Χρήστος Κούκης: «H ποίηση δεν είναι και δεν πρέπει να είναι ένα καταφύγιο για να κρυβόμαστε και να υπεκφεύγουμε»

Συνέντευξη στην Εύα Φίλιου

Κύριε Κούκη, έχουν κυκλοφορήσει πολλές δικές σας ποιητικές συλλογές στην Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό τα τελευταία χρόνια. Ποια ήταν αρχικά τα ερεθίσματα που σας οδήγησαν να εκφραστείτε μέσω του γραπτού λόγου; Ήταν ένα από τα όνειρα σας να ασχοληθείτε κάποια στιγμή με την ποίηση ή απλά προέκυψε από κάποια ανάγκη; Παντοτινό μου όνειρό μου ήταν να εκφράσω την αλήθεια που ζει και μεγαλώνει μαζί μου μέσα μου, να μιλήσω για τις ιδέες μου και τις αντιρρήσεις μου για τον κόσμο μας. Από παιδί είχα μια μανία να διαβάζω βιβλία, εφημερίδες, στίχους από τραγούδια, οτιδήποτε σχετίζεται με τον γραπτό λόγο χωρίς όμως να έχω διαλέξει ξεκάθαρα την ποίηση. Ο γραπτός λόγος φαντάζει μια αξιόπιστη υπόσχεση της αθανασίας. Η τελική και ουσιαστική επιλογή ήρθε πολύ αργότερα όταν είχανε όλα κατασταλάξει μέσα στο μυαλό μου, σαν ένα όνειρο που ετοιμαζόταν από καιρό για να κυριαρχήσει πάνω στην ψυχή μου. Η βασική ανάγκη που η ποίηση αντιπροσωπεύει και υπερασπίζεται είναι η αντίσταση στην καθημερινότητα και στην φθορά.

Γενικότερα, πώς ξεκινάτε να γράψετε ένα ποίημα; Ποια διαδικασία ακολουθείτε; Η διαδικασία είναι απλή και συνάμα πολύ δύσκολή. Όλα αρχίζουνε από έναν στίχο, λίγες λέξεις που συνοδεύουν μια λαμπρή ιδέα που με ταρακούνησε αρκετά ώστε να σταματήσω ολόκληρο τον κόσμο για να κατέβω ακριβώς στο χρόνο και στον χώρο που δημιουργήθηκε αυτό το ερέθισμα. Όλα τα υπόλοιπα είναι σκληρή δουλειά πάνω στην γλώσσα, διάβασμα και υπομονή.

Πιστεύετε ότι η ποίηση μπορεί να αποτελέσει καταφύγιο στη ζωή των ανθρώπων σήμερα; Η ποίηση ανέκαθεν υπήρξε κατάφύγιο για τις ζωές μας. Είτε οι καιροί είναι σκοτεινοί είτε όχι, η ποίηση έχει την αποστολή της μέσα μας να μας μπολιάζει την κριτική διάθεση και την αμφιβολία για τον κόσμο που ζούμε και διανύουμε. Το ουσιαστικό όμως είναι να θυμόμαστε πως η ποίηση δεν είναι και δεν πρέπει να είναι ένα καταφύγιο για να κρυβόμαστε και να υπεκφεύγουμε αλλά ένα καταφύγιο για να εξορμούμε και να διεκδικούμε, μια βάση αλήθειας.

Ποια μπορεί να είναι η σχέση του μέσου αναγνώστη με την ποίηση σε μια εποχή αμέτρητων ψηφιακών αντιπερισπασμών; Ο ψηφιακός κόσμος είναι η καινούρια εκδοχή της ζωής μας και φυσικά η ποίηση ενσωματώνεται γοργά θα τολμούσα να πω σε αυτήν την πραγματικότητα. Ο ψηφιακός κόσμος εκτός των άλλων είναι γεμάτος ποίηση, τσιτάτα και αποφθέγματα ποιητών. Ο μέσος αναγνώστης οφείλει να αντισταθεί σε όλα αυτά και να επαναπροσδιορίσει την σχέση του με αυτήν. Πρέπει να κατατάξει την ποίηση στις στιγμές της ζωής του που δεν προσφέρονται για κατανάλωση. Η ποίηση ως αναγνωστική διαδικασία χρειάζεται και απαιτεί προσήλωση, απόσυρση από τις όποιες οθόνες και εικόνες και βαθειά αναζήτηση στον εαυτό του και στα σπουδαία βιβλία. Επίπονη διαδικασία και οι αντιπερισπασμοί πολλοί..

