Η Ελένη Στελλάτου μιλά για τη συλλογή διηγημάτων της «Το κόκκινο και το άσπρο», του Θοδωρή Μπόνη

Ένα παιδί πουλάει λαχεία. Ένας παππούς προσφέρει απλόχερα λεμόνια. Μία γυναίκα σε αναπηρικό αμαξίδιο αποφασίζει να βουτήξει στη θάλασσα. Ένας κύριος σχεδιάζει ανθρώπινα χέρια σε χαρτί δίπλα στη θάλασσα. Καθημερινές εικόνες, σχεδόν φωτογραφικές, που προδίδουν κάτι το απρόσμενο. «Το κόκκινο και το άσπρο» από τις εκδόσεις Πόλις αποτελεί την πρώτη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Στελλάτου, σημείο αναφοράς των οποίων είναι η θάλασσα. Το νερό εδώ διευρύνει τη φαντασία, απελευθερώνει, φέρνει πιο κοντά τον αναγνώστη στη φύση. Εκεί θάλλει η αγνότητα των αισθημάτων, ο εύθραυστος ψυχισμός των ηρώων αλλά και η διακριτική ανάγκη να αφηγηθούν την ιστορία τους. Φύση και κίνηση συμμαχούν στο βιβλίο: Ο ρυθμός είναι αργός, γεγονός που συμβάλλει στον αναστοχασμό. Ο φωτογραφικός χαρακτήρας είναι επενδυμένος με μία γραφή τρυφερή που αφουγκράζεται κάθε περιβάλλον αισθητηριακό ερέθισμα. Πρόκειται για ένα βιβλίο πλούσιο σε αρώματα, γεύσεις και ήχους από τη φύση που καθιστούν την ανάγνωση αναζωογονητική διαδικασία.

«Επέστρεψε σε κάνα δυο ώρες και μας άφησε στον πάγκο τρία λεμόνια με τα φύλλα τους.

Από τότε κάθε πρωί περνούσε για την πίεση και έφερνε και τα τρία λεμόνια μαζί του. Κάθε πρωί. Στην αρχή το ευχαριστιόμασταν, μετά το βαρεθήκαμε λίγο. Το περιμέναμε πάντως, είχε γίνει μια συνήθεια από αυτές που παύεις να προσέχεις. Τα λεμόνια μέσα στην τσάντα μου κάθε μεσημέρι φεύγοντας. Έκανε και τα αστεία του τότε, δεν τον πρόλαβες εσύ έτσι, δεν ήταν πάντα όπως τώρα τελευταία βαρύς κι αμίλητος. “Μα πότε να τα φάμε τόσα;” διαμαρτυρόμουν. “Τρία την ημέρα”, μου άφηνε οδηγία, “πρωί, μεσημέρι, βράδυ, μετά το φαγητό”. Και μου έκλεινε το μάτι. Ωραίος τύπος.»

Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή διηγημάτων; Πιθανότατα επειδή  πρόκειται για κάτι ευκολότερα διαχειρίσιμο σε σχέση με τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος. Αν με ρωτούσατε γιατί επέλεξα να ασχοληθώ γενικά με τη συγγραφή, θα σας έλεγα ότι δεν γνωρίζω την απάντηση.

Πώς προέκυψε η συγγραφή του βιβλίου; Μετά από αρκετή ανάγνωση και πολλές άγρυπνες νύχτες, στο background ιδιαίτερων καταστάσεων που περιελάμβαναν γεννήσεις αλλά και σοβαρές ασθένειες οικείων μου. Φαίνεται  πάντως πως μερικά βιβλία ευθύνονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τα υπόλοιπα για αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε παρακίνηση ή έμπνευση, είναι δηλαδή βιβλία-φορτιστές, βιβλία που γεννούν ένα άλλο βιβλίο. Η συγγραφή  προκύπτει τελικά ως  ανάγκη για εξισορρόπηση ή ως αποτέλεσμα κάποιας υπόγειας διάθεσης για περιπέτεια.

Γιατί επιλέξατε αυτόν τον τίτλο; Ταιριάζει καλά στο δίπολο αρχή-τέλος  που διαπνέει όλο το βιβλίο. Το κόκκινο και το άσπρο είναι δύο ακραία σημεία ανάμεσα στα οποία υπάρχουν πάρα  πολλές διαβαθμίσεις χρώματος, άρα και έντασης. Κάπως έτσι είναι και το βιβλίο ως σώμα, άλλοτε η ιστορία είναι ήσυχη όπως στο «Σκουπίζοντας στα κύματα» και άλλοτε πέφτουμε πάνω σε μια συμπύκνωση ενέργειας όπως στο «Ο πατέρας».

Υπάρχουν βιογραφικά στοιχεία στα διηγήματά σας; Το παιδί και το παιχνίδι του στο «Αλογάκι με άρωμα φράουλα», ο ηλικιωμένος στο κρεβάτι,  η θάλασσα, ο οικείος  χώρος του φαρμακείου όπου διαδραματίζονται τα «Λεμόνια», ναι, υπάρχουν αρκετές υποκειμενικές ματιές και βιωμένες καταστάσεις  στην πραγματικότητα του βιβλίου.

