Για δεύτερη χρονιά παρουσιάζετε τον «Ξένο», σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τσιάμη, αυτή τη φορά στο Από μηχανής θέατρο. Που οφείλεται πιστεύετε η επιτυχία του έργου; Ένα έργο που μετράει πάνω από 8 εκατομμύρια αναγνώστες.
Είναι μεγάλη η χαρά μας που επαναλαμβάνεται για δεύτερη σεζόν η παράστασή μας. Αυτήν την φορά στο νέο,ανακαινισμένο θέατρο , το Από Μηχανής. Θα έλεγα ότι δεν είναι εύκολο να προσδιορίσεις που οφείλεται η επιτυχία μιας παράστασης. Όλοι λένε ότι δεν υπάρχουν συνταγές επιτυχίας, έτσι δεν είναι; Στην δική μας περίπτωση, της παράστασης του Ξένου δλδ. , έχουμε να κάνουμε με ένα γνωστό, πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα που ο συγγραφέας του, ο Αλμπέρ Καμύ, είναι από τους δημοφιλέστερους στην Ελλάδα .Πολλοί από τους θεατές μας λοιπόν, έρχονται με την περιέργεια να δουν πως μετατράπηκε το μυθιστόρημα που γνωρίζουν σε θεατρικό έργο. Όσοι το είδαν, την περασμένη περίοδο αλλά και αρκετοί από όσους το παρακολούθησαν πρόσφατα, μίλησαν για μια πολύ ενδιαφέρουσα διασκευή, για μια δυνατή παράσταση που δεν σ΄αφήνει αδιάφορο.Την παράστασή μας την παρακολουθούν πολλοί νέοι, φοιτητές και απόφοιτοι σχολών, νέοι γενικότερα, αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας θεατές βέβαια, που τους γοητεύει, ίσως, το γεγονός ότι ο Καμύ μεταφέροντάς μας στην θέση του Μερσώ , μας αποκαλύπτει μία θέση απαλλαγμένη από συνήθειες και συμβάσεις. Μας καλεί να εξεγερθούμε ενάντια σε οποιαδήποτε κοινωνική, κρατική νόρμα και να βλέπουμε την ζωή μας διαφορετικά.
Το 2010 ο ψυχίατρος Christopher Badcock μελέτησε το χαρακτήρα του Καμύ και συμπέρανε πως οι αντιδράσεις του από τις κοινωνικές συμπεριφορές μέχρι και την προσωπική του ρουτίνα οδηγούσαν στο συμπέρασμα πως έχει το σύνδρομο Ασπεργκερ. Ένας σχολαστικός τύπος που αρνείται να πει το παραμικρό ψέμα και να αποκαλύπτει ό,τι σκέφτεται για τους άλλους, χωρίς δεύτερη κρίση. Ένας χαρακτήρας με κρυμμένες αυτιστικές τάσεις.
Στην παράστασή μας, προσεγγίσαμε διαφορετικά το κείμενο. Δεν ακολουθήσαμε μία ψυχολογική ερμηνεία του κεντρικού ήρωα και της στάσης του απέναντι στους άλλους. Δουλεύοντας με θέματα που αφορούν στον Ξένο του Καμύ, ανακαλύψαμε ότι για μας, είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον να αντιμετωπίσουμε τον ήρωα ως σύμβολο.Το σύμβολο της φιλοσοφίας του Καμύ, της φιλοσοφίας του παράλογου. Το σύμβολο της αντίστασης στην συνήθεια. Της αντίστασης σε οποιαδήποτε εξωτερική αυθεντία που επιβάλλεται στο άτομο έξωθεν και του στερεί.
Οπότε και φτάνει μόνος του κοινωνικά στην απομόνωση, ώσπου έρχεται αντιμέτωπος με το θάνατο. Ένας “Χριστός” της εποχής. Κάτι που παραλληλίζει ο Καμύ.
Ο Μερσώ υπερασπίζεται με απόλυτο τρόπο, χωρίς συμβιβασμούς και παραχωρήσεις, την αλήθεια. Συχνά όμως διαπιστώνει ότι βρίσκεται ανάμεσα σε όντα που άλλα λένε κι άλλα εννοούν. (Η Μαρί πχ, όταν του ζητά να παντρευτούν , πιστεύει ότι ο Μερσώ πρέπει απαραιτήτως και να την αγαπά. Διαφορετικά, γιατί να την παντρευτεί. Αυτός της απαντά ότι δεν την αγαπά, αλλά θα την παντρευτεί, αφού αυτή το επιθυμεί! Κι η Μαρί , μετά από παύση, τον λέει παράξενο κι ότι για τον ίδιο λόγο που τον αγαπά, για τον ίδιο λόγο μπορεί και να τον μισήσει! …. ). Οι λέξεις τους συχνά αλλάζουν σημασία, ανάλογα την στιγμή, ανάλογα με την έκφραση του προσώπου, τις χειρονομίες, την στάση του σώματος… Ο κόσμος που ζει ο Μερσώ είναι τόσο… πολύπλοκος! Τι μέλλον λοιπόν μπορεί να έχει σε έναν κόσμο τόσο διαφορετικό,που τους κανόνες του δεν μπορεί να τους κατανοήσει, που τον αισθάνεται παράλογο κι ο κόσμος αυτός τον αντιμετωπίζει ως Ξένο; Ο Μερσώ επιλέγει, μέσα από μία αέναη, διαυγή παρατήρηση της δικής του ζωής αλλά και των άλλων, να υπερασπιστεί, χωρίς ίχνος ηρωισμού, με απόλυτο τρόπο την αλήθεια. Δεν θα προδώσει αυτά που πιστεύει κι ας γνωρίζει ότι εξαιτίας της στάσης του, θα οδηγηθεί στην γκιλοτίνα! Αναρωτιέται κανείς, πόσο εύκολο είναι στις μέρες μας να υπερασπιστείς τις ιδέες σου; Πηγαίνοντας κόντρα στο κατεστημένο, κόντρα σε ότι η κοινωνία υπαγορεύει; Κόντρα στον κρατικό μηχανισμό; Ο Μερσώ το κάνει. Στο τέλος μάλιστα, απέναντι στην αδιαφορία του κόσμου, ανοίγει μια αγκαλιά κι είναι έτοιμος να δεχτεί τον θάνατο.
