Μάρω Βαμβουνάκη «Οι λεπτομέρειες σε οδηγούν, σαν ξεναγός, στο νόημα των πραγμάτων»

Η συγγραφέας μιλάει στη Μαρκία Λιάπη για το τελευταίο της βιβλίο που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.

Κα Βαμβουνάκη, φέρετε πολλά «δώρα» για τους αναγνώστες σας, πολλά βιβλία και διηγήματα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Μέσα σε αυτά χιλιάδες λέξεις. Τι σημαίνουν οι λέξεις για εσάς; Οι λέξεις είναι εκείνη η πρώτη αγωνία, όταν είσαι πολύ μικρό παιδάκι, και ενώ ξέρεις τι θες, τι αισθάνεσαι, δεν μπορείς να το πεις στους άλλους. Κατά κανόνα η λέξη είναι πιο περιορισμένη από το περιεχόμενό της κι αυτό κάνει το αίσθημα ή τη σκέψη να ασφυκτιούν. Τι λύτρωση όμως όταν καταφέρεις να πετύχεις μια ακριβέστερη έκφραση για εκείνο που αγωνίζεσαι να φανερώσεις!

Το τελευταίο σας έργο (Το βιβλίο της εγγονής μου, εκδόσεις Ψυχογιός) μιλά για μια προσωπική ιστορία, τη γέννηση και το πρώτο «μεγάλωμα» της εγγονής σας. Τι σημαίνει το «της» του τίτλου; Ένα βιβλίο που ανήκει στην εγγονή ή ένα βιβλίο που προσφέρετε σε εκείνη;  
Αυτό δεν το είχα σκεφτεί! Τώρα που μου το λέτε το ψάχνω! Σαν πιθανότερο θεωρώ το πρώτο. Της ανήκει και μου το πρόσφερε. Είναι γενικά και από την αρχή αρχή ένα πολύ γενναιόδωρο κοριτσάκι.

Όπως αναφέρετε στην αρχή του βιβλίου οι γονείς της είχαν ενδοιασμούς απέναντι στην έκδοση ενός τόσο προσωπικού έργου. Στην πορεία βέβαια η στάση αλλάζει… Φοβόμαστε υπερβολικά την έκθεση σήμερα; Και τι είναι έκθεση, τελικά, σε έναν κόσμο –γυάλα όπως είναι ο σύγχρονος; Εχει κάθε δικαίωμα να μη θέλει κάποιος να εκτεθεί. Η έκθεση σήμερα είναι υπερβολικά εκτεταμένη και έντονη με τα μέσα που μας προσφέρονται. Φοβάσαι διάφορα. Μήπως στοχοποιηθείς, μήπως ξεφύγεις από τα μέτρα σου, μήπως προκαλέσεις. Το χειρότερο, μήπως γελοιοποιηθείς. Εγώ πάντως δεν φοβήθηκα στη ζωή μου την έκθεση. Ίσως και ένα τέτοιο θάρρος ή θράσος να είναι αναγκαία προϋπόθεση για να εκδίδεις βιβλία.

