Με αφορμή την κυκλοφορία του καινούριου της τραγουδιού με τίτλο «Γράμμα», αλλά και των δύο επερχόμενων δίσκων της, η ερμηνεύτρια Φρόσω Στυλιανού μας ξεναγεί στον δικό της μουσικό σύμπαν, που το έχει φτιάξει με πολύ δουλειά και αγάπη. Δεν είναι μόνο η εξαιρετική φωνή της που αγγίζει τον κόσμο, αλλά και η ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίζει τα πράγματα. Είναι από τις δημιουργούς που δεν διστάζει να πάρει θέση σε όλα όσα συμβαίνουν και να επιμένει στις καλύτερες μέρες που θα ‘ρθούν.
Μέσα στον Φεβρουάριο κυκλοφόρησε το καινούργιο σας τραγούδι με τίτλο «Γράμμα». Μια μπαλάντα σε στίχους και μουσική δική σας. Πείτε μας δυο λόγια.
Το «Γράμμα» είναι ένα τραγούδι εύθραυστο, με ειδικό φορτίο, απαλλαγμένο όμως από περιττά βάρη. Είναι ξεκάθαρο, χωρίς ωραιοποιήσεις και θέλει να το αποδεχτείς έτσι όπως είναι. Με τις πληγές του, το ζόρι του, τις παραδοχές του, τον τσαλακωμένο του εγωισμό, την ευαισθησία του. Δε φοβάται να συγκινήσει και δεν έχει πρόβλημα να αφήσει και κάποιον αδιάφορο. Θέλει σίγουρα να παραδοθεί, να αγκαλιάσει, να παρηγορήσει, να κάνει καθρέφτη σε όποια ψυχή είναι ανοιχτή σε κάτι τέτοιο. Το αν θα τα καταφέρει, θα το κρίνει ο ακροατής. Εγώ αφήνω καθαρό τον πομπό μου, παρόλη την αποπνικτική ατμόσφαιρα γύρω μας και ποντάρω στο οξυγόνο της τέχνης για ακόμα μια φορά.
Ποιά είναι η ιστορία αυτού του τραγουδιού; Ποιά διαδρομή ακολούθησε για να φτάσει σε εμάς
Πριν από ένα χρόνο ακριβώς, στην αρχή της πρώτης καραντίνας, έφτιαξα ένα πολύ φωτεινό τραγούδι, που υμνεί την αγάπη και έχει τον τίτλο «Για πάντα». Αυτή ήταν η πρώτη μου αντανακλαστική αντίδραση, μετά από την απότομη βουτιά στο βαθύ σκοτάδι της πανδημίας. Στην εικονοποίηση του τραγουδιού, αναζήτησα το φως μέσα από την ομορφιά και την πολυχρωμία της διαφορετικότητας. Όταν ο σκηνοθέτης του βιντεοκλίπ, Χρήστος Τόλης, πρότεινε να επικεντρωθούμε στην επαφή, στα πολύ κοντινά πλάνα των ζευγαριών που αγκαλιάζονται, στα μπλεγμένα χέρια, στα ερωτευμένα πρόσωπα, συμφώνησα χωρίς δεύτερη σκέψη, γιατί το άγγιγμα ήταν το πρώτο που μας έλειψε. Το στερηθήκαμε βίαια και δεν ήθελα – και δε θέλω- να ξεχάσουμε πόσο αφύσικη είναι αυτή η επιβεβλημένη, εκ των συνθηκών, απόσταση.
Ένα χρόνο μετά, δημιουργικά και προσωπικά, επιμένω στην αγάπη. Το «Γράμμα» είναι μια μπαλάντα λύτρωσης, με έναν πιο σκληρό καθρέφτη αυτή τη φορά. Είναι μια ωμή, ρεαλιστική αποτύπωση του βιώματος ενός ανθρώπου που είναι τριάντα και σαράντα χρονών σήμερα. Χωρίς ομορφοποίηση, χωρίς φίλτρα παντός τύπου. Έγραψα έναν στίχο χωρίς να κρύψω τις πρώτες ρυτίδες της ηρωίδας, την κούραση της, την αλήθεια της, έτσι όπως είμαι κι εγώ και τόσες γυναίκες γύρω μου. Απενοχοποιημένα, χωρίς καμία ψυχαναγκαστική πρεμούρα για χαρά από το πουθενά, γιατί «αυτό έχουμε ανάγκη τώρα».