«Υπάρχω σημαίνει λερώνω τα χέρια μου». Αυτό μήπως είναι ένα δείγμα και της ύπαρξης του Μερσώ. Μόνο με αυτό τον τρόπο να οδηγούνταν στην υπαρξιακή του διάσταση;
Ο Μερσώ, μπορεί να δίνει την εντύπωση ενός απόμακρου, αμέτοχου ανθρώπου, ψυχρού παρατηρητή της ζωής, ο ίδιος όμως δεν σταματά λεπτό να αναζητά την ενότητα . Μιλά ελάχιστα γιατί δεν θέλει να χάσει ούτε ένα κομμάτι της ενσυνειδησίας του. Ψάχνει εν αγωνιωδώς το νόημα στην ζωή του, την αλήθεια στην ύπαρξή του.Καμία όμως βεβαιότητα δεν έχει αξία γι’ αυτόν. Τίποτα δεν έχει σημασία. Σε έναν κόσμο παράλογο, χωρίς κατανόηση για τον άλλον, χωρίς ελπίδα για αγάπη , χωρίς αρετή, τι νόημα έχει να παλεύεις ; Αν δεν υπάρχει αρετή, λέει ο Ντοστογιέφσκι, δεν υπάρχει και νόμος, άρα όλα επιτρέπονται! Ο Μερσώ, στο μέσον του έργου, σκοτώνει χωρίς αιτία, ένα Άραβα . Εξαιτίας του ήλιου! Μία συμβολική πράξη! Θα μπει στην φυλακή εξαιτίας αυτής της δολοφονίας. «Λέρωσε τα χέρια το» ο Μερσώ. Πυροβόλησε άλλες τέσσερις φορές το άψυχο σώμα. Για να συνειδητοποιήσει την πράξη; Υπάρχουν πολλές ερμηνείες επ’ αυτού! Στην φυλακή, αποκτά συνείδηση. Ο Καμύ λέει πως όποιος έχει σκοτώσει, είναι σαν να έχει ζήσει τα πάντα. Με την δολοφονία ο Μερσώ συνειδητοποιεί την τραγωδία του ανθρώπου του πεπερασμένου που βιώνει τον παραλογισμό του κόσμου.
Έχουμε την ανάγκη να πιστεύουμε σε ανθρώπους, όπως ο Μερσώ; Η εποχή το αντέχει, επειδή δεν παίζει το παιχνίδι, όπως αναφέρει και ο Καμύ;
Έχουμε την ανάγκη να ελπίζουμε ότι υπάρχουν περιθώρια να βελτιώσουμε την ζωή μας. Να μετατοπιστούμε και με βλέμμα καθαρό, να την δούμε διαφορετικά.
Εχετε συναντήσει «ξένους» (όπως τον Μερσώ) στη σημερινή εποχή.
Παρατηρώ ότι η κρίση, μας έχει κάνει σκληρούς. Κλειστήκαμε στους εαυτούς μας, εκεί τώρα αναπαυόμαστε. Δεν εμπιστευόμαστε εύκολα τον άλλον. Ασχολούμαστε αποκλειστικά με τον εαυτούλη μας . Να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας, τα θέλω μας. Αυτό είναι το μέλημά μας! Έτσι στερούμαστε την επικοινωνία, την δυνατότητα να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε. Μπορείς να αφήσεις να ακουμπήσει ο άλλος τον πόνο του πάνω σου ; Ή προτιμάς ο άλλος να παραμένει αμετάκλητα άλλος; Ξένος δηλαδή; Ξέρεις πόσους τέτοιους έχεις δίπλα σου ; Καθημερινά ; Έχεις ασχοληθεί μ΄αυτό; Το ‘χεις αντιληφθεί ; Τρομάζω όταν συναντώ- ανταλλάσσω παγωμένο βλέμμα, ψυχρό χαιρετισμό , σφιχτό χαμόγελο, αγκυλωμένη χειραψία, κρύα αγκαλιά, με γνωστό μου άνθρωπο. Φίλο ή συγγενή. Κι αυτό δυστυχώς, τώρα πια, δεν συμβαίνει σπάνια.
Ο «Ξένος» του Αλμπέρ Καμύ παίζεται για δεύτερη χρονιά στο Από Μηχανής Θέατρο σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Τσιάμη. Μαζί με τον Γεράσιμο Μιχελή, η Κλεοπάτρα Μάρκου, ο Μιχάλης Οικονόμου (κάθε Τρίτη) και ο Μιχάλης Βαλάσογλου (κάθε Δευτέρα).