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ζούμε σε μία εποχή που από πολλούς έχει χαρακτηριστεί αντιποιητική. Όμως, παρά το χαρακτηρισμό αυτό, εκδίδονται και κυκλοφορούν πολυάριθμες ποιητικές συλλογές. Κατά τη γνώμη σας, ποια εσωτερική ανάγκη ωθεί τους ανθρώπους να εκφραστούν ποιητικά; Θεωρώ άστοχο τον χαρακτηρισμό της εποχής μας ως αντιποιητική. Η στροφή του κόσμου σε μια ασύρματη εποχή ίσα ίσα που δεν στερεί καθόλου από την ποίηση έναν ρόλο στην σκέψη και την πνευματική ζωή. Η ποίηση σίγουρα έχασε την λάμψη και τον βαθύ αντίκτυπο που συνήθιζε να έχει μιας και λείπουνε οι μεγάλες φωνές του παρελθόντος. Η έλλειψη αυτή σε συνδυασμό με την υπερπληθώρα της γνώσης έχει δημιουργήσει το φαινόμενο της υπερπροσφοράς ποιητικών βιβλίων. Δεν είμαι βέβαιος πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουνε αληθινή ανάγκη να εκφραστούνε και να υπηρετήσουνε πιστά την ποίηση. Έχει γίνει πλέον ευκολοπρόσιτο να είναι κανείς ποιητής και να εκδίδει, είναι της μοδός και ένα μοντέρνο άλλοθι. Παρόλα αυτά ξεπηδούνε σημαντικές ποιητικές φωνές και λάμπουνε όπως τα διαμάντια μέσα στα σκουπίδια. Οπότε ας είμαστε αισιόδοξοι και ας διαβάζουμε όσο πιο πολύ μπορούμε.

Πότε μπορεί να θεωρηθεί ένα ποίημα σπουδαίο; Θα σας απαντήσω λίγο πλαγίως με ένα παράδειγμα από το νέο μου βιβλίο: Το ποίημα «Ο Νόμος του Μάθιου Σέπαρντ» είναι γραμμένο για ένα ομοφυλόφιλο λευκό αγόρι που δολοφονήθηκε για τις σεξουαλικές προτιμήσεις του από συμφοιτητές του. Ύστερα από αγώνα πολλών ετών της μητέρας του, ο πρόεδρος Ομπάμα κατάφερε να ψηφίσει έναν νόμο που προστατεύει τους ανθρώπους από εγκλήματα μίσους ανεξαρτήτως χρώματος, προτιμήσεων, καταγωγής και κοινωνικής τάξης. Ένα βήμα της ελευθερίας εμπρός… αυτό το αγόρι όπως και ο καθένας ήθελε απλώς να αγαπήσει και να αγαπηθεί. Το ποίημα μιλάει για την αγάπη και την σημασία της. Αν αυτό το ποίημα ή οποιοδήποτε ποίημα διαβάζεται σε διαφορετικές εποχές, σε διαφορετικούς αιώνες και κοινωνίες κι όμως συνεχίζει να συγκινεί το ίδιο τους ανθρώπους τότε είναι σπουδαίο. Αν αυτό το ποίημα ή οποιοδήποτε άλλο ποίημα καταφέρει να επιβιώσει χωρίς να χάσει την λάμψη του αλλά αντιθέτως την ενισχύει τότε είναι ένα σπουδαίο ποίημα. Ο Κίπλινγκ με το «Αν» και ο Καβάφης με την «Ιθάκη» μας το αποδεικνύουνε. Ο χρόνος των ανθρώπων λοιπόν κάνει ένα ποίημα σπουδαίο, αναλλοίωτο.

