Η Χλόη Κουτσουμπέλη, με την πολυετή πορεία της στον χώρο της ποίησης, γεννήθηκε το 1962 στη Θεσσαλονίκη. Έχει εκδώσει εννέα ποιητικές συλλογές, δύο μυθιστορήματα και θεατρικά έργα. Το 2017 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το έργο της Οι ομοτράπεζοι της άλλης γης. Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφόρησε φέτος η νέα ποιητική συλλογή της με τίτλο Η γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον. Γι’ αυτή τη συλλογή μας μίλησε σε αυτή τη συνέντευξη, καθώς και για τον χώρο της ποίησης γενικά σήμερα.
Λάβατε το κρατικό βραβείο ποίησης το 2017. Άλλαξε κάτι μετά από αυτό στη ζωή σας και στον τρόπο με τον οποίο γράφετε;
Δεν άλλαξε κάτι στον τρόπο που γράφω και επομένως δεν άλλαξε τίποτε και στη ζωή μου, γιατί τέχνη και ζωή είναι απόλυτα συνυφασμένα για μένα.
Στην παρούσα συλλογή επιμένετε σε υπαρξιακά θέματα και κυρίως στο θέμα της μοναξιάς και του θανάτου. Πιστεύετε ότι μπορεί τελικά η ποίηση, αλλά και γενικά η τέχνη, να βοηθήσει τον άνθρωπο να ξεπεράσει τον αρχέγονο φόβο του θανάτου;
Όχι δεν το πιστεύω. Ίσα ίσα που συχνά η εμβύθιση του καλλιτέχνη στην τέχνη του με το άνοιγμα της πύλης του ασυνείδητου μπορεί να φέρει στην επιφάνεια και να εντείνει όλους τους ενστικτώδεις, αταβιστικούς του φόβους. Νομίζω ωστόσο ότι η τέχνη είναι το αποτύπωμα μίας ανθρώπινης παλάμης σε ένα βράχο, μία προσπάθεια διαιώνισης ή μνημειοποίησης ενός καθολικού βιώματος ή ένας χαιρετισμός στο μέλλον. Με αυτή την έννοια ξεπερνά τα όρια του θανάτου και της ζωής.
Πηγή έμπνευσης για κάποια από τα ποιήματα της συλλογής σας αποτελεί η κλασική ελληνική αρχαιότητα. Είναι, να υποθέσω, η περίοδος της Ιστορίας την οποία αγαπάτε περισσότερο;
Είναι το διάστημα που δημιουργήθηκε η Τραγωδία, αυτή η συγκλονιστική στιγμή στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Τίποτε δεν θα ήταν ίδιο μετά την Τραγωδία που η διάρκεια της ζωής της ήταν τόσο σύντομη αλλά και τόσο καθοριστική. Αυτοί οι αρχετυπικοί ήρωες και ηρωίδες τόσο της Τραγωδίας όσο και των Ομηρικών Επών καθόρισαν πιστεύω και καθορίζουν την γραφή μου.
«Μη διστάσετε ποτέ να δηλώσετε αυτό που είστε. Παραδεχτείτε τη φτώχια, την πνευματική σας ένδεια, τη σύφιλη. Ποτέ όμως ότι είστε ποιητής. Θα υποφέρετε αιώνια». Από αυτό το απόσπασμα από τις Πέντε συμβουλές του Κώστα Καρυωτάκη στο βιβλίο σας αποσκοπεί ίσως στο να υποδηλώσει ότι οι περισσότεροι ποιητές- όπως ήταν άλλωστε και ο ίδιος ο Καρυωτάκης- διαφέρουν συχνά από τους υπόλοιπους ανθρώπους, όντας συνήθως πιο ευαίσθητες και μελαγχολικές ψυχές. Ισχύει, νομίζετε, κάτι τέτοιο και με εσάς;
Είμαι περισσότερο εξοικειωμένη με το σκοτάδι μου και αντέχω τις βαθιές καταβυθίσεις μέσα του με αντίτιμο φυσικά την ισορροπία μου. Νομίζω ότι το ίδιο ισχύει για τους περισσότερους δημιουργούς.
Κάπτεν Χουκ, Πήτερ Παν, Ο Τζακ και η φασολιά, Οι Μικρές κυρίες της Λουΐζα Μέϊ Άλκοτ. Τα παραπάνω είναι τίτλοι ποιημάτων από τη συλλογή σας παρμένα από παραμύθια και παιδικά αναγνώσματα,. Οφείλω να ομολογήσω πως ξεχώρισα ιδιαίτερα τα συγκεκριμένα ποιήματα στη συλλογή σας, καθώς προσφέρουν, νομίζω, οικείες εικόνες στον αναγνώστη. Πόσο συχνά αντλείτε έμπνευση για τα ποιήματά σας από τα παιδικά σας χρόνια, τα παιδικά σας βιώματα και τα αναγνώσματα γενικότερα;
Η παιδική μου ηλικία υπήρξε τραυματική. Αυτά τα παιδικά μου βιώματα όμως αποτέλεσαν ένα πρωταρχικό υλικό για την ποίησή μου. Όσο για τα παραμύθια, τα εφηβικά βιβλία και τα αναγνώσματα, υπήρξα βιβλιοφάγος από παιδί, δραπέτευα από την άχαρη πραγματικότητα σε κόσμους πολύχρωμους και συναρπαστικούς. Άρα κι εγώ όπως όλοι μας αποτελούμαι από εκατομμύρια μικρούς κόσμους που είναι τα βιβλία που διαβάσαμε, τα θεατρικά έργα και οι ταινίες που είδαμε, οι γνώσεις που αποκτήσαμε, οι συζητήσεις που κάναμε με ενδιαφέροντες ανθρώπους.