Στα διηγήματα κυριαρχούν σκηνές από την καθημερινότητα δοσμένες με έναν χαρακτήρα εσωτερικότητας. Είναι αυτή η ιδιότητα που έχει ο αφηγητής σε αυτό το βιβλίο να λειτουργεί ως ένα ιπτάμενο drone  που άλλοτε παρακολουθεί από μακριά τα γεγονότα και άλλοτε μπαίνει μέσα στους ήρωες και ξεψαχνίζει τις σκέψεις τους επιτείνοντας την αίσθηση της συνδεσιμότητας και του κυκλικού μοτίβου που αποτελεί βασικό δομικό άξονα της συλλογής.

Ποιες ήταν οι βασικές λογοτεχνικές σας επιρροές κατά τη συγγραφή του βιβλίου; Η αίσθηση του απροσδόκητου και του παιγνιώδους του Μπόρχες, μικρές ιστορίες μεγάλης δύναμης  όπως στον  Χρήστο Χρηστίδη, η ζωντάνια του Παπαμάρκου αλλά και αρκετές συλλογές διηγημάτων που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια  οι οποίες  με έπεισαν για την απεριόριστη ελευθερία της γραπτής έκφρασης.

Σε αρκετά διηγήματά σας κάνει έντονη την εμφάνισή του το θαλασσινό στοιχείο. Πείτε μας λίγα λόγια για τη σχέση σας με τη θάλασσα και την καταγωγή σας από την Κεφαλονιά. Όταν μετακομίσεις σε ένα ψηλοτάβανο σπίτι στην αρχή νιώθεις μικροσκοπικός και αβοήθητος  αλλά σύντομα τα όρια του εαυτού σου απλώνονται τόσο πολύ ώστε όλα τα υπόλοιπα κανονικά σπίτια σου φαίνονται πνιγηρά. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στη θάλασσα σε ένα προάστιο της Κορίνθου έχω δει όλα τα πιθανά χρώματά της και όλες τις εκδοχές και τους συνδυασμούς αέρα, νερού και ήλιου σε ένα διάστημα είκοσι ετών. Εκεί, κάτω από αυτόν τον ουρανό και δίπλα σε αυτήν την θάλασσα, νιώθω ότι χωράω. Τώρα ευτυχώς ζω πάλι κοντά στη θάλασσα, αν και δεν τη βλέπω πια από το παράθυρο μου. Τα πρώτα οχτώ χρόνια της ζωής μου τα έζησα στο νησί. Μου έχει αφήσει αυτό μια τρυφερή νοσταλγία, μερικές παιδικές αναμνήσεις  που συμπυκνώνονται στο διήγημα «Στη Σέλα» και μια αίσθηση περηφάνιας .

Σπουδάσατε φαρμακευτική και εργάζεστε ως φαρμακοποιός. Πώς αντιλαμβάνεστε την επαφή σας με τη λογοτεχνία; Μπορεί η τελευταία να λειτουργήσει ως καταπραϋντικό ενάντια στις δυσκολίες της καθημερινότητας; Καταπραϋντική μάλλον είναι η αίσθηση σκοπού και η προσδοκία που συνοδεύει την διαδικασία της  συγγραφής. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας  δεν είναι πάντα καταπραϋντική, μπορεί αντίθετα να είναι πολύ διεγερτική, μπορεί δηλαδή ένα βιβλίο ή μια πρόταση να σε στοιχειώσει για καιρό. Ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις τις δυσκολίες της καθημερινότητας κατά τη γνώμη μου είναι να επικεντρωθείς σε αυτές  και να βρεις τρόπους να τις κάνεις ευκολίες ή τουλάχιστον να τις εξομαλύνεις. Μου είναι πολύ δύσκολο ας πούμε να απολαύσω ένα βιβλίο όταν υπάρχουν γύρω μου εκκρεμότητες  που αποτελούν δική μου ευθύνη. Για όσα προβλήματα αντικειμενικά δεν μπορώ να κάνω και πολλά , φροντίζω να θυμίζω στον εαυτό μου μια παλιά, κινέζικη, σοφή  παροιμία –που δεν ξέρω ούτε αν είναι παλιά ούτε αν είναι όντως κινέζικη αλλά πάντως σοφή είναι– που λέει: Για δύο πράγματα να μην στενοχωριέσαι, για αυτά που διορθώνονται και για αυτά που δεν διορθώνονται. Και με αυτήν την σκέψη να με ηρεμεί, ανοίγω ένα βιβλίο.

Συγγραφέας: Ελένη Στελλάτου
Τίτλος: Το κόκκινο και το άσπρο
Μακέτα εξωφύλλου – σχεδιασμός έκδοσης: Μαρία Τσουμαχίδου
Επιμέλεια-διόρθωση: Στέλα Αλισάνογλου
Σελιδοποίηση: Παναγιώτης Κοντομηνάς
Εκδόσεις: Ελένη Στελλάτου και εκδόσεις Πόλις (2018)
Σελίδες: 152