Στο νέο σας ποιητικό έργο με τίτλο “Μοντέρνα ενοχή” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Κέδρος”, αναφέρεστε σε πολλά θέματα όπως την προσφυγιά, την οικονομική κρίση, τη δικαιοσύνη, τη θρησκεία, την αγάπη, τις διακυμάνσεις που επιφέρει η νέα πραγματικότητα στην ψυχή του ανθρώπου…Τι σας κινητοποίησε να ασχοληθείτε με αυτές τις θεματικές; Μιλήστε μας για τη συλλογή. Οι θεματικές που απασχολούνε το βιβλίο είναι διαχρονικές έγνοιες του ανθρώπου, απλώς γίνανε επίκαιρές και πάλι στην χώρα μας ύστερα από αρκετές δεκαετίες. Η επέλαση της φτώχειας είναι η κινητήριος δύναμη της κατάστασης που ζούμε και η ποιητική ανησυχία του βιβλίου. Φυσικά η έννοια της φτώχειας είναι πολυδιάστατη και όποιος την περιορίζει στην οικονομική της εκδοχή απλώς υποκρίνεται και φυγοπονεί.  Η συλλογή προσπαθεί να στοχαστεί πάνω στην επονομαζόμενη «κρίση» και να συγκρουστεί ανοιχτά. Ποιήματα γραμμένα τα τελευταία 2-3 χρόνια βλέποντας φίλους να μεταναστεύουν, ανθρώπους να χρεοκοπούν ,την πολιτική σκηνή να είναι απελπιστικά κατώτερη της ιστορικότητας της εποχής, τον νεοναζισμό να αποκτά επίσημη φωνή, τους πρόσφυγες να εγκλωβίζονται σε μια αναιμική Ευρώπη, την μεσαία τάξη να καταρρέει και πόσα άλλα…. Ποιήματα γραμμένα για να αναιρέσουν τις φθηνές δικαιολογίες και να υπογραμμίσουνε πως αποστολή της ποίησης είναι το φως να επανέλθει στην εξουσία. Να επανέλθει η ευθύνη και το αίτημα για δικαιοσύνη ως άμεσες προτεραιότητες και να σταθούνε απέναντι στον άκρατο υλισμό.

Επιδιώκετε τα ποιήματα αυτά να έχουν κάποιο κοινωνικοπολιτικό αντίκρισμα; Ο άνθρωπος είναι φύσει πολιτικό ζώο οπότε ναι ξεκάθαρα το επιδιώκω. Αλλιώς γιατί και πώς;

“Μικρή σημασία έχει το παρελθόν”, όπως δηλώνετε σ ‘ένα από τα ποιήματά σας. Μία ευχή για το μέλλον; Τι είναι αυτό που έχει σημασία τελικά; Μικρή σημασία έχει το παρελθόν αν έχουμε πάρει τα διδάγματά μας και έχουμε συγχωρέσει τον εαυτό μας και τους άλλους.. Σημασία έχει τελικά να γράφονται ωραία ποιήματα ώστε τόσο οι  ποιητές όσο και οι αναγνώστες να ανέβουμε το πρώτο σκαλί που λέει και ο Καβάφης. Η ευχή είναι να πάψουμε να νοσταλγούμε το μέλλον ως μια άπιαστη ουτοπία και να μην στερέψουμε από ιδέες και μαγεία.


Ο Χρήστος Κούκης γεννήθηκε το 1979 και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Ε.Μ.Π. και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο περιβάλλον και στον πολιτισμό. Έχει εκδώσει έξι ποιητικά βιβλία στην Ελλάδα, στη Γαλλία, στην Ιταλία και στη Σερβία. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες ποιητικές ανθολογίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και σε διεθνή φεστιβάλ ποίησης στην Ευρώπη και στην Ασία. Έχει εργαστεί σε περιοδικά ποίησης και πολιτισμού και στίχοι του έχουν μελοποιηθεί. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

*Η ποιητική συλλογή Μοντέρνα ενοχή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.