Η φετινή ήταν μια πολύ καλή χρονιά για τον κινηματογράφο, θα μπορούσε να πει κανείς. Μήπως όμως αβίαστα οδηγούμαστε σε μια επιπόλαιη διαπίστωση. Από ποια οπτική γωνία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «καλή»; Ήταν καλή χρονιά από άποψη προσέλευσης στα σινεμά; Από καλλιτεχνική/ποιοτική άποψη; Ποσοτική; Αν παραμερίσουμε τους αριθμούς δεν είμαστε οικονομολόγοι και στατιστικοί γαρ, κι αν αφήσουμε στην άκρη τις δυσοίωνες φωνές που μιλούν για την θέαση μιας ταινίας στην σκοτεινή αίθουσα ως μια εμπειρία που αφορά το παρελθόν (εξαιτίας της επέλασης των διαδικτυακών πλατφορμών τύπου Netflix), τότε θα δούμε αυτό που σαν μαγνήτης μας τραβά κάθε φορά στον κινηματογράφο: το αγνό συναίσθημα. Η πηγαία χαρά, τα ασταμάτητα δάκρυα, ο ενθουσιασμός, ο θρήνος(!), ο προβληματισμός, η φιλοσοφική ανησυχία, η θλίψη, η ελπίδα για μια καλύτερη κοινωνία κι η απαισιοδοξία ταυτόχρονα, όλα όσα νιώσαμε χάρη στις φετινές ταινίες. Και ΝΑΙ μπορούμε πανηγυρικά να πούμε πως, από αυτή τη σκοπιά, ήταν μια υπέροχη κινηματογραφική χρονιά!
Λίγο πριν την εκπνοή του έτους λοιπόν, κάθε κριτικός και σινεφίλ που σέβεται τον εαυτό του (εδώ γελάμε) σπάει το κεφάλι του να θυμηθεί όλες τις φορές που έκατσε αναπαυτικά απέναντι από τη μεγάλη οθόνη μέσα στο χρονικό αυτό διάστημα και συντάσσει λίστες με τις καλύτερες (και τις χειρότερες αν είναι μερακλής ή / και τον διακατέχει μια κάποια μεγαλομανία) ταινίες της χρονιάς.
Σταχυολογώντας λοιπόν μέσα στα δεκάδες φιλμ που είχαμε την τύχη και το προνόμιο να παρακολουθήσουμε φέτος, ξεχωρίσαμε τις εξής 10+1 εξαιρετικές ταινίες (χωρίς αύξουσα ή φθίνουσα αξιολογική σειρά) :
1. Ιστορία Γάμου
Κράμερ εναντίον Κράμερ + Σκηνές από ένα Γάμο + λίγο απ’ το σπιρτόζικο στυλ του Γούντυ Άλεν + δύο από τις συγκλονιστικότερες ερμηνείες της χρονιάς= ένα φρέσκο, μοντέρνο, συναρπαστικό δράμα για ένα χωρισμό που μας θλίβει ακόμα, ίσως περισσότερο κι απ’ τους ίδιους τους χωρισμένους. (Πλήρης κριτικήτου Παναγιώτη Γκαραβέλα εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: η περιβόητη σκηνή του θυελλώδους τσακωμού με δύο ερμηνείες που πάνε καρφί για Όσκαρ και το δακρύβρεχτο τέλος.
2. Ο Ιρλανδός
Πολλοί περίμεναν μια απλή επανάληψη των «Καλών Παιδιών», με τον Σκορσέζε να σκηνοθετεί τους Ρόμπερτ ντε Νίρο και Τζο Πέσι σε μια ακόμη γκανγκστερική περιπέτεια. Άντ’ αυτού, μας παρέδωσε ένα ελεγειακό έπος (τόσο θεματικά όσο και από άποψη διάρκειας), ένα υπαρξιακό δράμα που λειτουργεί τόσο ως γκανγκστερική ταινία (διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον για την εξέλιξη της υπόθεσης) όσο κι ως σπουδή στο βίαιο πέρασμα του χρόνου και στον αναπόφευκτο ερχομό του τέλους. (Πλήρης κριτική της Ειρήνης Δρίβα εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: το τελευταίο στοιχειωτικό μισάωρο και ειδικά το κάδρο του κλεισίματος της ταινίας.
