Διονύσης (Ντένης) Μακρής: «Η πιο ριζική και βαθιά αλλαγή έρχεται όταν ξεβολευεις πρώτα τη δική σου συνήθεια»
Με οδηγό το αυτοβιογραφικό και πολιτικά φορτισμένο έργο του Εντουάρ Λουί «Ποιός σκότωσε τον πατέρα μου» μιλήσαμε στο tetragwno.gr με τον Διονύση (Ντένη) Μακρή.
Mέλος της Ορχήστρας των Μικρών Πραγμάτων, που μόνο μικρά πράγματα δε συμβαίνουν σε αυτή την ομάδα, καθώς σε κάθε νέο τους ξεκίνημα εισπράττουν θαυμάσιες κριτικές από θεατρικούς κριτικούς και κοινό.
Ο Μακρής φωτίζεται στον ρόλο του «Οιδίποδα» του Χρήστου Σουγάρη ή στο ρόλο του «Άμλετ» του Χρήστου Θεοδωρίδη. Τον συγκαταλέγουν στους λαμπρούς ηθοποιούς της γενιάς του με ανοδικά και σταθερά βήματα προς τις μεγάλες ερμηνείες. Παράλληλα, ο κινηματογράφος και λίγο η τηλεόραση. Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, μια υποψηφιότητα για το βραβείο Δημήτρης Χορν και σημαντικές συνεργασίες, όπως Jan Fabre, Μιχαήλ Μαρμαρινό, Θωμά Μοσχόπουλο, Νίκο Καραθάνο κ.α.
Είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει από Έλληνες καλλιτέχνες το συγκεκριμένο έργο στην Ελλάδα. Φέτος, παρ’ όλα αυτά, η παράσταση του Τόμας Οστερμάιερ άνοιξε την αυλαία του 57ου Φεστιβάλ Δημητρίων. Ήταν μια συγκυρία; Πιστεύετε στις συμπτώσεις;
Δεν το γνωρίζαμε αυτό, αλλά σίγουρα γνωρίζαμε πόσο ευρέως γνωστός έχει γίνει τελευταία ο συγγραφέας και το έργο του. Οπότε δεν θεωρώ ότι ήταν τόσο τυχαίο να συμπέσουν αυτά, ούτε και το ότι διαβάζεται έτσι έντονα η εργογραφία του. Κι ο λόγος για μένα είναι ότι ο τρόπος και η θεματική του είναι βαθιά προσωπικές και με έντονη διάθεση να καταλάβει. Κι όταν κάποιος ψάχνει να καταλάβει, τότε προσπαθεί να είναι και ειλικρινής, κι όταν είσαι ειλικρινής τότε καθιστάς τον εαυτό σου ευάλωτο. Κι αυτό για μένα είναι η μεγαλύτερη και η πιο σπουδαία αφετηρία για να πας οπουδήποτε. Για να συναντήσεις και να συναντηθείς.
Είχατε δει την παράσταση;
Όχι, δεν την είδα.
Με ποιο κριτήριο επέλεξε Η Ορχήστρα των Μικρών Πραγμάτων το συγκεκριμένο έργο;
Πάντα μας ενδιαφέρει να μιλάμε για πράγματα που οι απαντήσεις τους αναζητούνται στις ερωτήσεις που θέτουμε κάθε μέρα ο ένας στον άλλον. Αυτά που μας καίνε και μας απασχολούν τώρα, άμεσα και βασανιστικά. Μας σπρώχνει πάντα η επιτακτικότητα της αδιαπραγμάτευτης ανάγκης. Κι αυτό έρχεται σπάνια αλλά ορμητικά.
Ποιος είναι ο πυρήνας του μηνύματος που επικοινωνεί με το κοινό;
Να δω, να καταλάβω, να ονομάσω τους μηχανισμούς και τους ρόλους πίσω από την τυφλή, μηχανική επιβίωση. Να αποκαλύψω εσένα και μένα φέρνοντας στην επιφάνεια όλα όσα με κάνουν να ζω υπό όρους, υπό μια ύπουλη, λεπτή προκατάληψη με την οποία ζω, μεγαλώνω και συσχετίζομαι. Ακόμα κι όταν λέμε ότι αγαπάμε, υπό όρους αγαπάμε. Σ’αγαπάω αρκεί να είσαι μαζί μου, αρκεί να είσαι καλό παιδί, αρκεί να φέρνεις καλούς βαθμούς, αρκεί να μην κάνεις φασαρία, να μην είσαι έτσι ή αλλιώς που εμένα με φέρνει σε δύσκολη θέση. Το να μάθεις να αγαπάς είναι τεράστιο και πρωτόγνωρο. Δεν το ξέρουμε. Ποτέ δεν το μάθαμε.
