Χρήστος Χατζηπαναγιώτης: «Στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη τίθεται για πρώτη φορά το θέμα της ισότητας των φύλων»

Φωτογραφίες: Γιώργος Καπλανίδης | Artwork: Γεωργία Αλεβιζάκη

Από Αριστοφανικός ήρωας στην πρώτη του τραγωδία υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Θέμη Μουμουλίδη. Η Ηλέκτρα του Ευριπίδη, μία από τις σκληρότερες τραγωδίες του αρχαίου δράματος φέτος το καλοκαίρι ζωντανεύει ξανά. Στο ρόλο του παιδαγωγού ο Χρήστος Χατζηπαναγιώτης. Εδώ ο τραγωδός θέτει ερωτήματα. Παίρνει θέση στα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της εποχής κι αμφισβητεί την πίστη του. Μια αντι-ηρωίδα σ’ ένα τόπο μακρινό και ξένο, φτωχικό κι απόκοσμο, άμοιρα γίνεται το τραγικό πρόσωπο του ποιητή.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ηθοποιός που μετρά 40 χρόνια πορείας στο θέατρο, σπούδασε στο Λαϊκό Πειραματικό Θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά και στη σχολή του Γιώργου Θεοδοσιάδη. Συνεργάστηκε με τους Τριβιζά, Φασουλή, Βολανάκη, Καλογεροπούλου, Ντασσέν, Τσιάνο, αλλά και με άλλους πολλούς. Στην περίοδο της μεγάλης άνθισης της ιδιωτικής τηλεόρασης συμμετείχε στους 10 Μικρούς Μήτσους, ενώ η φήμη του ενισχύθηκε μέσω της μαύρης κωμωδίας του Λευτέρη Παπαπέτρου, Εγκλήματα. Παράλληλα, πάντα με την Ελεύθερη Σκηνή σε παραστάσεις, όπως Σεσουάρ για δολοφόνους, Συμπέθεροι από τα Τίρανα, Κωμωδία των παρεξηγήσεων, Όπερα της πεντάρας κ.α.

Κε Χατζηπαναγιώτη, φέτος το καλοκαίρι περιοδεύετε πρωταγωνιστώντας σε μια από τις σκληρότερες τραγωδίες του αρχαίου δράματος, μια και ο τραγωδός φαίνεται πως καταδικάζει την αποτρόπαια πράξη των αδελφών, παρόλο που τη θεωρεί δίκαιη. Ο δρόμος της ισορροπίας για τον Ευριπίδη είναι τελικά η λύτρωση; H Ηλέκτρα του Ευριπίδη είναι θα μπορούσαμε να πούμε η τραγωδία του “φόνου”. Ο Ευριπίδης δεν αισθάνομαι ότι δίνει λύση, αλλά θέτει ερωτήματα. Η Ηλέκτρα μαζί με τον παιδαγωγό ηθικοί αυτουργοί κι ο Ορέστης εκτελεστής του αποτρόπαιου εγκλήματος. Με αποκορύφωμα τη σκηνή Ηλέκτρας -Κλυταιμνήστρας, που μας φέρνει μπροστά σε μεγάλα ερωτηματικά, για το δίκαιο και το άδικο. Η λύτρωση έρχεται από την δίκη στον Άρειο Πάγο που μετά την ισοψηφία ο κατηγορούμενος ανακηρύσσεται αθώος, και οι Ερινύες που τον καταδιώκουν γίνονται Ευμενίδες. Σ’ αυτή επίσης την τραγωδία τίθεται για πρώτη φορά το θέμα της ισότητας των φύλων. Σε καμία άλλη τραγωδία δεν τίθεται τόσο καθαρά. Η Κλυταιμνήστρα λέει στην Ηλέκτρα… «Μόνο οι γυναίκες πρέπει να είναι πιστές; Οι άντρες όχι;» σχεδόν επανάσταση αν σκεφτείς πότε λέγεται αυτό.

