Δημήτρης Καρατζιάς «Το ένστικτο της επιβίωσης είναι από τα πιο δυνατά και άγρια ένστικτα του ανθρώπου.»

Ο Δημήτρης Καρατζιάς μιλάει για τις δύο θεατρικές παραστάσεις που ανέβηκαν φέτος στον πολυχώρο Vault.

Κύριε Καρατζιά, φέτος ανεβάζετε ένα έργο από την κουλτούρα της Πειραματικής σκηνής στον δικό σας χώρο, στο Vault, τις «Φυλακισμένες» των Ignacio del Moral & Verónica Fernández, σε μετάφραση Μαρίας Χατζηεμμανουήλ. Πως πήρατε αυτή την απόφαση; Το έργο αυτό γράφτηκε αρχικά κατ’ ανάθεση για να παρουσιαστεί από τους τελειόφοιτους της Βασιλικής Ακαδημίας τής Μαδρίτης το 2007, αλλά λόγω της μεγάλης επιτυχίας του, τελικά, παίχτηκε στην κεντρική σκηνή του Εθνικού θεάτρου της Μαδρίτης το 2008 σε σκηνοθεσία Ερνέστο Καμπαγέρο.

Ισπανία, χειμώνας του 1950, μετά τον εμφύλιο. Η Δικτατορία του Φράνκο στην εξουσία.Συνεργασία Εκκλησίας και Φασιστών. Καθολικισμός. Γυναικείες Φυλακές μέσα σε ένα Μοναστήρι. Κρύο, πείνα, αρρώστιες, απομόνωση, κακοποίηση, βία, θάνατος. Γυναίκες φυλακισμένες. Οι ακραίες συνθήκες και τα ακραία πάθη, οδηγούν σε ακραίες συμπεριφορές. Μια χάρη από τον επίσκοπο που διεκδικούν όλες. Ένα καταστροφικό επισκεπτήριο. Ένοχα μυστικά βγαίνουν στο φως. Και μετά μια σειρά από αποκαλύψεις και ανατροπές που οδηγούν στο τραγικό τέλος…

Ένα δυνατό σύγχρονο, καλογραμμένο, κοινωνικό δράμα, με εξαιρετικούς χαρακτήρες, υπέροχη πλοκή και πολιτικές προεκτάσεις. Πολύ κοντά σε όλα όσα κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια στον Πολυχώρο Vault.

Η αίσθηση είναι πως αλληλοσυμπληρώνονται οι «Φυλακισμένες« με το «the curing room». Το φασιστικό καθεστώς λόγω εποχής από τη μία, και ο εγκλεισμός των ίδιων φύλων από την άλλη, ζητώντας μια έξοδο ανάπαυσης – λύτρωσης. Ο εγκλεισμός κάτω από ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες, η έλλειψη της ελευθερίας, η απάνθρωπη συμπεριφορά της κάθε εξουσίας ( οι Ναζί από τη μια μεριά, Δικτατορία και Εκκλησία από την άλλη), τα φασιστικά καθεστώτα, οι απάνθρωπες συνθήκες, η αποκτήνωση των ανθρώπων, το ένστικτο της επιβίωσης, η βία, το πάθος για ζωή, τα χαμένα όνειρα, οι χαμένες ζωές, η οικογένεια, ο έρωτας, η ανθρωποφαγική διάθεση των ανθρώπων σε δύσκολες συνθήκες, η πίστη στο Θεό, τα πολιτικά πιστεύω, ο Κομουνισμός, ο πόλεμος (ο Β΄ Παγκόσμιος στους μεν, ο εμφύλιος στους δε) και οι προεκτάσεις του στις ζωές των ανθρώπων, είναι κάποια από τα κοινά τους στοιχεία. Πολλά κοινά στοιχεία, σε δύο όμως τελείως διαφορετικά έργα. Δύο έργα σκληρά, βασισμένα σε αληθινά γεγονότα και αληθινά περιστατικά. Την ίδια δεκαετία (1944 το ένα, 1950 το άλλο). Στην Ευρώπη (Πολωνία το πρώτο, Ισπανία το δεύτερο). Το ένα όμως, από μια ανδρική σκοπιά και το άλλο από γυναικεία. Και τα δύο όμως μιλάνε για τα εγκλήματα της ανθρωπότητας στους συνανθρώπους μας. Για τα εγκλήματα του Πολέμου και τις άγριες θηριωδίες που έγιναν στο όνομα του “καλού”. Από τους Ναζί στο «The Curing Room» και από την Εκκλησία στον καιρό της δικτατορίας του Φράνκο στις «Φυλακισμένες». Όπως τόσα εγκλήματα που έγιναν και συνεχίζονται να γίνονται κατά τη διάρκεια των πολέμων ή και κατά τη διάρκεια της Ειρήνης ακόμη, από τα φασιστικά καθεστώτα και την Εκκλησία, σε όλο τον κόσμο και στην χώρα μας. Τα παραδείγματα άπειρα.

