Μαρίζα Κωχ: «Θέλω να ευαισθητοποιήσω τις νέες γενιές»

Το αυτοβιογραφικό αφήγημα της Μαρίζας Κωχ φέρει τον τίτλο Το ξανθό κορίτσι της Σαντορίνης και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Παρατηρώντας στο εξώφυλλο τη νεαρή Κωχ σε ηλικία μόλις οκτώ ετών, της είπα ότι μοιάζει να είναι θυμωμένη. Εκείνη μου αποκρίθηκε χαμογελώντας με τη λέξη «τσαχπίνα». Και πράγματι. Στο βιβλίο της Κωχ, όπου διηγείται τη ζωή της κατά την περίοδο 1952-1957, το ξανθό κορίτσι αναχωρεί από την Αθήνα μαζί με την κατά έναν χρόνο μεγαλύτερή της Ειρήνη και τον κυρ Φώτη, τον ταχυδρόμο με προορισμό τη Σαντορίνη και το χωριό Μέσα Γωνιά. Ο αποχωρισμός της από τη μητέρα της δεν ήταν καθόλου εύκολος. Στη Σαντορίνη τα δύο αδέρφια θα μείνουν στον θείο τους Μανώλη. Εκεί, θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν διάφορους συγγενείς τους, να απολαύσουν την εξοχή και τη συντροφιά των ζώων:

Από τη ζωή μου στα χωράφια, στα δυο χρόνια που μείναμε στο σπίτι του θείου, έμαθα πολλά πράγματα για τη φύση. Μέσα μου πιστεύω ότι είμαι γεννημένη αγρότισσα κι ακόμα ζω με τη λαχτάρα να οργανώσω τη ζωή μου μέσα στη φύση, στην αγροικία που από χρόνια έχω χτίσει στην Καρδαμύλη της Μάνης, εκεί που ακόμη υπάρχει αγροτική ζωή. Εκεί κάτω από τον Ταΰγετο οι άνθρωποι αγαπούν τη γη τους και φυτεύουν ακόμη ελιές στα πιο απόκρημνα μέρη του. Εκεί πέτρα, ελιά, ήλιος και θάλασσα συνθέτουν αυτό που λέμε Ελλάδα.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει η συγγραφέας, η μικρή Μαρίζα δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα μαθήματα του σχολείου, έβρισκε συνεχώς αφορμές για να απουσιάζει και επιδιδόταν συχνά σε κάθε είδους σκανδαλιές και ζημιές. Οι δικοί της στο σπίτι δεν της κρατούσαν κακία και η συμβίωση μεταξύ τους εξελισσόταν ομαλά. Εκείνη την περίοδο, μάλιστα, φανέρωσε για πρώτη φορά την αγάπη της για το τραγούδι, καθώς δεν ήταν λίγες οι φορές που έψελνε στην εκκλησία:

Ο θείος μου στεναχωριόταν βέβαια που δεν ήθελα να πηγαίνω στο σχολείο, αλλά η χαρά του που πήγαινα στον παππού μου, στην εκκλησία, και με μάθαινε στο ψαλτήρι να διαβάζω ήταν μεγάλη.

Δεν είχαν καταλάβει ότι εγώ αποστήθιζα τα λόγια του Ευαγγελίου και παίζοντας κουτσό και αμάδες με τα άλλα παιδιά τα παπαγάλιζα και δεν τα ξέχναγα! Κανείς δεν είχε υποψιαστεί ότι η δυσλεξία μου ήταν το πρόβλημά μου στο σχολείο. Άλλωστε αυτή η λέξη ήταν άγνωστη εκείνη την εποχή.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Είμαι υποχρεωμένη, μετά από τόσα χρόνια, να εξομολογηθώ πως ο δεύτερος σημαντικός λόγος για τον οποίο δεν έχανα κανέναν εσπερινό με τον παππού ήταν ότι, όταν έψελνα, φανταζόμουν πως τραγουδούσα, κι αυτό το αίσθημα μου χάριζε μεγάλη ελευθερία. Την ίδια ελευθερία που νιώθω και τώρα όταν τραγουδώ μπροστά στο κοινό στις συναυλίες!

Ποια ήταν η αφορμή της συγγραφής αυτού του βιβλίου; Με ρώτησαν κάποιοι γιατί να εκτεθώ τώρα με αυτό το βιβλίο. Τους απαντώ ότι εκτίθεμαι γιατί νιώθω ότι εξαργύρωσα την αγάπη του κόσμου. Μετά από τόση αγάπη που έχω δεχτεί, μπορώ να ευαισθητοποιήσω ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους. Ο λόγος που έκανα αυτό το αφήγημα είναι γιατί με έχουν πονέσει τα ορφανά του πολέμου.

Γιατί επιλέξατε την περίοδο 1952-1957; Είναι η περίοδος του μαρτυρίου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Πιο παλιά δεν τον θυμάμαι. Περιγράφω τις στιγμές αυτής της ηλικίας. Το βιβλίο μιλάει και για την καταγραφή της μνήμης που μπορεί να ευαισθητοποιήσει όλους τους ανθρώπους.

