Κορίνθιος ποιητής και δημοσιογράφος, με τραγικό τέλος. Εντάσσεται στον κύκλο των νεορομαντικών ποιητών του Μεσοπολέμου. Ο Ιωάννης Οικονομόπουλος, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στο Κιάτο το 1988 και το 1902 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στον Πειραιά, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Η πρώτη εμφάνισή του στο λογοτεχνικό χώρο πραγματοποιήθηκε με ένα πεζογράφημα που δημοσιεύτηκε στο παιδικό περιοδικό της Μυτιλήνης «Χαραυγή». Από το 1903, μαθητής του Γυμνασίου ακόμη, άρχισε να συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά της εποχής (Νουμάς, Διάπλαση των Παίδων, Ακρόπολις, Πρόοδος, Νέα Ελλάς, Πατρίς κ.ά.), όπου δημοσίευσε ποιήματα, χρονογραφήματα και παρουσιάσεις βιβλίων. Την ίδια χρονιά υιοθέτησε το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Ρώμος Φιλύρας για τα ποιήματα, που δημοσίευε στο λογοτεχνικό περιοδικό Νουμάς. Το 1911 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Ρόδα στον αφρό.
Το 1916 διορίστηκε αρχικά αρχειοφύλακας και στη συνέχεια γραφέας στο Δικαστικό Σώμα του Στρατού και έφτασε ως το βαθμό του υπολοχαγού. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων πολέμησε στη Μακεδονία και την Ήπειρο, όπου έπαθε κρυοπαγήματα. Αποτάχθηκε το 1924, λόγω ανίατης αφροδίσιας πάθησης (σύφιλης).
Παράλληλα με την στρατιωτική του ενασχόληση, συνεργάστηκε με τα λογοτεχνικά περιοδικά Ηγησώ, Νέα Εστία, Κύκλος και Ξεκίνημα, ενώ εξέδωσε πέντε ποιητικές συλλογές:
Γυρισμοί 1912-1918 (1919), Οι ερχόμενες (1920), Κλεψύδρα (1921), Πιερρότος (1922), Θυσία (1923) και το πεζογράφημα Ο θεατρίνος της ζωής (1916).
Το 1927 κλείστηκε στο Δρομοκαΐτειο (η σύφιλη του είχε προκαλέσει σοβαρή ψυχική νόσο), όπου παρέμεινε έως το τέλος της ζωής του, 9 Σεπτεμβρίου του 1942.
Φιλύρας: «Ο μόνος που μας θυμάται συχνά είν’ ο θάνατος. Ακούει τη μυστική μας επίκλησι, στο αργό ατελείωτο μέτρημα των ραθύμων στιγμών της βαρυθυμίας μας, την άφωνη εκ βαθέων ευχή μας, απάνω στον ταραγμένο ύπνο μας, κι έρχεται, παρηγορητής και γοργοεπήκοος, κομίζοντας τα υπέρτατα δώρα του τα γλυκόπιοτα δυνατά βάλσαμά του, που μας χαρίζουν ό,τι δεν μπορούν να μας χαρίσουν η βερονάλη και η χλωράλη ούτε κανένα ναρκωτικό ή παυσώδυνο… την τελειωτική, την υπέρτατη κάλμα… τη γλυκειά δροσοπαροχή λύτρωσι… Πόσες φορές δεν τον ονειρεύονται στον ύπνο του και στον ξύπνο, τα πολυβασανισμένα νευρόσπαστα των ψυχώσεων, στα τραγικά φωτεινά τους διαλείμματα, πόσες φορές δεν ονειρεύονται να τους χαμογελά, σα μια θαμπή ελπίδα γλυκοχαραυγής, ανάμεσα από την αχλύ και τον ζόφο, που τους σκεπάζει τα ταραγμένα τους λογικά… Και ξέρουν πως το γλυκό τους όνειρο, η ελπίδα κι η γλυκαπαντοχή των βασανισμένων, αργά ή γρήγορα, θα στέρξη μια φορά. Είνε κι αυτό μια παρηγοριά, η μοναχή εδώ μέσα παρηγοριά μας… Όλοι κι αν μας ξεχάσουν, αυτός θα θυμηθή…»
Το 1939 ο Αιμίλιος Χουρμούζιος επιμελήθηκε των Απάντων του και μόλις το 1974 ο ποιητής Τάσος Κόρφης εξέδωσε 70 από τα ποιήματα που είχε γράψει ο Φιλύρας κατά τη διάρκεια του δεκαπεντάχρονου εγκλεισμού του στο Δρομοκαίτειο (Ρώμος Φιλύρας. Συμβολή στη ζωή και το έργο του). Το 2013 κυκλοφόρησαν σε δύο τόμους «άπαντα τα ευρεθέντα» ποιήματα του Ρώμου Φιλύρα, σε φιλολογική επιμέλεια Χ. Λ. Καράογλου και Αμαλίας Ξυνογαλά (εκδ. University Studio Press).