Εχοντας την προηγούμενη επιτυχημένη παράσταση «Τhe curing room» η οποία συνεχίζεται και φέτος, αλλά και την τωρινή που θα δοκιμαστεί, πιστεύετε πως το κοινό είναι προετοιμασμένο να χωνεύει με την ίδια επιθυμία την κριτική σας ματιά απέναντι στα σημερινά καθεστώτα; Αν κρίνω από τη μέχρι τώρα πορεία του Vault και των παραστάσεων μας, όπως και πολλών άλλων μικρών, εναλλακτικών θεατρικών χώρων (δεν ανακαλύψαμε την Αμερική στο Vault), το κοινό όχι μόνο είναι πια προετοιμασμένο για τέτοιες παραστάσεις αλλά τις αναζητεί. Ο θεατής ψάχνει, ενημερώνεται πριν δει μια παράσταση, ξέρει το θέμα, γνωρίζει τι θα δει και σαφώς όλα αυτά τα θέματα τον αφορούν γιαυτό και τα παρακολουθεί. Τώρα το αν θα συνεχίσει να έρχεται στις παραστάσεις μας, είναι καθαρά στο χέρι το δικό μας. Αν συνεχίσουμε να κάνουμε καλές παραστάσεις θα μας ακολουθεί. Δεν υπογράφεις συμβόλαιο με το θεατή. Και δεν υπάρχει συνταγή επιτυχίας. Άρα μόνο ένα όπλο έχεις. Την καλή παράσταση. Την πραγματικά καλή παράσταση.

Το γυμνό πάντα προκαλούσε και όπως φαίνεται θα προκαλεί. Τι είναι όμως αυτό που δεν αφήνει τον άνθρωπο να απελευθερωθεί από τις νόρμες του; Το γυμνό όταν γίνεται κάτω από ορισμένες συνθήκες είναι όμορφο και θεμιτό. Όταν το απαιτεί το κείμενο, όταν είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ για την εξέλιξη του έργου ή του ρόλου. Και πάντα βέβαια προφυλάσσοντας με κάθε μέσο, τους ηθοποιούς και την παράσταση σου. Eίναι πολύ λεπτή η γραμμή, και πολύ εύκολα μπορεί να γίνει φτηνό ή χυδαίο. Το γυμνό για το γυμνό, σήμερα εν έτη 2017, για να προκαλέσεις ή να κόψεις κάποια εισιτήρια παραπάνω μόνο τα αντίθετα αποτελέσματα θα έχει. Ας μην υποτιμάμε τους θεατές. Χαζοί δεν είναι και το ανούσιο γυμνό είναι το πρώτο που θα τους ενοχλήσει.

