέχρι σήμερα και πάντα ήμουν περαστικός. Ποτέ δεν μου δόθηκε η ευκαιρία να την περπατήσω, να την ζήσω. Με αφορμή λοιπόν την παρουσίαση του βιβλίου, μου δίνεται μιας πρώτης τάξεως δυνατότητα να περιπλανηθώ στους δρόμους της, να γνωρίσω τις ομορφιές της κι ίσως μαγευτώ κι εγώ όπως τόσοι και τόσοι…
Το αγοραστικό κοινό ωστόσο όλο και αποστρέφεται την ποίηση. Που πιστεύετε ότι μπορεί να μας οδηγήσει; Ζούμε πιστεύω σε μία εποχή που ο κόσμος δεν θέλει να σκέφτεται πολύ, δεν θέλει να ταλαιπωρεί το μυαλό του περαιτέρω, γιατί ήδη βιώνει μία αρκετά δύσκολη κι απαιτητική καθημερινότητα. Στο χρόνο λοιπόν που θα αφιερώσει να ασχοληθεί με ένα βιβλίο, θα προτιμήσει κάτι πιο ανάλαφρο και κατά συνέπεια πιο ξεκούραστο. Μπορεί να διαλέξει μεν ένα μυθιστόρημα αρκετά μεγάλο από άποψη έκτασης, αλλά σαν περιεχόμενο μπορεί αυτό να είναι κάτι πολύ εύπεπτο κι απλό. Αν κοιτάξετε στα βιβλιοπωλεία, τα ράφια τους βρίθουν από την λεγόμενη «ελαφριά» λογοτεχνία. Αυτό βέβαια δεν είναι απαραιτήτως και κακό. Κακό είναι όταν αυτό γίνεται πλέον ο κανόνας και συνεπώς και ο ρυθμιστής της λογοτεχνικής παραγωγής. Η ποίηση είναι ένα είδος, καλώς ή κακώς, που μόνο ελαφρύ δεν θα το πεις. Είναι ένα είδος πιο ιδιαίτερο αν θέλετε, αλλά σ’ αυτή την ιδιαιτερότητα έγκειται και η ομορφιά της. Προσωπικά, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αυτού, προσπαθώ να μιλήσω για πράγματα απτά και καθημερινά, με τρόπο μεστό ώστε να είναι ένα βιβλίο που θα διαβαστεί από τον καθένα, καθώς είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους. Ο κόσμος έχει ανάγκη την ποίηση. Μέσα από αυτή μπορεί να εκφράσει ιδέες, αξίες, συναισθήματα∙ μπορεί να αισθανθεί, να μοιραστεί, τα ταξιδέψει η ψυχή του. Με λίγα λόγια η ποίηση είναι αρωγός της πνευματικής μας εξύψωσης. Ήταν, είναι και θα είναι ένα είδος δύσκολο κι από την άποψη αυτή πάντα θα τραβάει τα βλέμματα των λίγων. Αλλά ακόμα κι αυτό, είναι σημαντικό και προσωπικά προτιμώ να βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο.
Διάβασα σε μια πρόσφατη συνέντευξη σας πως ήδη ξεκινήσατε την επόμενη συλλογή ποιημάτων. Οπότε ο επόμενος στόχος είναι η κυκλοφορία του; Τους τελευταίους μήνες είναι αλήθεια διανύω μία πολύ έντονα παραγωγική από συγγραφικής απόψεως περίοδο και μπορώ να πω πως έχω στο συρτάρι ένα ικανοποιητικό υλικό, το οποίο βέβαια πρέπει να δουλευτεί. Δεν είμαι ακόμα σε θέση να προχωρήσω, καθώς θέλω να δώσω χρόνο και στη Ματιά. Δεν έχει συμπληρωθεί ούτε χρόνος από την κυκλοφορία του βιβλίου, συνεπώς θα ήθελα να του δώσω το περιθώριο να αναπνεύσει με μια σχετική ελευθερία. Δεν βιάζομαι∙ δεν ανυπομονώ. Όταν θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου, θα έρθει και το επόμενο βήμα.
@ Ο Γιώργος Βαγγελάκης παρουσιάζει την ποιητική συλλογή «Μια ματιά» τη Δευτέρα 29/1
στο βιβλιοπωλείο Πρωτοπορία (Θεσσαλονίκη) στις 19:00.