Διαβάσαμε το μυθιστόρημα «Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά», εκδ. Πόλις

Μαξ Πόρτερ © Jordan Stephens
Κείμενο: Γιάννης Ζαραμπούκας (gianiszara@mail.com)

Το Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά είναι το λογοτεχνικό πρωτόλειο του Βρετανού συγγραφέα Max Porter. Κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση της κ. Ιωάννας Αβραμίδου.  Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο ή μάλλον καλύτερα θα το χαρακτήριζα παράξενο λογοτεχνικό έργο, η κειμενική φόρμα του οποίου ακροβατεί μεταξύ πεζοποιήματος και θεατρικού έργου, με τις ποιητικές εξάρσεις βέβαια του συγγραφέα να είναι φειδωλά τοποθετημένες.

Από τον τίτλο και μόνο του βιβλίου καταλαβαίνει κανείς πως πρόκειται για ένα έργο με διακειμενικές αναφορές, αφού η φράση «Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά» αποτελεί μία έξυπνη παράφραση του τίτλου «Hope is the thing with feathers», που ανήκει σε ποίημα της Αμερικανίδας ποιήτριας Έμιλι Ντίκινσον. Διαβάζοντας βέβαια κανείς και ολόκληρο το βιβλίο του Max Porter συνειδητοποιεί πως ο συγγραφέας μέσα απ’ τις σελίδες του έργου του μνημονεύει το ζεύγος ποιητών Τεντ Χιουζ και Σύλβια Πλαθ, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο επιπλέον διακειμενικές αναφορές.

Στο πρωτόλειο έργο του, ο Βρετανός συγγραφέας επιλέγει να ασχοληθεί με τη θλίψη, που αποτελεί τον κεντρικό πυλώνα γύρω απ’ τον οποίο περιστρέφεται η πλοκή του βιβλίου. Τη θλίψη εκείνη που προέρχεται από την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Συγκεκριμένα, το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται ο συγγραφέας είναι αυτό της μητέρας-συζύγου, που στα πλαίσια μιας οικογένειας σαφώς και διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο! Παρακολουθούμε λοιπόν μία συνηθισμένη οικογένεια όπου η ξαφνική απώλεια της μητέρας-συζύγου πέφτει σαν κεραυνός εν αιθρία. Μία οικογένεια που προσπαθεί να αποδεχτεί το γεγονός αυτό και να συνεχίσει όχι απλά να επιβιώνει, αλλά να ζει. Τα μέλη της οικογένειας είναι ένας πατέρας και δυο γιοι, τα ονόματα των οποίων παραμένουν άγνωστα μέχρι το τέλος του βιβλίου.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο σύζυγος-πατέρας είναι καθηγητής ποίησης, που μελετά και συγγραφεί ένα δοκιμιακό βιβλίο αναφορικά με το έργο του ποιητή Τεντ Χιουζ με τίτλο « Τεντ Χιουζ, το Κοράκι στο ντιβάνι: μια Άγρια Ανάλυση». Ο ξαφνικός θάνατος της γυναίκας του θα τον γεμίσει θλίψη, θα τον φορτώσει με επιπρόσθετες ευθύνες που σχετίζονται με την ανατροφή των δυο γιων του, ενώ ταυτόχρονα θα αποτελέσει εμπόδιο για την ολοκλήρωση του βιβλίου του. Οι δυο γιοι βρίσκονται σε μία πολύ τρυφερή ηλικία, όπου ο θάνατος και η απουσία της μητρικής φιγούρας, τους γεμίζει με μία πληθώρα αποριών και ερωτημάτων, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα βαρύ φορτίο για τους μικρούς τους ώμους.

Πατέρας και γιοι προσπαθούν δειλά, μέρα τη μέρα, να συμφιλιωθούν με το θάνατο της μητέρας-συζύγου, να πετάξουν από πάνω τους την ασήκωτη θλίψη και να μπουν ξανά στους ρυθμούς μιας σχετικά κανονικής ζωής. Σημαντικός αρωγός σε όλο αυτό και ειδικότερα στο κομμάτι που αφορά την αντιμετώπιση της θλίψης που προκαλεί η απώλεια ως απόρροια του θανάτου, θα σταθεί η παρουσία ενός κορακιού, που θα τους επισκεφθεί την περίοδο αυτή και θα συγκατοικήσει μαζί τους!

