Εμμανουέλα Αλεξίου: «Ποτέ δεν σιώπησα μπροστά στο άδικο»

Λίγες ημέρες πριν την πρεμιέρα τoυ «Tape», ενός έργου που θίγει το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης και θέτει ερωτήματα για το βιασμό, και τα διακριτά και αδιάκριτα όρια της συναίνεσης, η ηθοποιός και σεναριογράφος, η οποία και απέδωσε το κείμενο στα ελληνικά, Εμμανουέλα Αλεξίου μίλησε για την επανεξέταση της παράστασης, έπειτα από το ξέσπασμα των κακοποιητικών συμπεριφορών στην ελληνική κοινωνία, το κίνημα #meTOO και την πορεία της στην τηλεόραση και το θέατρο.

Το «Tape» γίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ μ΄ ένα θέμα που απασχόλησε και απασχολεί την κοινωνία, ακόμα. Το βιασμό. Το κίνημα #metoo ξέσπασε μετά την πρώτη περίοδο των παραστάσεων. Πιστεύετε πως το κοινό θα αντιληφθεί διαφορετικά το ζητούμενο του έργου;

Είναι όλα τόσο διαφορετικά πια. Σ’ αυτά τα δύο χρόνια που μεσολάβησαν από το πρώτο ανέβασμα του έργου, έχουν γίνει μεγάλες αλλαγές και περισσότερο μέσα μας. Δεν είμαστε ίδιοι, ούτε εμείς, ούτε οι θεατές. Με αυτό το δεδομένο και φυσικά με την αφύπνιση που έχει δημιουργήσει το me too, πιστεύω ότι το κοινό είναι πιο «ψυλλιασμένο» κι έτσι ναι, μάλλον θα αντιληφθεί διαφορετικά το ζητούμενο του έργου, αφού κι εμείς το αντιμετωπίσαμε και το «φωτίσαμε» διαφορετικά.  

Για εσάς έχει αλλάξει δραματουργικά τόσο στην προσέγγιση του ρόλου, όσο και σκηνοθετικά από την Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους;

Φέτος φτιάχνουμε μια εντελώς διαφορετική παράσταση. Με τον ερχομό της Άννας Μαρίας προσεγγίσαμε το έργο αλλιώς, μπήκαμε πιο βαθιά σ’ αυτό. Μας γεννήθηκε η ανάγκη, γιατί φέτος είναι μια άλλη εποχή, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Με τις καραντίνες μπήκαμε σε μία φάση ενδοσκόπησης έτσι κι αλλιώς, οπότε μοιραία θελήσαμε να εξετάσουμε τον εσωτερικό κόσμο των ηρώων. Από την άλλη το me too έκανε επιτακτική την ανάγκη να φωτιστεί η σκοτεινή πλευρά του έργου. Στο προηγούμενο ανέβασμα ασχοληθήκαμε περισσότερο με τη μνήμη και το πόσο αυτή διαστρεβλώνεται με τον χρόνο, έτσι ώστε τρεις άνθρωποι που έχουν ζήσει ένα γεγονός, να το θυμούνται με έναν διαφορετικό τρόπο ο καθένας. Το παρουσιάσαμε περισσότερο σαν ένα τραγελαφικό στιγμιότυπο της ζωής τους, δεν είχαμε σκοπό  να προβληματίσουμε για θεμελιώδη ζητήματα, όπως το τι ακριβώς συνιστά την βία, ή το πώς μπορεί να έχουν «γράψει» οι πράξεις που έχει κάνει κάποιος στην ψυχή ενός άλλου. Φέτος όμως ήταν αλλιώς. Αρχίσαμε να το δουλεύουμε με άλλη ψυχολογία, αφού όλα όσα συνέβησαν αυτά τα δύο χρόνια άλλαξαν την συνθήκη. Τώρα πια έχουμε καταλάβει ότι η σιωπή δεν είναι ο δρόμος, οπότε θελήσαμε τις βαθιές αλήθειες του έργου να τις μιλήσουμε, να μην τις κρύψουμε κάτω απ’ το χαλί.   