Διαβάζοντας το βιβλίο ο αναγνώστης στέκεται σε μια τρυφερή σύγκρουση γενεών, τρυφερότητα που υπαγορεύει η αφηγηματική φωνή που περιγράφει με συμπάθεια τις αλλαγές. Πώς βλέπετε τους νέους γονείς, τους εφήβους και γενικά τις γενιές του σήμερα και του αύριο; Τους σημερινούς γονείς τους βρίσκω πολύ, πολύ συγκινητικούς. Από το περιβάλλον μου, αυτούς που ξέρω τουλάχιστον, βλέπω πως νιώθουν πολύ μεγάλη έγνοια για τα μικρά τους. Στη δικιά μου γενιά υπήρξαμε πιο εγωκεντρικοί γονείς, πιο δήθεν ελεύθεροι, πιο τολμηροί έως και ανεύθυνοι κάπως. Επαναστατούσαμε σε όλους τους ρόλους. Τώρα όμως, λες και οι νέοι επιστρέφουν σε πιο παραδοσιακές διαθέσεις. Τα παιδιά μας με τα παιδιά τους μοιάζουν πιο συντηρητικά, πολύ προσεχτικά, περισσότερο αγχωμένα.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η φωνή αυτή «κεντά» μια μεγάλη στιγμή -τη γέννηση- μέσα από τις δικές της, πολύ μικρές και ιδιωτικές στιγμές: τα βήματα στο σπίτι, το φως από ένα ξεχασμένο αμπαζούρ, ένας ήχος από το ραδιόφωνο… Είναι αυτές οι μικρές στιγμές που συγκροτούν το μεγάλο τοπίο της ζωής; Πάντα αγαπούσα πολύ τις λεπτομέρειες! Στη γραφή, στη ζωγραφική, στο σινεμά, στο σπίτι μου, στη ζωή μας. Δίνουν το χρώμα, την ατμόσφαιρα, παίζουν το σάουντρακ μιας κατάστασης. Αυτές σε οδηγούν, σαν ξεναγός, στο νόημα των πραγμάτων. Λες και το πνεύμα φωλιάζει στις λεπτομέρειες περισσότερο από όσο στο κυρίως σχέδιο.

«Ένας τέτοιος πόνος από κουτουλιά μειώνει τον μέσα πόνο από αγωνία που σκάλωσε και από ευτυχία που δε χωράει». Όταν η ευτυχία είναι πολύ μεγάλη νιώθουμε ηδονή και οδύνη, ότι «η ζωή ξαφνικά χύθηκε όπως το νερό από ένα βάζο», σύμφωνα και με τα λόγια του Balzac;

Α, ναι! Πραγματικά! Όσο μεγαλώνω και κουράζονται οι δυναμεις μου το βλέπω πως ακόμα και τις μεγάλες, τις καλές συγκινήσεις, δυσκολεύομαι να τις αντέξω. Είναι φορές που, ας πούμε ένα χαρούμενο όμορφο μήνυμα, το διαβάζω σιγά σιγά…Υπήρξα πολύ πληθωρική στη ζωή μου και ίσως έχει κουραστεί η δεκτικότητά μου. Ακόμα και στα πολύ ευχάριστα! Η συγκίνηση, η ευτυχία, θελουν κουράγιο! Δεν το φανταζόσουν κάτι τέτοιο όταν ήσουν νέος.

«Τι θαυμαστή δύναμη η προσωπική δίψα! Η δίψα η δικιά σου, η μοναδική, που κάπου μοιάζει και κάπου δε μοιάζει με τη δίψα των άλλων.(….) Μακάρι να μπορέσουμε να σταλάξουμε τη σταγόνα δίψας για ζωή και γνώση στο Μαράκι. Σιγά σιγά και απλά». Η δίψα για ζωή και γνώση είναι απλή και θαυμαστή. Ωστόσο, διαφέρει η εξέλιξή της στην ενήλικη ζωή; Ίσως επειδή θα συγκρουστεί με τη δίψα των άλλων; Ή ίσως επειδή κάπου στην πορεία θα χαθεί;
Η δίψα είναι ο ερεθισμός και η κλήση για να ψάξεις το καθαρό νερό. Για να περπατήσεις ακόμα και σε καφτή άμμο ερήμου. Πόσο χαίρομαι τους ανθρώπους που λαχτααούν για αλήθειες, για αξίες, για τα ωραία και για τα σημαντικά βιώματα. Που πεινούν και διψούν για δικαιοσύνη. Για γνώση. Αυτό είναι ζωή, αυτό είναι οδός και οδοιπόρος.

Κλείνοντας, τί σημαίνει δημιουργία για εσάς σήμερα;
Σαν την δημιουργία ανθρώπου από άνθρωπο καμιά άλλη δεν βρίσκω τόσο σπουδαία. Θα έλεγα μάλιστα πως κάθε άλλη δημιουργία, καλλιτεχνική, επιστημονική, φιλοσοφική κ.λπ. αυτήν υπηρετούν, ή αυτήν προσπαθούν να υποκαταστήσουν.