Μιλήστε μας για το δικό σας ρόλο, αυτό του παιδαγωγού. Ο παιδαγωγός του Αγαμέμνονα είναι αυτός που έσωσε τον Ορέστη την νύχτα της σφαγής του, τον φυγάδευσε στην Φωκίδα και τώρα που Ορέστης επιστρέφει είναι αυτός που τον αναγνωρίζει. Η σκηνή της αναγνώρισης είναι μια από τις πιο συγκινητικές σκηνές της Ευριπίδειας τραγωδίας. Χαίρομαι πολύ που η πρώτη μου εμπειρία στην τραγωδία είναι αυτός ο ρόλος, και με αυτή τη συνθήκη. Με τον Θέμη, την Παπαληγούρα, τον Κουρή, τον Νταλιάνη, τον Αρβανίτη κι όλους τους εξαιρετικούς συναδέλφους που συμμετέχουν.

Είναι πρώτη σας συνεργασία με τον κο Μουμουλίδη, έναν σκηνοθέτη που τα τελευταία ασχολείται πιστά με το Αρχαίο Δράμα; Με τον Μουμουλίδη συναντηθήκαμε πρώτη φορά στο Μέγαρο Μουσικής το ’92, αν θυμάμαι καλά σ’ ένα υπέροχο θεατρικό αναλόγιο, Καβάφης-Έλιοτ. Εγώ Καβάφης και Έλιοτ ο Μιχαλακόπουλος. Έκτοτε, πολλές φορές σχεδιάζαμε να βρεθούμε, αλλά φαίνεται τώρα ήρθε η ώρα. Τον περασμένο Δεκέμβριο μου πρότεινε να κάνουμε το καλοκαίρι φέτος έναν Αριστοφάνη. Δώσαμε τα χέρια, αλλά τον Ιανουάριο επανήλθε και μου είπε ότι αν συμφωνώ κι εγώ θα ήθελε να κάνουμε την Ηλέκτρα. Του είπα αμέσως ναι, γιατί και για μένα ήταν μια ωραία πρόκληση.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί φέτος η ΗΛΕΚΤΡΑ του Ευριπίδη; Και μάλιστα, όταν ανεβαίνουν παράλληλα η Ηλέκτρα του Σοφοκλή και ο Ορέστης του Ευριπίδη. Η κοινωνία ζητάει να βάλει σε μία τάξη την οικογενειακή της αυθαιρεσία; Άλλη η Ηλέκτρα του Ευριπίδη, άλλη του Σοφοκλή. Εντελώς άλλη. Ποτέ το θέατρο δεν κατάφερε να βάλει τάξη σε οποιαδήποτε αυθαιρεσία. Ερωτήματα θέτει, και μας βάζει στην διαδικασία ελπίζω, να δούμε τα πράγματα με μια διαφορετική ματιά. Να μην είμαστε τόσο αυστηροί με τα πάθη και τα λάθη των ανθρώπων. Κι αν αυτό το καταφέρνει, όσο το καταφέρνει είναι μεγάλο κέρδος. Ιδίως σήμερα που έχουμε εξελιχθεί σε μια κοινωνία πολύ αυστηρή και πολύ τιμωρητική.

Όλοι μας χωρίς ίχνος αυτοκριτικής και γενναιοδωρίας είμαστε έτοιμοι να κατακεραυνώσουμε τον “ένοχο” με τη μεγαλύτερη ελαφρότητα.

Κάθε καλοκαίρι ανεβαίνουν παραστάσεις είτε στην Επίδαυρο είτε σε άλλα ανοιχτά θέατρα και είναι σαν λειτουργεί παραδοσιακά πια. Τα στοιχεία αντικατοπτρίζουν το σήμερα εφευρίσκοντας όλο και διαφορετικές μεταφράσεις πάνω στα έργα και ταυτοχρόνως να γίνονται σύγχρονες ή είναι μια ουτοπία; Αυτά τα μεγάλα έργα είναι και θα είναι για πάντα μια αφορμή, για να αναρωτηθούμε για όλα τα μεγάλα θέματα της ύπαρξης μας και είναι πάντα μια ευκαιρία για μια σύγχρονη ανάγνωση… άλλοτε πετυχημένη και άλλοτε όχι.

