Κριτική / Ενήλικοι στην αίθουσα (Adults in the room)

Σκηνοθεσία – Σενάριο: Κώστας Γαβράς Πρωταγωνιστούν: Χρήστος Λούλης, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Ουλριχ Τούκουρ, Ντάαν Σούρμανς, Βαλέρια Γκολίνο. Διάρκεια: 128 λεπτά
Βαθμός: 2,5/5 

Ο Κώστας Γαβράς βρέθηκε στο μάτι ενός κυκλώνα πύρινων αντιδράσεων, κατά βάση επικριτικών, χάρη στην τελευταία του σκηνοθετική δουλειά, η οποία δραματοποιεί την Βαρουφάκεια εξιστόρηση της διαπραγμάτευσης του πρώτου εξαμήνου της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ του 2015, όπως αυτή καταγράφεται στο ομώνυμο βιβλίο του πρώην υπουργού Οικονομικών (στο οποίο δόθηκε η ελληνική μετάφραση «Ανίκητοι Νικημένοι»). Η βασική κατηγορία που οι επικριτές εξαπολύουν είναι η απουσία αντικειμενικότητας, δηλαδή η πολιτική μεροληψία. Φυσικά είναι μια απόλυτα αφελής επίθεση, από κάθε άποψη. Από τη μία, δεν λαμβάνονται υπόψη καλλιτεχνικά κριτήρια. Αλλά ακόμα κι αν αγνοήσει κανείς την αμιγώς καλλιτεχνική διάσταση, μάλλον ξεχνά ότι ο Κώστας Γαβράς έχει παραδώσει, στα περίπου 50 χρόνια που είναι ενεργός κινηματογραφικά, μια καθαρά πολιτική φιλμογραφία, η οποία είναι ανοιχτά στρατευμένη, χωρίς όμως ποτέ να πριμοδοτεί συγκεκριμένα κόμματα. Σε αυτή την πλούσια και ολοδική του παράδοση συνεχίζει και στο τελευταίο του πόνημα, σίγουρα με λιγότερη σκηνοθετική πρωτοτυπία.