3. Τζόκερ
“Ελπίζω ο θάνατος μου να βγάζει περισσότερο νόημα, απ’ όσο βγάζει η ζωή μου”. Κάτι παραπάνω από μια απλή κινηματογραφική κυκλοφορία. Ένα φιλμικό statement, δομημένο πάνω σε μια υπέροχη ερμηνεία από τον Χοακίν Φίνιξ. Ταυτόχρονα ένα σαδιστικό πορτρέτο ενός περιθωριοποιημένου ανθρώπου που γέννησε η τοξική, σύγχρονη πραγματικότητα και μια απελπισμένη κραυγή για να προλάβουμε να σώσουμε ότι σώζεται, πριν χαθούν όλα στις φλόγες – εκτός κι αν αυτό είναι το ζητούμενο. Δίχασε, πυροδότησεσυζητήσεις επί συζητήσεων και είναι φυσικό κι επόμενο, γιατί είναι εύφλεκτο υλικό (οι συντελεστές δέχθηκαν πολλάκις ερωτήσεις για το κατά πόσο είναι πιθανό η ταινία να “οπλίσει” κυριολεκτικά και μεταφορικά τα λάθος άτομα). Ένα μαύρο, βιτριολικό αστείο. (Πλήρης κριτικήτης Ειρήνης Δρίβα εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: η ερμηνεία του Χοακίν Φίνιξ, χωρίς αυτή δεν υφίσταται Τζόκερ.
4. Πορτρέτο Μιας Γυναίκας που Φλέγεται
Η Σελίν Σιαμά δεν θέλει μονάχα να αφηγηθεί ένα ακόμα gay ρομάντζο (όχι ότι υπάρχει πλεόνασμα τέτοιων ταινιών, καθώς κυρίως τα τελευταία χρόνια τα μέλη της LGBTQI+ κοινότητας αποκτούν κινηματογραφική ορατότητα), αλλά να δημιουργήσει ένα safe space, ένα καταφύγιο για τις γυναίκες ηρωίδες της μακριά από τις πατριαρχικές και ταξικέςδομές της συντηρητικής κοινωνίας του 18ου αιώνα, μέσα στο οποίο αποδεικνύουν πόσο εύκολα μπορούν να επιβιώσουν, να κυνηγήσουν τα όνειρα τους, να ευτυχήσουν δίχως την ανδρική μάτια και παρέμβαση στις ζωές τους. Γυναίκες δυναμικές, φυσικά με τα πάθη και τις προσωπικές τους αδυναμίες, αλλά ικανές να χαράξουν τον δικό τους δρόμο – για όσο οι εξωτερικοί περιορισμοί, κοινωνικοί και οικογενειακοί τους το επιτρέψουν. Ένα roller coaster συναισθημάτων που βραδυφλεγώς, επιμελώς μας προετοιμάζει για τον καταιγισμό μουσικών και δακρύων του φινάλε.
(Πλήρης κριτική του Παναγιώτη Γκαραβέλα εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: το υπέροχο σενάριο, με τον τόσο εύστοχο παραλληλισμό της ιστορίας των δύο γυναικών με τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης.
5. Κάποτε στο Χόλιγουντ
Η ταινία που πάντα φαίνεται πως ήθελε να γυρίσει ο Ταραντίνο, καθότι πρόκειται για μια ωδή στο μέσο του σινεμά και στις θαυματουργικές του ιδιότητες. Επιστρέφοντας στην λογική του «Inglorious Bastards», χρησιμοποιεί την κάμερα-στυλό του για να ξαναγράψει κατά το δοκούν την ιστορία της δολοφονίας της Σάρον Τέιτ, αποτίνοντας ταυτόχρονα φόρο τιμής στην δεκαετία του 1960, με δεκάδες αναφορές στην εποχή αλλά και σε προηγούμενες ταινίες του. Υπέροχο το δίδυμο ΝτιΚάπριο – Πιτ, στο οποίο ξεχωρίζουμε τον δεύτερο ως τον ζεν κασκαντέρ/φονικό όπλο. (Πλήρης κριτική του Παναγιώτη Γκαραβέλα εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: η τελευταία σκηνή είναι ίσως η πιο έξυπνη και διασκεδαστική της χρονιάς.