Επιστρέφοντας ξανά στο φετινό σας έργο, ανακαλύπτουμε και την συμβίωση ανάμεσα σε γυναίκες που έχουν διαφορετικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Σαν μια μικρογραφία της κοινωνίας. Πως οι συγγραφείς καταφέρνουν να βρουν την ισορροπία ή μήπως τελικά δεν μπορεί να υπάρχει ισορροπία; Με αφορμή την χάρη που δίνει ο αρχιεπίσκοπος της περιοχής παρακολουθούμε τις ζωές κάποιων γυναικών σε μια πτέρυγα φυλακών, που βρίσκεται μέσα σε ένα μοναστήρι. Κάποιες βρίσκονται εκεί για πολιτικούς λόγους, όπως η κουμουνίστρια και η αναρχική, άλλες για κλεψιές, πορνεία, μοιχεία, παράνομες εκτρώσεις, φόνους, κάποια που σκότωσε τον άντρα της και άλλη που έπνιξε το μωρό της. Κάποιες επειδή επιλέγησαν ή επέλεξαν το ρόλο του δεσμοφύλακα (οι καλόγριες μέσα στο Μοναστήρι). Οι γυναίκες αυτές χαίρονται, γελάνε, ερωτεύονται, ονειρεύονται, ελπίζουν, προσεύχονται, ραδιουργούνε, θυμώνουν, γκρινιάζουν, τσακώνονται, απελπίζονται, κλαίνε, πονάνε, συμπαραστέκονται η μία στην άλλη, επιθυμούν την ελευθερία τους, ένα καινούργιο ξεκινημα, μια νέα αρχή, όπως κάθε γυναίκα στην κοινωνια μας. Μόνο που όλες αυτές οι γυναίκες, βρέθηκαν κάτω από άσχημες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και προσπάθησαν να υπερασπιστούν τα πιστεύω τους, να αλλάξουν τον κόσμο, ή απλά να επιβιώσουν σε μια κοινωνία που δεν τους το επέτρεπε.

Στο «The curing room» φτάνουν μέχρι και στην κλήρωση θανάτου για την επιβίωση. Οι «Φυλακισμένες» επιθυμούν τη θεία χάρη από τον επίσκοπο. Είναι ικανές να φτάσουν κι εκείνες στα άκρα; Είναι θέμα επιβίωσης; Κάθε άνθρωπος είναι ικανός για το καλύτερο και το χειρότερο. Απλά είναι θέμα παιδείας, μόρφωσης, κοινωνίας, και συνθηκών. Το ένστικτο της επιβίωσης είναι από τα πιο δυνατά και άγρια ένστικτα του ανθρώπου.

Με τις παραστάσεις που ανεβάζετε μου δίνετε την εντύπωση πως στον Πολυχώρο του Vault θέλετε να δημιουργήσετε μια πειραματική σκηνή με ακραία ή και λιγότερο ακραία έργα, αλλά πάντα με την ίδια αίσθηση. Στόχος μας είναι να παρουσιάζουμε παραστάσεις που να έχουν κάτι να πουν στον σημερινό κάτοικο αυτής της χώρας. Να τον προβληματίσουν, να τον λυτρώσουν, να τον ψυχαγωγήσουν με τρόπο διαφορετικό, να τον συγκινήσουν. Έργα δυνατά, σύγχρονα. Ιστορίες αληθινές, μοναδικές, συγκλονιστικές, όμορφες ή άσχημες. Τώρα αν κάποιες από αυτές θεωρούνται ακραίες, είναι τόσο όσο η ίδια μας η ζωή σήμερα. Δεν μπορείς να μείνεις ανεπηρέαστος από όλα όσα συμβαίνουν γύρω σου. Υπάρχει και αυτή η πλευρά του θεάτρου που είναι εξίσου ενδιαφέρουσα και για εμάς και για το κοινό.

Είχατε ποτέ αντιδράσεις από το κοινό; Να αποχωρήσει, ίσως κάποιος θεατής την ώρα της παράστασης. Φυσικά. Σε 80 παραστάσεις που έχουμε παρουσιάσει με το «The Curing room» ως τώρα, είχαμε και καμιά δεκαριά αποχωρήσεις και δύο λιποθυμίες. Και πολλά άλλα κωμικά ευτράπελα. Αλλά στους 5.000 θεατές είναι μικρό το ποσοστό.

Για τα επόμενα σχέδια να σας ρωτήσω ή είναι νωρίς ακόμα; Πολλά και διάφορα σχέδια, πολλά και διάφορα όνειρα. Δύο παραστάσεις που ετοιμάζονται για το Vault. Την πρώτη μας εκτός, σε μεγαλύτερο θέατρο. Ένα βιβλίο που έρχεται. Πολλές νέες και πολύ ενδιαφέρουσες συνεργασίες. Το 2018 θα είναι δημιουργικό. Προς το παρόν όμως προέχουν αυτές οι δύο παραστάσεις.

Συνέντευξη στον Λάζαρο Αντωνιάδη (ant.lazaros@gmail.com)
Φωτογραφίες: Λεωνίδας Βασιλόπουλος