Υπάρχει κάτι που λείπει από τη σημερινή θεατρική σκηνή; Η συλλογική σύμβαση, που μπορεί επιτελούς να βάλει ένα φρένο σε κάθε απατεώνα και κάθε ψώνιο που αποφασίζει να κάνει μια παράσταση. χαχα

Ο θεατρικός χειμώνας για εσάς ήταν αρκετά πρόσφορος ανεβάζοντας για πρώτη φορά τον πρώτο θεατρικό μονόλογο του ποιητή και στιχουργού Μάνου Ελευθερίου «Ο πατέρας του Άμλετ« και τον επίσης μονόλογο «..Το παντελόνι του» του Ιάκωβου Καμπανέλλη και συμπρωταγωνιστώντας με την Νένα Μεντή. Τι αποκομίσατε από τις δύο αυτές παραστάσεις; Ήταν πραγματικά δυο σπουδαίες ευκαιρίες για μένα. Δυο κείμενα εντελώς διαφορετικά αλλά γραμμένα από δυο σπουδαίους Έλληνες. Χαίρομαι που συναντήθηκα μαζί τους. Χαίρομαι για όλα αυτά που ανακάλυψα και κέρδισα στη θεατρική μου έκφραση. Και σχεδόν μοιραία ήρθε αμέσως μετά και ο παιδαγωγός του Ευριπίδη.

Έχοντας περάσει πολλές εργατοώρες στο σανίδι του θεάτρου, αλλά και σε τηλεοπτικά και κινηματογραφικά πλατό, υπήρξε κάποιος ρόλος που αναθεώρησε τη μέχρι τότε κοσμοθεωρία σας; Όλοι οι ρόλοι κι όλες οι ώρες που έχω αφιερώσει στην δουλειά που από πολύ νωρίς αποφάσισα να πορευτώ σ’ αυτή τη ζωή, με έκαναν νομίζω λίγο καλύτερο άνθρωπο. Αυτό άλλωστε είναι το μεγάλο κέρδος του θεάτρου, είτε είσαι ηθοποιός είτε θεατής. Γιατί αντιλαμβάνεσαι, ιδιαίτερα όταν είσαι ηθοποιός ότι μπορείς να είσαι “’όλα”. Και εξ’ αυτού όπως είπα και πριν να είσαι πιο επιεικής με την ανθρωπινή φύση.

Τελευταία όλο και γίνονται αναφορές για την αποδοχή της διαφορετικότητας. Υπήρξαν στιγμές που νιώσατε διαφορετικός ως προς τις θέσεις σας, ώστε στον περίγυρο σας να φαινόσαστε ξένος; Μπορεί να αντιμετωπιστεί; Μερικές φορές ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια αισθάνομαι εντελώς ανήμπορος να το αντιμετωπίσω όλο αυτό. Πάντα πίστευα ότι είναι υπέροχο να συναντώ διαφορετικές ματιές, διαφορετικούς ανθρώπους. Πλουτίζω, ανοίγω καινούργια παράθυρα στη ζωή μου. Γι’ αυτό μου αρέσουν πολύ και τα ταξίδια, η συναναστροφή με ανθρώπους με άλλες κουλτούρες και απόψεις. Δεν θεώρησα ποτέ ότι αυτό είναι εχθρικό ή θέμα πόλεμου. Αυτό που δυστυχώς επικρατεί όλο και περισσότερο σήμερα, ακόμα κι από φίλους από ανθρώπους που έχεις εκτιμήσει μέσα στα χρόνια, και ποτέ δεν περίμενες να δράσουν έτσι. Είναι πένθος όλο αυτό.

Αν κρατούσατε τρεις λέξεις, ποιες θα ήταν αυτές; Πίστη, αγάπη, ελπίδα. Και συγχώρεσε με και για μια τέταρτη. Γενναιοδωρία.