6. Μεσοκαλόκαιρο
Μια θρησκευτική εμπειρία. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να περιγραφεί η παρακολούθηση του Μεσοκαλόκαιρου. Αν δεν σε καθηλώσει, ακόμα κι αν σταθείς αποκλειστικά στο τεχνικό/σκηνοθετικό κομμάτι, μιλάμε ίσως για την ομορφότερη ταινία της χρονιάς. (Πλήρης κριτική της Ειρήνης Δρίβα εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: Οι ντελιριακές τελετές που οδηγούν στο τέλος είναι ένα πρωτόγνωρο, σοκαριστικό, υπερβατικό θεάμα.
7. Παράσιτα
Μια από τις πιο weird σινεματικές εμπειρίες για εμένα φέτος. Το πρώτο μισό της ταινίας έχει το πνεύμα μιας λαϊκής, οικογενειακής feelgood κωμωδίας, η οποία είναι αβίαστα ξεκαρδιστική. Τίποτα δεν σε προετοιμάζει για την βίαια ανατροπή στο ύφος και την ατμόσφαιρα του δεύτερου μισού, όπου το φιλμ μετατρέπεται σε νευρώδες θρίλερ. Κάτω από όλα αυτά, ένα καυστικό σχόλιο για την έντονα ταξική σύγχρονη κοινωνία στην οποία ζούμε και το ολοένα διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ προνομιούχων και «προλεταρίων», εργατών που δεν θα πάνε ποτέ στον παράδεισο – ίσως και με δική τους ευθύνη. (Πλήρης κριτική της Ειρήνης Δρίβα εδώ)
Τι χάραχθηκε στη μνήμη μας: Η αρμονική ισορροπία μεταξύ των ειδών που επιτυγχάνει ο Μπονγκ Τζουν-χο.
8. Σύνορο
Μια από τις πιο αναπάντεχες φετινές κυκλοφορίες, ερχόμενη από τις περσινές Κάννες. Η αρχή σε προϊδεάζει για μια απλή κοινωνική αλληγορία αλλά η ταινία συνεχώς επανεφευρίσκει τον εαυτό της, καθώς μπολιάζεται με στοιχεία σκοτεινής φαντασίας, σκανδιναβικής μυθολογίας, αστυνομικού θρίλερ και μια από τις πιο αυθεντικές ερωτικές σκηνές των τελευταίων ετών. Και τα καταφέρνει εξαίσια, χωρίς ποτέ να ξεστρατιζει από το βασικό της στόχο. (Πλήρης κριτική του Παναγιώτη Γκαραβέλα εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: μια ζωώδης, αλλόκοτη, φανταστική αλλά συνάμα ρεαλιστική μέσα στη γνησιότητα της σκηνή σεξ.
9. Η Ευνοούμενη
Παιχνίδια εξουσίας στο Βρετανικό Παλάτι, αυτή τη φορά όμως η υπόθεση είναι γένους θηλυκού. Η πιο προσβάσιμη στο κοινό ταινία του Λάνθιμου εκτόξευσε την δημοτικότητα του σε Αμερική και Ευρώπη, έδρεψε πλείστες φεστιβαλικές δάφνες και τον καθιέρωσε παγκοσμίως ως έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους σκηνοθέτες. Μια μαύρη κωμωδία φεμινιστική χωρίς να γίνεται άκριτα εξωραϊστική, κόλαφος για την πολιτική υποκρισία, τα κοινωνικά πρότυπα περί αρρενωπότητας και θηλυκότητας, μια πραγματεία πάνω στην εξουσία, τις ιεραρχίες και το πως διαφθείρουν όσους ανέρχονται σε αυτές. (Πλήρης κριτική του Παναγιώτη Κριτσάκη εδώ)
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: το σκηνοθετικό θάρρος, η υπέροχη φωτογραφία και οι τρεις πρωταγωνίστριες στα καλύτερα τους.