Η αγάπη από πάντα είχε αντίκρυσμα, χειρισμό. Αθώο και αναγκαίο για να επιβιώσω, αλλά χειρισμό. Αν το δεις αυτό όπως προσπαθεί να τον δει και να τον δείξει ο Λουί, τότε έχεις κερδίσει την πολύ σπουδαία και πολύτιμη απόσταση που είναι η αρχή της αποταυτισης και άρα της συγχώρεσης. Αυτό επιχειρεί κι ο Λουί. Να συγχωρέσει. Αυτό προσπαθούμε κι εμείς. Δύσκολο αλλά ιαματικό.
Μιλήστε μου για τον ρόλο σας.
Ουσιαστικά ο ρόλος μου είναι όλοι και όλα όσα θυμάμαι. Όλοι και όλα όσα προσπαθώ να επικαλεστώ για να επαναφέρω και να ανακαλέσω μνήμες και βιώματα. Άρα είμαι κι ο γιος, κι ο μπαμπάς, κι η μαμά, κι ο αδερφός κι ο ξάδελφος και όλοι. Ώστε να μπορέσω πρώτα να θυμηθώ, μετά να να λύσω ό,τι δε λύθηκε, κι ύστερα τελικά, ίσως να συγχωρέσω. Δεν τα βλέπω τόσο ως διαφορετικούς χαρακτήρες, αλλά περισσότερο ως μια διαρκή ανάγκη να τα επισκεφθώ όπως και όσο τα θυμάμαι για να καταλάβω.
Θυμάμαι την ερμηνεία σας στον Οιδίποδα να καθηλώνει. Μάλιστα, με λεπτότητα και ακρίβεια διανύατε τη διαδρομή αυτής της τραγικότητας. Στη φετινή παράσταση, η προσωπική διαδρομή, όπως και στον Οιδίποδα, γίνεται αφορμή να επισημανθεί η συλλογικότητα της κοινωνίας;
Ναι, και στις δύο περιπτώσεις το συλλογικό αλληλεπιδρά με το ατομικό. Ή αλλιώς το ατομικό δεν μπορεί ποτέ να μην είναι και συλλογικό. Είναι μέρος του συνόλου. Ειναι σαν το φύλλο στο δέντρο να μην επηρεάζει ή να μην επηρεάζεται από τον κορμό και τα υπόλοιπα κλαδιά. Είναι ένα. Και το ένα είναι αδιασπαστο.
Απλώς εκδηλώνεται με διαφορετικές μορφές ώστε να αντιληφθεί τον εαυτό του. Ώστε να καθρεφτιστει η όψη του. Έτσι κι εδώ η όψη του γιου καθρεφτίζεται διαρκώς στην όψη του πατέρα και αντίστροφα. Κι αυτό το κράμα διαχέεται και προς την κοινωνία που αντανακλά όλες τις προσωπικές μας ιστορίες καθιστώντας τες πολιτική.
«Είμαστε αυτό που δεν κάναμε, επειδή ο κόσμος ή η κοινωνία μας εμπόδισαν.» Πώς το σχολιάζετε;
Είμαστε πολλά από αυτά που δεν κάναμε. Η ειδοποιός διαφορά όμως είναι σε τι βαθμό και πώς σε ορίζουν αυτά. Σου επιβάλλουν μια ολόκληρη ζωή που πρέπει να ζήσεις για να κάνεις όσα δεν έκανες και άρα είσαι όμηρος αυτών ή με διαύγεια και επίγνωση επιλέγεις εσύ κι όχι αυτά τι θα ζήσεις και πόσο πολύ θα επιβάλλεις και θα επιβληθείς για να τα ζήσεις; Με άλλα λόγια, η διαχείριση είναι πιο σπουδαία και αξιέπαινη από τα απωθημένα που όλοι κουβαλάμε.
Εσείς ποια εμπόδια είχατε ή έχετε να αντιμετωπίσετε; Το προεδρικό διάταγμα 85 είναι ένα από αυτά;
Δυστυχώς δεν έλειψαν τα εμπόδια από τον χώρο του θεάτρου και των παραστατικών τεχνών. Είχα και είχαμε όλοι περίσσεια πάντα. Νιώθω πολλές φορές σαν να παλεύω πιο πολύ να αποδείξω ότι αυτό που κάνω δεν είναι χόμπι πάρα να το κάνω απερίσκεπτα και με κύρος όπως κάνει τη δουλειά του ένας επιστήμονας, ή ένας φούρναρης. Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε ήδη από το εκπαιδευτικό σύστημα τις τέχνες, ή τη δημιουργική σκέψη ή ακόμα και τρόπους να μάθουμε στοιχειωδώς τον εαυτό μας, μια μορφή αυτογνωσίας, ήταν και είναι μηδαμινός.