Η αφήγηση λοιπόν του συγγραφέα γίνεται σε πρώτο πρόσωπο και διαιρείται σε τρεις αφηγηματικές φωνές. Σε αυτή του πατέρα, στην ενιαία φωνή των γιων και στη φωνή του κορακιού που ειλικρινά νομίζω πως αποτελεί και τον πιο ενδιαφέροντα αφηγητή αυτού του βιβλίου! Το κοράκι γενικά αποτελεί μία εμβληματική φιγούρα του ζωικού βασιλείου, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί ποικιλοτρόπως από διάφορες μορφές τέχνης, ενώ η παρουσία του έχει συνυφανθεί με μία πληθώρα συμβολισμών, κυρίως όμως με αυτή του θανάτου!

Το κοράκι ως αφηγηματική φωνή είναι αναιδής, σαρκαστική και παντελώς ωμή! Είναι μία φωνή που σχολιάζει καυστικά τις πράξεις και τα λεγόμενα του πατέρα και των γιων. Μία φωνή όμως που κρύβει βάθος και σοφία, μία φωνή που  στοχάζεται φανερά και προσπαθεί να απαλλάξει τους υπόλοιπους πρωταγωνιστές από το βάρος της θλίψης.

Το κοράκι ταυτόχρονα μέσα από μια φρενήρη και ειλικρινή εξομολόγηση μας διηγείται και στιγμές κωμικοτραγικές που αφορούν τη δική του ζωή. Γενικά, η παρουσία του κορακιού μέσα στο βιβλίο και η αίσθηση που δημιουργεί στον αναγνώστη, ο οποίος αισθάνεται να ακροβατεί μεταξύ του πραγματικού και ενός φανταστικού κόσμου, δίνει μία ξεχωριστή θεατρική νότα στο βιβλίο, στο οποίο και προσδίδει περισσό ενδιαφέρον, ενώ βοηθά στο να αποφευχθεί η δημιουργία μιας μελοδραματικής ατμόσφαιρας, στην οποία αναπόφευκτα οδηγούνται πατέρας και γιοι μέσα απ’ τις δικές τους διηγήσεις.

Με διάθεση έντονα εξομολογητική ο συγγραφέας για μένα μέσα απ’ τις σελίδες του βιβλίου του, προσπαθεί να κοινωνήσει στον εκάστοτε αναγνώστη που θα επιλέξει να διαβάσει το βιβλίο, την άποψη του, που αφορά την αδυναμία του σημερινού ανθρώπου να αποδεχτεί και να διαχειριστεί αρχικά το αίσθημα της θλίψης, που γεννάται μέσα του από την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου και στη συνέχεια να το ξεπεράσει συνεχίζοντας να ζει κανονικά! Κάτι που στο παρελθόν δε συνέβαινε, μιας και οι άνθρωποι είχαν επινοήσει διάφορες ρουτίνες, “μηχανισμούς” και τελετουργικά που ακολουθούσαν, ώστε σταδιακά να βγουν όσο το δυνατόν πιο αλώβητοι απ’ την διαδικασία αποδοχής και μετατροπής της απώλειας σε μία συνιστώσα της καθημερινότητας τους. Τον ρόλο των λησμονημένων πια συνηθειών του πένθους αναλαμβάνει ουσιαστικά το κοράκι, που αποτελεί και το αποκούμπι του πατέρα και των δύο αγοριών!

Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, το Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά του Βρετανού συγγραφέα Max Porter είναι ένα ιδιαίτερο μυθιστόρημα, που διαβάζεται πραγματικά με μία ανάσα, μέσα δηλαδή σε λίγες ώρες και γεννά στον αναγνώστη την ανάγκη να το ξαναδιαβάσει αμέσως! Ένα μυθιστόρημα που ακροβατεί μεταξύ της φαντασίας και της πραγματικότητας, μεταξύ της ωμής αλήθειας και του τρυφερού λυρισμού. Ένα μυθιστόρημα που τελικά δημιουργεί μία πληθώρα συναισθημάτων και σκέψεων στον αναγνώστη, τα οποία υφέρπουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης, απλά στο τέλος συσσωρεύονται σε τέτοιο βαθμό που κοντεύουν να τον “πνίξουν”.

*Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.