Μιλήστε μας για το ρόλο σας; 

Παίζω την Έιμι Ράνταλ, συμμαθήτρια των άλλων δύο ηρώων στο σχολείο, που ήταν πρώτος έρωτας για τον έναν και μια τυχαία ερωτική συνεύρεση για τον άλλον. Όταν η Έιμι συναντιέται ξανά με τους δύο συμμαθητές της στο δωμάτιο του μοτέλ μετά από είκοσι χρόνια, έχει γίνει αντιεισαγγελέας, έχει προχωρήσει στη ζωή της κι έχει αφήσει πίσω της το γεγονός που συνέβη τότε, το επίμαχο περιστατικό του έργου που έρχεται ξανά στην επιφάνεια μέσα σ’ αυτή τη συνάντηση. Το κοινό περιμένει να δει πώς θα αντιδράσει η Έιμι όταν της θυμίσουν αυτό το γεγονός. Αλλά με την είσοδό της στο δωμάτιο, τα πράγματα γίνονται περίπλοκα. Νομίζω πως αν πω περισσότερα θα χαλάσω την ίντριγκα του έργου. Το σίγουρο είναι ότι ο συγγραφέας, Stephen Belber, έχει σκιαγραφήσει τρεις χαρακτήρες με πολυπλοκότητα, αντιφάσεις, αλλά ταυτόχρονα και πολύ γνώριμους. Το κοινό αναγνωρίζει κάτι από τον εαυτό του στον καθένα από αυτούς.

Το «Tape» ήταν ένας λόγος επανεκκίνησης στην καριέρα σας ως ηθοποιός; Πως έγινε η επιλογή του έργου;

Η δουλειά μου ως ηθοποιός μοιράζεται στο θέατρο και στην τηλεόραση. Στο θέατρο δεν σταμάτησα να παίζω ποτέ και από το 2010 δουλεύω και σαν συγγραφέας και σκηνοθέτης. Το Tape ήρθε μετά από την «Απελευθερωτική Οργάνωση Klein Mein» που παίζαμε για δύο χρόνια στο El Convento Del Arte. Στην τηλεόραση έχω καιρό να παίξω, περισσότερο γιατί όλα αυτά τα χρόνια γράφω σε καθημερινές σειρές, ο όγκος της δουλειάς είναι τεράστιος και δεν υπάρχει χρόνος για γυρίσματα. Η ιστορία του Tape είναι ένας κύκλος που έκλεισε. Το έργο το έδωσε σε μένα και την Άννα Μαρία ένας φίλος, το 2002. Άρεσε και στις δυο μας πολύ και αποφασίσαμε να το κάνουμε. Το πήγαμε σε κάποια επιχειρηματία, της άρεσε πολύ και δώσαμε τα χέρια. Τελικά όμως τα πράγματα άλλαξαν και δεν καταφέραμε να το κάνουμε τότε. Και έγινε φέτος σαν να ήταν το «γραφτό» του. Το έργο επιλέχθηκε γιατί είναι εξαιρετικό στην απλότητά του, είναι ανθρωποκεντρικό και όσο το παρακολουθείς καλείσαι να αξιολογήσεις τα κίνητρα και την ψυχοσύνθεση του καθενός απ’ τους ήρωες, ενώ ταυτόχρονα ξετυλίγεται η πλοκή. Σταδιακά μαθαίνουμε πράγματα για το επίμαχο «γεγονός» του έργου, χωρίς να γίνεται ποτέ σαφές τι πραγματικά συνέβη, αφού ο κάθε ένας από τους τρεις ήρωες έχει μια διαφορετική εικόνα γι’ αυτό. 