Φαντάζει χάσιμο χρόνου ή μια σαχλή πολυτέλεια. Γιατί για την “κανονικοτητα” δεν είσαι παραγωγικός. Έχω εδώ και χρόνια απενοχοποιήσει την πολυτέλεια αυτή και την ομορφιά της συνειδητής επαφής με τον εαυτό μου. Το να μου επιτρέπω να μην τρέχω, να μην κυνηγάω, να μην παράγω διαρκώς. Αλλά να στοχαζομαι περισσότερο, να περπατάω, να σιωπώ, να παρατηρώ, να κατανοώ και να θαυμάζω. Να υπάρχω μόνο, έτσι που να μην είμαι μερικός, να μαι όλος με όλα. Και από κει να συναντιέμαι και με άλλους για να δημιουργήσω κάτι όμορφο, κάτι μεγαλύτερο από μένα.
Κάτι που δεν μετριέται, ούτε αξιολογείται. Έτσι και το διάταγμα 85 επιχειρεί για ακόμη μια γνώριμη φορά να αξιολογήσει με όλα αυτά τα κριτήρια που καταρρέουν εδώ και χρόνια πια, την αδιανόητη και εξωπραγματική μη παραγωγική διαδικασία που περιγράφω. Να την φέρει, όπως πάντα στα μέτρα του. Να τη λιγοστεψει ως εκείνη τη μικροτητα, που όμως όπως φαίνεται, η νοοτροπία και οι δομές της αργοπεθαινουν για να γεννηθεί το νέο, κι ας επιμένουν.
Είστε άνθρωπος που διεκδικείτε; Θα διαδηλώσετε; Θα κατεβείτε στους δρόμους;
Πάντα ύψωνα τη φωνή μου με όποιο τρόπο μπορούσα. Πάντα ήθελα να εκφράζω και να εκφράζομαι. Μικρότερος με φόβο και συστολή, μεγαλώνοντας όλο και καλύτερα. Και μέχρι σήμερα διαρκώς ψάχνω να καταλάβω, να μάθω, να αλλάξω. Με τα χρόνια όμως κατάλαβα ότι η πιο ριζική και βαθιά αλλαγή έρχεται όταν ξεβολευεις πρώτα τη δική σου συνήθεια, τη δική σου φωνή που έμαθε πάντα να απευθύνεται κυρίως προς τα έξω, να κατηγορεί τον έξω, να θέλει να πατήσει ή να αλλάξει τον έξω.
Κι όταν μιλάω για τον έξω και τον μέσα δε μιλάω αφηρημένα, αλλά αντίθετα πολύ πρακτικά και συγκεκριμένα. Αν δε δεις τη δική σου προσωπική βία, αν δεν ακούσεις τα δικά σου παιδικά τραύματα και τις συμπεριφορές που επαναλαμβάνεις, πώς θα αλλάξει η άλλη βία, πώς θα αλλάξει ο τρόπος που ψηφίζεις ή τρόπος που μιλάς στον/στην σύντροφο σου, ο τρόπος που συμπάσχεις, που ακούς, που συγχωρείς, που αναπνέεις.
Δεν ειναι οι κυβερνήσεις το πρόβλημα αλλά ο πολεμόχαρος εαυτός μας, εμείς όλοι που αναζητούμε εχθρούς, που θέλουμε να κατακυριεύσουμε τον άλλον, την ίδια μας τη σχέση, τους γύρω μας. Γι’ αυτό δε φέρνουν αποτέλεσμα οι διαδηλώσεις, γι’ αυτό δε γίνονται πειστικές. Πρέπει να βρούμε νέους τρόπους, νέους όρους που ξεκινάνε από τον καθένα ξεχωριστά, εσωτερικά.
Το προσπαθώ κάθε μέρα, πρακτικά με προσωπικό κόστος, πηγαίνοντας κόντρα σε βαθιές συνήθειες, παλιά μοτίβα μου, που θέλουν να κατέχουν, να χειρίζονται, να γραπώνουν, να υπάρχουν μέσα απ’ τον άλλον. Πέφτω ξανά και ξανά.
Η αυταξία, η επίγνωση, η συνειδητότητα, είναι για μένα η μόνη επανάσταση που από πάντα περίμενε εκείνες τις συνθήκες, ώστε να ανθίσει η ζωή και η ειρήνη και απ’ τα λουλούδια αυτά να μεταμορφωθεί πραγματικά η ανθρωπότητα.
Ποια φράση του Εντουάρ Λουί κρατάτε;
“Δεν ήξερα πως τα σκεφτόσουν όλα αυτά, πώς μ’ αγαπούσες, γιατί δε μου το χες πει ποτέ;”
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