Η δράση τοποθετείται στην αρχή του 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ επικράτησε της Νέας Δημοκρατίας στις εθνικές εκλογές του Ιανουαρίου, με τους βουλευτές της Αριστερής, Ριζοσπαστικής για τα ευρωπαϊκά δεδομένα παράταξης να ευαγγελίζονται μεγάλες τομές στην ελληνική διοίκηση, οικονομία και κοινωνία, αμφισβητώντας το ενωσιακό statusquo. Η αυθόρμητη αντίδραση των Ευρωπαίων αξιωματούχων; «Διώξτε τους από το ευρώ». Από τα πρώτα λεπτά η κατάληξη έχει διαφανεί, η όποια προσπάθεια συμβιβασμού από την ελληνική πλευρά θα είναι άκαρπη. Όμως επίσης από το ξεκίνημα (και αυτό έχει μεγάλη αξία, κυρίως για τους πολεμιστές των πληκτρολογίων που κατακράξαν την ταινία πριν καν κυκλοφορήσει) ο Γαβράς απεικονίζει το ΣΥΡΙΖΑικό υπουργικό συμβούλιο ως μια ομάδα ανθρώπων άπειρων, που στέκεται αμήχανα απέναντι στο εκλογικό αποτέλεσμα και την υπέρμετρη (σύμφωνα με τους ίδιους!) αισιοδοξία του κόσμου, εν δυνάμει λαϊκιστών καιροσκόπων. Οπότε οι επιθέσεις περί ΣΥΡΙΖΑικής προπαγάνδας καταπέφτουν αμέσως. Ο μοναδικός που ξεχωρίζει; Ο Γιάνης. Αρχικά να πούμε πως ο Χρήστος Λούλης ΕΝΣΑΡΚΩΝΕΙ με όλη τη σημασία της λέξης τον τότε υπουργό, και δεν είναι καθόλου τυχαίο πως αρκετοί είχαν την –φυσικά λανθασμένη- εντύπωση πως η φωνή του είναι ντουμπλαρισμένη, ηχογραφημένη από τον Βαρουφάκη(!). Ο τρόπος που κινείται, μιλά, χαμογελά τον θυμίζει τρομερά, αλλά μήπωςαυτή η άριστη ερμηνεία, που φτάνει στον βαθμό της μίμησης, κάνει τις κατηγορίες που μιλούν για αγιογραφία να ευσταθούν; Θέλω να πιστεύω πως όχι. Αν και η ταινία φλερτάρει επικίνδυνα με αυτό (με μερικές σκηνές από την προσωπική ζωή του υπουργού, που θέλουν να τον καταστήσουν συμπαθή και να αναδείξουν την ανθρώπινη πλευρά του), ο Γιάνης στην ταινία ένα σύμβολο, ένα χαρακτήρας προσχηματικός. Ο Γιάνης είναι ο ήρωας, ο γνήσιος επαναστάτης που εμφορούμενος από αγνή αγάπη για τον λαό του, ταυτόχρονα πολιτικά ρομαντικός και οικονομικά «ρεαλιστής», εκπροσωπεί και αντιπροσωπεύει τον ελληνικό λαό, ο οποίος βρίσκεται σε πόλεμο με μια δαιδαλώδη, κολοσσιαία γραφειοκρατική δομή από την οποία δύσκολα διαφεύγεις ή αποδεσμεύεσαι. Η ρήση «το δις εξαμαρτείν τ’ αυτόν ουκ ανδρός σοφού» βρίσκει εδώ την απόλυτη αποτύπωση της καθώς ο Γαβράς σαρκάζει και στοχοποιείτην Τρόικα (ΕΚΤ – ΔΝΤ – Κομισιόν), ως μια καφκική οντότητα η οποία επιβάλλει με καθαρά πολιτικά κριτήρια μια δοκιμασμένη και αποτυχημένη συνταγή για να σώσει την βυθισμένη στο χρεός την ελληνική οικονομία, διαιωνίζοντας έναν φαύλο κύκλο μεγέθυνσης του. Με τη διαρκή επανάληψη των ίδιων και απαράλλαχτων στιχομυθιών μεταξύ Τρόικας και της ελληνικής αντιπροσωπείας, τονίζεται πετυχημένα ο τραγελαφικός χαρακτήρας των διαπραγματεύσεων, αφού οι καρικατουρικέςφιγούρες των πιστωτών συνεχώς φάσκουν και αντιφάσκουν, άλλα λεν μπροστά στις κάμερες και άλλα στα παρασκήνια. Μια κωμική τραγωδία δηλαδή με θύμα τον ελληνικό λαό. Όμως, παρά τις προαναφερθείσες σκηνοθετικές αρετές της, από την ταινία απουσιάζουν η αλλοτινή πρωτοπόρα ματιά του Γαβρά, ο οποίος παραδίδεται σε ευκολίες και ενίοτε.. σε επώδυνο κιτς. Οι διάσπαρτες αποφθεγματικές διδακτικές ρήσεις, το greeksyrtaki στο soundtrack και οι θεατράλεερμηνείες των δευτερευόντων ρόλων δίνουν μια τηλεοπτική υφή, η σκηνή στην οποία δραματοποιείται μια «επίθεση» που είχε δεχθεί ο Βαρουφάκης κατά τη διάρκεια δείπνου του σε εστιατόριο στερείται νοήματος, ενώ οι κάρτες με προτάσεις του τύπου «Ο λαός ακόμα αγωνίζεται ηρωικά» με τις οποίες κλείνει η ταινία είναι βγαλμένες απευθείας από κακόγουστο προεκλογικό σποτ.

Εν κατακλείδι, ο ντόρος είναι πλήρως αδικαιολόγητος, τόσο πολιτικά όσο και κινηματογραφικά. Αν σταθούμε στο κινηματογραφικό κομμάτι, που μας ενδιαφέρει εδώ περισσότερο, τότε έχουμε να κάνουμε με μια μέτρια απόδοση της Βαρουφακικήςοπτικής, με ένα πολιτικό θρίλερ που έχει τις σκηνοθετικές κορυφές του αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του είναι δυστυχώς φλατ.