Αφιερώνετε το βιβλίο σας στα παιδιά του πολέμου. Πώς βλέπετε τη σημερινή κατάσταση; Τα βλέπουμε στην οθόνη και πολλές φορές δεν αντιλαμβανόμαστε το δράμα τους. Οι πολεμικές περίοδοι σε κάθε χώρα αφήνουν εκτεθειμένα τα παιδιά. Οι μισοί Έλληνες έχουν υποφέρει μεταπολεμικά. Πρέπει, επομένως, να έχουμε πάση θυσία το νου μας στα παιδιά και να είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε. Το πρόβλημα είναι στην πόρτα μας. Καίγεται το σπίτι του γείτονα, δεν μπορούμε να αδιαφορούμε.

Πώς προέκυψε ο τίτλος του βιβλίου; Ο τίτλος Το ξανθό κορίτσι της Σαντορίνης προέκυψε αργότερα. Η αρχική μου σκέψη ήταν να προτείνω στις εκδόσεις Μεταίχμιο τον τίτλο Από την κορφή του χρόνου. Όταν αναφέρομαι στην κορφή εννοώ από το σημείο που βρίσκομαι, είναι η ηλικία που έχω σήμερα. Οφείλω να βλέπω περισσότερα πράγματα απ’ ό,τι ένας εικοσάχρονος και ένας τριαντάχρονος.

Γράφετε άμεσα, αυθόρμητα και το βιβλίο σας μπορεί να αγγίξει τους νέους. Χαίρομαι πολύ που το λέτε. Γράφω με άμεσο τρόπο γιατί θέλω να απευθυνθώ άμεσα σε αυτούς που θα το διαβάσουν. Εμένα με ενδιαφέρει το βιβλίο μου να αγγίξει τις νέες γενιές. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου συγγραφέα.

Τι συμβολίζει για σας η Σαντορίνη; Την αγαπώ πάντα τη Σαντορίνη γιατί βρίσκω σε αυτή τα μονοπάτια που περπάτησα. Δείτε την κατάσταση σήμερα. Είναι σε κίνδυνο, όχι από το ηφαίστειο (γελώντας). Το νησί είχε γίνει στο παρελθόν το κέντρο του κόσμου. Στο τραγούδι Απέναντι στο Ηφαίστειο, που βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου, γράφω ότι η Σαντορίνη «ζει κλεισμένη σε μια αφίσα». Ευτυχώς, έχει τις αρχαιότητες που δίνουν μια ποιοτική ματιά, αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

Το βιβλίο της Μαρίζας Κωχ προσφέρει στον αναγνώστη τις εικόνες της Ελλάδας μιας άλλης εποχής, την περίοδο της έλλειψης και της ανέχειας, αλλά και τον φιλόξενο τόπο, την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Με φόντο το πανέμορφο νησί της Σαντορίνης και επενδυμένο με φωτογραφικό υλικό, το βιβλίο αποκτά αντιπολεμικό χαρακτήρα, καθώς μας καλεί να γυρίσουμε την πλάτη σε όσα μας χωρίζουν και να στρέψουμε το βλέμμα προς τα θύματα των πολέμων ανεξαρτήτως εθνικότητας. Το χιούμορ, το προσωπικό ύφος και η αναβίωση της παιδικής σκέψης προσφέρουν το ανά χείρας έργο για αβίαστο προβληματισμό.

Δύναμη εσύ, μαύρη φωτιά, λάμψη βροντής
που μες στα έγκατα της γης βαθιά σωπαίνεις
δικό σου έργο είν’ της καρδιάς μου το νησί.

Του Αιγαίου πελάγου όλοι οι λαοί το κατοικήσαν
τώρα το νήμα είναι κομμένο, δηλαδή
η Σαντορίνη ζει κλεισμένη σε μιαν αφίσα.

Η γη της Θήρας μετοικεί με τα καράβια
γίνεται πούδρα, πρώτη ύλη για μπετόν
στις σημαδούρες του γιαλού δένουν ποστάλια.
Στη λάβα, ο θόλος του ουρανού στερεωμένος
ηχεί τις γλώσσες που μιλούν σ’ όλη τη γη
κάτω απ’ τον θόλο αυτό κανείς δεν είναι ξένος.

Να αναπαυθεί η ψυχή μου πάντα υπάρχει χώρος.
Ο τελευταίος ηγούμενος χωρίς κελί
πάνω στο ράσο του πετάει για το Άγιον Όρος.

Δύναμη εσύ, μαύρη φωτιά, λάμψη βροντής
που μες στα έγκατα της γης βαθιά σωπαίνεις
δικό σου έργο είν’ των γονιών μου το νησί.

Η δύση πάνω απ’ την Καλντέρα είναι η φωνή σου
μιαν τέτοια ώρα, ώρα δέους, σαν κι αυτή
μη φανερώσεις σαν οργή τη δύναμή σου.

Συγγραφέας: Μαρίζα Κωχ
Τίτλος: Το ξανθό κορίτσι της Σαντορίνης
Επιμέλεια: Εμμανουήλ Αντωνίου Λιγνός
Διόρθωση τυπογραφικών δοκιμίων: Ειρήνη Χριστοπούλου
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Γιώργος Πανατεράκη
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 200