Ο Ρώμος Φιλύρας τοποθετείται στον κύκλο των λεγόμενων νεορομαντικών Ελλήνων ποιητών του Μεσοπολέμου, ανάμεσα στους Λαπαθιώτη, Ουράνη, Καρυωτάκη, Άγρα, Κλέωνα Παράσχο, ενώ επιρροές δέχτηκε από τους παλιότερους Μαλακάση, Δροσίνη, Γρυπάρη, Πορφύρα και άλλους. Επηρεάστηκε, επίσης, έντονα από το ρεύμα του συμβολισμού και υπέταξε την τεχνική της γραφής του και τη γλωσσική του έκφραση στην ανάγκη να μεταδώσει τα συναισθήματά του με άμεσα αντιληπτό τρόπο. Στο έργο του υμνεί την ομορφιά της φύσης και της γυναίκας και προσπάθησε να συλλάβει και να μεταδώσει μια ιδανική εικόνα τους, που να υπερβαίνει τα συμβατικά πλαίσια.
Σκαραμαγκάς*
Σαν κέντημα γύρω οι βράχοι κ΄ οι λόφοι του Κορυδαλλού
στο λιμανάκι, ονειρεμένο, του γραφικού Σκαραμαγκά
κ΄ οι βάρκες στην ακρογιαλιά, που βάζουν πλώρη αργά γι΄ αλλού
τα παραγάδια και τ΄ αγκίστρια κ΄ οι πετονιές αραδαριά.
Όλος γαλήνιο αραξοβόλι ο κόλπος του Σκαραμαγκά
κι αντίκρυ η θρυλική Ελευσίνα, Κούντουρα, Μάντρα και τα Βίλλια
κόττερα μάγα, καραβάκια, τράτες, που σέρνονται αργά,
κι άλλα πλεούμενα που φεύγουν γοργά και παίρνουν φόρα μίλια.
Γλυκόχρωμα γαλάζια ως πέρα τα τρεμοσάλευτα νερά,
τα κύματα μ΄ αφρόν ολάσπρο, κάπου στο βάθος των κατάρτια
και τα βουνάκια και τα βράχια, τα δεντελλένια στη θωριά
και κάποτε και κάπου – κάπου πανάκια ολόλευκα και ξάρτια.
Κι απ΄ όλα, από τις αχτιβάδες, και τα πετράδια στ΄ ακρογιάλι
ως τα βουνάκια και τα ψάρια, που τ΄ αγκιστρώνουν πετονιές
λάμπει μια υγεία και μιαν αύρα φυσάει σα νίκη ή μαϊστράλι
πνέει απ΄ τα βάθη κ΄ ένα ρέμα, παίρνει και ρέει απ΄ τις ρονιές.
Κι απ΄ το Δαφνί, τη Σαλαμίνα, το Ναύσταθμο κι ακόμα πέρα
ο θρίαμβος των τοπίων παίρνει και βασιλεύει γραφικά
σμίγουν το χώμα, το χαλίκι κ΄ οι γλάροι στο γλαυκό του αιθέρα
και νανουρίζεται η ψυχή μας στο κύμα αιθέρια και γλυκά.
*Σημείωση: Ο Κώστας Βάρναλης επισκέφτηκε τον Φιλύρα στο Δρομακαϊτειο. Σε αυτήν την επίσκεψη πήρε από το ν Φιλύρα τέσσερα ποιήματα και ένα πεζό, μεταξύ των οποίων είναι και ο “Σκαραμαγκάς”
Πηγή: Βιογραφίες (Σαν σήμερα), 24 Γράμματα.