Πολλά από τα ποιήματα της συλλογής αντλούν έμπνευση από τη ζωγραφική και τη γλυπτική. Σημαίνουν κάτι το ιδιαίτερο για εσάς οι δύο αυτές εικαστικές τέχνες; Και, πιο γενικά, τι σημαίνει για σας η Τέχνη, η Λογοτεχνία και η Ποίηση στη ζωή σας;
Όλες οι τέχνες είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Ένα γλυπτό ή ένας πίνακας ζωγραφικής μπορεί να είναι ένα υπέροχο ποίημα χωρίς λέξεις. Η τέχνη γενικά, η πεζογραφία και η ποίηση, η γραφή και η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι για μένα η ζωή μου.
Αισθάνεστε κι εσείς τη «γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον» από το ομώνυμο ποίημα του βιβλίου σας όταν γράφετε; Αν ναι, είναι για σας αυτή η μοναξιά μία διαδικασία κάθαρσης;
Το γράψιμο είναι μία κατεξοχήν μοναχική διαδικασία. Δεν ξέρω αν επιφέρει κάθαρση και λύτρωση ή αναπαράγει και εντείνει τον πόνο. Μάλλον επιτελεί και τις δύο λειτουργίες συχνά ταυτόχρονα.
Ισχύει, τελικά, αυτό που λένε για τους ποιητές ότι αντλούν έμπνευση πραγματικά από οτιδήποτε γύρω τους; Ανήκετε και εσείς σε αυτούς που κυκλοφορούν με μπλοκάκι στην τσέπη για να σημειώνουν τυχόν εμπνεύσεις της στιγμής τις οποίες αξιοποιούν αργότερα κατ’ ιδίαν;
Ανήκω στους πολύ αφηρημένους ανθρώπους που ποτέ δεν έχουν μπλοκάκι και μολύβι όταν το χρειάζονται. Έχει όμως τύχει να γράψω και σε πακέτο με τσιγάρα, σε χαρτοπετσέτα ή ακόμα και στο χέρι μου κάποιες φορές. Τώρα τελευταία σημειώνω και στο κινητό μου φράσεις που έρχονται ξαφνικά στο μυαλό μου όλες τις ώρες της μέρας και της νύχτας.
Πείτε μας για τους αγαπημένους σας ποιητές και τις επιρροές σας.
Ο πρώτος αγαπημένος μου ποιητής ήταν ο Καβάφης. Ο τόμος με τα ποιήματά του υπήρχε στη βιβλιοθήκη των γονέων μου και άρχισα να τον διαβάζω από το δημοτικό ακόμα. Η χαρά της επαφής μου με την ποίησή του διαρκεί ακόμα. Φυσικά από τότε διάβασα πάρα πολλούς Έλληνες και ξένους ποιητές και ποιήτριες και πάρα πολλά αξιομνημόνευτα ποιήματα. Δεν μπορώ να προσδιορίσω ποιες είναι οι επιρροές όλων αυτών των διαβασμάτων, σίγουρα όμως αυτό που γράφουμε είναι η σύνθεση αυτών που διαβάσαμε, καθώς διαθλώνται μέσα από τα ατομικά μας βιώματα και τη φαντασία μας. Το μυστικό και το ζητούμενο όμως είναι να αρθρώνει κανείς κάποτε την δική του προσωπική φωνή, έστω και αν είναι ο απόηχος και η συνέχεια της φωνής όλων των προηγούμενων ποιητών πριν και μετά από αυτόν.
Για ποιον λόγο πιστεύετε ότι η ποίηση δεν έχει μεγάλη απήχηση στις μέρες μας; Και για ποιον λόγο ο μέσος αναγνώστης της λογοτεχνίας και του μυθιστορήματος δεν θα πάρει σχεδόν ποτέ να διαβάσει ποίηση;
Ποτέ και σε κανέναν αιώνα δεν είχε μεγάλη απήχηση η ποίηση. Ωστόσο για να κυκλοφορούν τόσες πολλές ποιητικές συλλογές όλο και κάποιοι θα διαβάζουν. Όσο γι’ αυτόν τον μέσο βουβό και ανώνυμο αναγνώστη δεν μπορώ ούτε να τον φανταστώ ούτε να τον προσδιορίσω. Δεν ξέρω πραγματικά ποιος διαμορφώνει αυτό που θέλει και πόσο άλλα κέντρα εξουσίας δεν αποφασίζουν πριν από αυτόν γι’ αυτόν. Όμως ας μη ξεχνάμε ότι η ανάγνωση της ποίησης είναι μία τελετουργία σε έναν κόσμο που οι μυητικές τελετές έχουν χάσει τη σημασία τους.
Θεωρείτε ότι ο κόσμος μας θα ήταν καλύτερος αν διάβαζαν ποίηση και αυτοί που μας κυβερνούν;
Αν αλλάζαμε το αυτοί με το αυτές, και αν αυτές που μας κυβερνούσαν διάβαζαν ποίηση σίγουρα ο κόσμος μας θα ήταν αν μη τι άλλο, πιο ενδιαφέρων.