Είστε από τους ανθρώπους που ακολουθούν στη ζωή τους το ρητό «Η σιωπή είναι χρυσός»;

Σε όλη μου την ζωή, από το Δημοτικό ακόμα, όποτε χρειάστηκε να μιλήσω γιατί θεωρούσα ότι κάποιος αδικείται, το έκανα. Ποτέ δεν σιώπησα μπροστά στο άδικο και, πιστέψτε με, το πλήρωσα πολλές φορές, αφού από το σχολείο μαθαίναμε να «κοιτάμε την δουλειά μας». Δεν είναι στοιχείο του χαρακτήρα μου το να σφυράω αδιάφορα μπροστά στην αδικία, την προσβολή και την οποιαδήποτε μορφή βίας. Και από την άλλη, είμαι από τους ανθρώπους που αν δεν έχουν να πουν κάτι που έχει ουσία, δεν μιλάνε απλά για να μιλήσουν. Δεν μου αρέσει να εκφέρω άποψη επί παντός επιστητού, δεν πιστεύω ότι κάποιος είναι φωστήρας και τα ξέρει όλα. Μιλάω για όσα ξέρω, στα άλλα προτιμώ να ακούω για να μάθω. Πιστεύω στο ρητό του Μπόρχες «Μη μιλάς, εκτός αν μπορείς να βελτιώσεις την σιωπή». Αλλά πιστεύω και στα λόγια του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ «Πιο τραγικό από την  καταπίεση και την σκληρότητα των κακών ανθρώπων, είναι η αδιαμαρτύρητη σιωπή των καλών ανθρώπων για το κακό που γίνεται.»

Αυτό σας έχει εμποδίσει επαγγελματικά πιστεύετε;

Είναι πολύ πιθανό να «ξεβόλεψα» κάποιους στην δουλειά, τις φορές που δεν κράτησα το στόμα μου κλειστό για τα κακώς κείμενα και να καταχωρήθηκα σε κάποια «μαύρη λίστα», αλλά δεν με νοιάζει καθόλου αυτό. Με νοιάζει περισσότερο να μην αλλοιώσω τις αξίες μου, να έχω καθαρή συνείδηση και ξέρω πως ο χρόνος φανερώνει την αλήθεια και πως υπάρχει δικαιοσύνη. Στον πόλεμο ανάμεσα στο καλό και στο κακό, είμαι σίγουρη πως θα νικήσει το καλό.  

Γυρνώντας πίσω στο χρόνο και έχοντας διαγράψει μία μεγάλη πορεία στο χώρο του θεάτρου και της τηλεόρασης. Τι κρατάτε και τι αφήνετε;

Κρατώ τις καλές στιγμές, τις ωραίες συνεργασίες, τους ανθρώπους που μου έμαθαν πράγματα, τους όμορφους, γενναιόδωρους και μεγαλόψυχους ανθρώπους, τους «αρωγούς», τις βαθιές φιλίες που δημιουργήθηκαν – τις περισσότερες φορές μέσα σε δύσκολες συνθήκες –, τη χαρά της δημιουργίας.
Αφήνω τις άσχημες εμπειρίες, τους τοξικούς ανθρώπους, τις μικροψυχίες και τις – με όποιον τρόπο – κακοποιητικές συμπεριφορές.

Ως σεναριογράφος με πολλές επιτυχημένες σειρές στο ενεργητικό σας, πως σχολιάζετε τη μυθοπλασία τη φετινή χρονιά;

Πιστεύω πως η αλλαγή στο τοπίο της μυθοπλασίας άρχισε με τις Άγριες Μέλισσες. Στο σενάριο, στη σκηνοθεσία και στους ηθοποιούς οι Άγριες Μέλισσες έκαναν την διαφορά και το κοινό δίκαια τις ξεχώρισε πανηγυρικά για δύο χρόνια. Σήκωσαν τον πήχη ψηλά και άνοιξαν τον δρόμο. Κι έτσι αυτή την τρίτη χρονιά, για να ανταγωνιστούν αυτή την επιτυχία τα άλλα κανάλια, αναγκάστηκαν να επενδύσουν σε πιο ποιοτικές σειρές. Έχει μπει και η κρατική τηλεόραση πια στο παιχνίδι και το τοπίο μοιάζει μαγικό, αν αναλογιστεί κανείς πώς ήταν η τηλεόραση τα τελευταία χρόνια. Θυμηθείτε την περίοδο 2010 – 2013 που δεν υπήρχε ούτε μία ελληνική σειρά και βλέπαμε μόνο τούρκικα. Σήμερα έχεις να δεις τουλάχιστον τέσσερις πραγματικά καλές σειρές στην ελληνική τηλεόραση. 