10. Bacurau
Εδώ θα μπορούσε να δημιουργηθεί εύλογα στον αναγνώστη η απορία «τι ακριβώς είναι αυτό που βλέπω στο νούμερο 10». Λοιπόν, αν και κάθε λίστα από όσες έχουν δημοσιευθεί αυτές τις μέρες αφορά τις ταινίες που έλαβαν διανομή μέσα στον χρόνο, εγώ δεν μπόρεσα να μην συμπεριλάβω στη λίστα μου το εκπληκτικό Μπακουράου, που είχαν την τύχη να παρακολουθήσω στις φετινές Νύχτες Πρεμιέρας αλλά δεν έχει προβληθεί στις ελληνικές αίθουσες. Δεν απάντησα όμως στην ερώτηση του περί τίνος πρόκειται.
Μια βραζιλιάνικη κοινότητα ενός μικρού επαρχιακού χωριού, η οποία ζει αρμονικά στη βάση της αλληλεγγύης ανεξαρτήτως ταυτότητας φύλου, σεξουαλικής προτίμησης, εθνικότητας (με τα “σημαντικά” πρόσωπα της κοινότητας να είναι ο δάσκαλος και η -λεσβία- γιατρός, σε αντίστιξη φυσικά με την ηρωοποίηση πολιτικών και στρατηλατών απότις υπόλοιπες δυτικές κοινωνίες) έρχεταιαντιμέτωπη με μια ορδή αιμοσταγών αμερικανών ιμπεριαλιστών οι οποίοι θέλου κυριολεκτικά και μεταφορικά να εξαφανίσουν το χωριό από προσώπου γης.
Βραβείο Επιτροπής στις Κάννες για μια καταπληκτική κοινωνική αλληγορία, η οποία παρότι είναι ένα καθαρόαιμο γουέστερν έχει ένα απίστευτο τρυφερό συναισθηματικό πυρήνα, και έχει φτιαχτεί με γνήσια αγάπη για τους κατοίκους της Βραζιλίας, αλλά και κάθε άνθρωπο που παλεύει για ανώτερα ιδανικά σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον στο οποίο σαρώνεται κάθε έννοια και μορφή συλλογικότητας. Αν τελικά δεν κυκλοφορήσει στις ελληνικές αίθουσες μέσα στο 2020, αναζητήστε τη πάση θυσία.
Τι χαράχθηκε στη μνήμη μας: το τελικό γουεστερνικό showdown μεταξύ των κατοίκων και των αμερικανών είναι μια απολαυστική στιγμή που συνδυάζει το στυλιζαρισμένο σινεμά είδους και την αγνή συναισθηματική (και πολιτική/κοινωνική) κάθαρση.
+1 για το τέλος: Ευτυχία, η καλύτερη ελληνική ταινία του 2019
Όπως έγραψε και η Ειρήνη Δρίβα στην κριτική της εδώ «Η Ευτυχία είναι μια πολύ καλή στιγμή για τον ελληνικό κινηματόγραφο και όχι μόνο. Μέσα από την κάμερα του Άγγελου Φρατζή, που πραγματικά έχει κάνει εξαιρετική δουλειά δικαιώνοντας όλα τα προγνωστικά γύρω από το όνομα του, βλέπουμε την καλλιτεχνική γέννηση και πορεία μιας μεγάλης γυναίκας στιχουργού, της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Η Ευτυχία είναι μια παραγωγή που αξίζει να δει ο κόσμος και αποδεικνύει περίτρανα πως ο πραγματικά καλός, Ελληνικός Κινηματογράφος είναι παρών!»