O συγγραφέας μιλά στην Εύα Φίλιου για το τελευταίο του μυθιστόρημα «Αγαπημένη μου Lyda».
Κύριε Αρτινέ, στο τελευταίο σας μυθιστόρημα, «Αγαπημένη μου Lyda», ασχολείστε για μία ακόμη φορά με την αλληλογραφία, και συγκεκριμένα με την ανταλλαγή επιστολών μεταξύ δύο αδερφών. Πώς προέκυψε αυτό; Μια αναγνώστρια, και φίλη πλέον, του πρώτου μου επιστολικού μυθιστορήματος θέλησε να μου χαρίσει ένα ακόμη κουτί με γράμματα που ’χε αγοράσει σ’ ένα παλαιοπωλείο της Κέρκυρας. Το ένα έφερε το άλλο λοιπόν. Τόσο απλά.
Με ποιον τρόπο εργάζεστε όταν γράφετε ένα βιβλίο; Εξαρτάται απ’ το βιβλίο. Η λογοτεχνία ντοκουμέντου, που στην κατηγορία της υπάγεται το «Αγαπημένη μου Lyda», έχει τη δική της πρακτική. Έχεις στα χέρια σου ένα υλικό που πρέπει να το μεταχειριστείς διακριτικά ώστε να μην χάσει την αυθεντικότητά του, γι’ αυτό και οι παρεμβάσεις μου ήταν σημειακές. Ήθελα απλώς να υπογραμμίσω, μέσα σ’ αυτές τις επιστολές, τα σημεία της δικής μου συγκίνησης, τις α-δύνατές μου ταυτίσεις.
Μπορείτε να χαρακτηρίσετε συνοπτικά τη Ροζαλίνδη (Lyda) και τη μεγαλύτερη αδερφή της, την Αικατερίνη (Μπεμπούλα); Διαβάζουμε κυρίως τα γράμματα της Μπεμπούλας. Η Ροζαλίνδη αχνοφαίνεται μέσα σ’ αυτά. Η επιστολογραφία αποδίδει φαντάσματα, κι ήθελα αυτή τη φαντασματοποιία να δείξω στο βιβλίο. Δεν έχουμε να κάνουμε με κλασικούς, μυθιστορηματικούς χαρακτήρες, αλλά με ίχνη. Ό,τι υπαγορεύει, δηλαδή, κάθε φορά, τη γραφή.
Οι ηρωίδες ζουν σε μία ιδιαίτερα δύσκολη εποχή αμέσως μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης που προκλήθηκε από το κραχ του 1929 και αγωνίζονται να επιβιώσουν, όπως και πολλοί άνθρωποι σήμερα. Με ποιον τρόπο μιλάει στην καρδιά του αναγνώστη αυτό το μυθιστόρημα στις μέρες μας; Δεν πιστεύω ότι είναι τόσο η επικαιρότητα των επιστολών που αγγίζει τον αναγνώστη, και βάζω και τον εαυτό μου στην κατηγορία αυτή, όσο η συγκίνηση των απευθύνσεων, η κατηγορία του άλλου, οι ονοματοδοσίες του, οι σιωπές του, οι αποκρύψεις του μέσα απ’ τις λέξεις, οι αναμονές των απαντήσεων του, ο αργός τους χρόνος. Η επιστολογραφία είναι μια άσκηση υπομονής, μια ακραία πολυτέλεια χρόνου.
Έχετε δημοσιεύσει στο παρελθόν πολλές κριτικές βιβλίων. Εσείς διαβάζετε και λαμβάνετε υπόψη σας τις κριτικές που γράφονται για τα δικά σας βιβλία; Φυσικά! Και μου είναι ιδιαίτερα ευχάριστο όταν ο άλλος μπορεί να εντοπίσει μέσα στο έργο μου τις καταγωγικές του προθέσεις, ή να στοχαστεί πάνω στις υποθέσεις του. Ξέρετε, η κριτική είναι και μια ευκαιρία να εκφραστείς πάνω σ’ ένα κατατεθειμένο υλικό. Είναι μια δημιουργική διαδικασία, μια άλλη γραφή. Με τέτοιες διαθέσεις γράφω κι εγώ τις δικές μου.
Πώς μπορεί να ξεχωρίσει κάποιος ένα πολύ καλό μυθιστόρημα; Ποια πιστεύετε ότι είναι τα βασικά συστατικά για ένα καλό μυθιστόρημα; Η λογοτεχνία είναι γλώσσα, δεν είναι περιεχόμενο. Όλα τα μεγάλα έργα της λογοτεχνίας είναι γλωσσικά παραδείγματα, καινοτομούν στο γλωσσικό πεδίο. Ο Τζέημς Τζόυς, για παράδειγμα, κομίζει στη γλώσσα των ανθρώπων μια διαφορά ιστορικών διαστάσεων. Και απ’ την άλλη, βέβαια, δεν υπάρχουν συνταγές για να γράψεις καλά, δεν γράφεις ποτέ από μια θέση γνώσης, ούτε καν μια επιστολή. Τις περισσότερες φορές σε γράφει το ίδιο το κείμενο διαβάζοντάς σε. Όλα τ’ άλλα είναι ακαδημίες και μάλιστα της κακιάς ώρας.
Ποια βιβλία βρίσκονται τις ελεύθερες ώρες δίπλα σας, μέσα στο σπίτι, αυτήν την περίοδο; Μόλις τέλειωσα το «Λεντς» του Μπίχνερ, απ’ τις εκδόσεις Νήσος, ένα αριστούργημα του ρομαντισμού και με περιμένει «Ο Στόουνερ» του Τζων Γουίλλιαμς. Τον περιμένω κι εγώ πώς και πώς…
Έχετε ήδη κάποιο επόμενο βιβλίο στο μυαλό σας; Θα κυκλοφορήσει μέσα στη χρονιά μια συλλογή αφηγημάτων μου απ’ τις Εκδόσεις Σμίλη και συγκεντρώνω υλικό για το επόμενό μου μυθιστόρημα. Θα ’ναι μια διήγηση για ένα ιστορικό οινοποιείο της Πελοποννήσου. Πάλι μια λογοτεχνία ντοκουμέντου, με προφορικές διηγήσεις και υλικό απ’ το αρχείο του κτήματος.
Ο Αποστόλης Αρτινός είναι συγγραφέας και επιμελητής εκθέσεων σύγχρονης τέχνης. Γεννήθηκε στην Άμφισσα το 1966. Το 1992 σπουδάζει στην Αθήνα δημοσιογραφία και επικοινωνία. Έχει συνεργαστεί με τις εφημερίδες Καθημερινή, Ελευθεροτυπία και Αυγή δημοσιεύοντας κυρίως κριτικές βιβλίων. Κυκλοφορούν τα παρακάτω βιβλία του: Βίος ιδεόληπτος (Σμίλη, 1998), Τα γράμματα της Ντόρας (Σμίλη, 2011), Η ετεροτοπία της καλύβας (Σμίλη, 2014) και Το συμβάν Lacan (Επέκεινα, 2014), Στην άλλη όχθη της μέρας (Bibliotheque, 2015), Η φυσική μοναξιά των λέξεων (Σμίλη, 2017) και Αγαπημένη μου Lyda (Κριτική, 2017). Έχει επιμεληθεί επίσης τον συλλογικό τόμο Η ελάχιστη δομή (Κριτική, 2014). Κείμενά του δημοσιεύει και στο προσωπικό του ιστολόγιο Λεξήματα (www.leximata.blogspot.gr).