Πιστεύετε πως η τηλεόραση σήμερα έχει να προτείνει ενδιαφέρουσες παραγωγές ή επιμένει σε μοντέλα προηγούμενων χρόνων; 

Μεγάλο ποσοστό της τηλεόρασης επιμένει σ’ αυτά τα μοντέλα. Όμως ευτυχώς φέτος κάτι έχει αρχίσει να γίνεται και βλέπουμε και «διαφορετικές» σειρές. Δεν θα φανταζόταν κανείς πριν 5 χρόνια πως θα παιζόταν κάποτε στην ελληνική τηλεόραση μια σειρά σαν το «Κομάντα και δράκοι»! Ή σαν το «Έτερος εγώ». Ούτε ότι σε μια καθημερινή σειρά θα περάσει όλη η ιστορία των μαύρων χρόνων της χούντας, που ποτέ δεν έχουμε ξαναδεί στην ελληνική τηλεόραση, ούτε καν στον κινηματογράφο (#Άγριες_Μέλισσες). Οι δημιουργοί τόλμησαν φέτος και τα κανάλια αποφάσισαν κι αυτά να τολμήσουν και δικαιώνονται. Όπου κι αν καθίσω, ακούω τον κόσμο να λέει πόσο ενδιαφέροντα πράγματα έχει να δει φέτος στην τηλεόραση. Όλα αυτά στην μυθοπλασία βέβαια, γιατί στο ψυχαγωγικό είμαστε ακόμα πολύ πίσω, δυστυχώς είναι ένα πολύ μελανό σημείο της τηλεόρασης τα ριάλιτι και είναι περισσότερα απ’ όσα μπορούμε να αντέξουμε. Εγώ εκεί κλείνω την τηλεόραση και χώνομαι στο Νέτφλιξ. 

Η μεταφορά ενός βιβλίου είναι η σίγουρη επιλογή;

Για τα κανάλια είναι και υπάρχει μια λογική σ’ αυτό. Κάποιος που θα διαβάσει ένα βιβλίο με την πιθανότητα να το κάνει σειρά, έχει όλη την ιστορία μπροστά του, αρχή, μέση και τέλος και αν βρει ενδιαφέρον σ’ αυτό, έχει την γενική εικόνα κι έτσι είναι πιο σίγουρος για την σειρά που θα κάνει. Αν το βιβλίο αυτό πέσει στα χέρια μιας καλής παραγωγής, έχει έναν καλό σκηνοθέτη και καλούς ηθοποιούς, αν το μεταφέρει καλά στο σενάριο αυτός που θα το γράψει, ένα καλό βιβλίο αποτελεί εχέγγυο. Και σίγουρα είναι πολύ καλύτερη επιλογή από ένα adaptation νοτιοαμερικάνικης, κορεάτικης κλπ σειράς, από αυτές που έχουν κατακλύσει την τηλεόραση τα τελευταία 20 χρόνια. 

Ποια φράση από την παράσταση σημειώσατε με κεφαλαία γράμματα;

«Αν έχεις μετανιώσει για κάτι που έκανες, τότε θα πρέπει να είσαι πρόθυμος να πληρώσεις και το τίμημα.»

Φωτογραφίες: Βάσια Αναγνωστοπούλου 

Info: «Tape Season 2», από 23/10, κάθε Σάββατο 19:00 και Κυριακή στις 18:30 στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο (Λεωφ. Ανδρέα Συγγρού 143, Νέα Σμύρνη /2109315600) / Εισιτήρια στο viva.gr.