Βλέποντας από μια απόσταση, τη διαδρομή από την προηγούμενη άνοιξη μέχρι την τωρινή, νομίζω πως τα τραγούδια μου ακολουθούν με συνέπεια το συναίσθημά μου. Περνούν κι αυτά, τα στάδια της άρνησης, του θυμού, της διαπραγμάτευσης, της κατάθλιψης, όπως κι εγώ. Περνούν όλα τα στάδια, αλλά όχι αυτό της αποδοχής. Γιατί την αποδοχή της απώλειας της ζωής μας, όπως την ξέραμε, δεν τη δέχομαι. Κρατάω πάντα το αντίβαρο της αγάπης ως αντίσταση και ως ακτίδα φωτός στα τραγούδια μου και στην καθημερινότητα μου και ακριβώς αυτό θέλω να επικοινωνήσω.
Το «Γράμμα» το έγραψα σε είκοσι λεπτά, μα σε απόσταση πολλών μηνών. Εννοώ πως ο στίχος γράφτηκε σχεδόν ακαριαία, αλλά μετά από καιρό, σα να μην ήξερα τί χρώμα να βάλω στα λόγια μου, που με δυσκολία άντεχα μέχρι να τα συνηθίσω, μπήκε η μουσική. Κι αυτή τελικά ήρθε χωρίς πολλή σκέψη, σα να περίμενε τη στιγμή της. Από κει κι έπειτα, ο Αντρέας Αποστόλου έπαιξε αυτό το μοναχικό πιάνο που έδωσε νόημα σε κάθε ανάσα και ο Γιάννης Τούντας του έδωσε τον ήχο που ονειρεύτηκα, όπως έκανε άλλωστε και στο «Για πάντα», και κάθε φορά.
Ένα «Γράμμα» λοιπόν, γεμάτο τρυφερότητα, που από τους πρώτους κιόλας στίχους, αναφέρετε την μητέρα σας. Είναι ένα τραγούδι για εκείνη;
Σ’ αυτή την αόρατη κλωστή του σύμπαντος, που δένει τα χρόνια μεταξύ τους, η μητέρα μου είναι, πιθανώς, η γυναίκα που θα ήμουν εγώ, αν ζούσα στην εποχή της. Και εγώ είμαι, πιθανώς, η γυναίκα που θα ήταν, αν είχε σήμερα την ηλικία μου. Ίσως, τότε, να είχα κι εγώ τα ίδια όνειρα μ’ εκείνην. Ίσως κι αυτή σήμερα, αν ήταν τριάντα και σαράντα χρονών, να ονειρευόταν τα ίδια πράγματα μ’ εμένα.
Η ίδια μου έχει πει, πως το όνειρό της ήμουν εγώ. Εμένα το όνειρο μου είναι τα τραγούδια μου. Είμαι όμως σίγουρη ότι ονειρευόταν πολλά περισσότερα, όσο σίγουρη είμαι πώς και τα δικά μου όνειρα, δεν σταματούν μόνο σ’ αυτό το ένα.
Είμαστε τελικά τόσο διαφορετικές, μα και τόσο ίδιες. Ξέρετε, σε κάθε εποχή, κάθε γυναίκα φτιάχνει το δικό της κουκούλι. Το φροντίζει, το προσέχει, το μεγαλώνει και το ετοιμάζει για την μέρα που θα σπάσει και θα ανοίξουν τα φτερά της καινούριας ζωής που δημιούργησε. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για την κάθε μία.
Στη διαδρομή, όλο ακούγονται κρακ και κρακ. Κρακ η τόση ευαισθησία, κρακ οι έρωτες, κρακ οι φιλίες, κρακ τα χρόνια που περνούν, κρακ η ομορφιά που σκληραίνει, κρακ τα κλάματα και τα γέλια, κρακ οι ανηφόρες, κρακ τα δίκια και τα άδικα, τα δύσκολα όνειρα και το νεράκι που τρέχει ζωντανό, ανήσυχο, εξαντλητικό πριν μπει επιτέλους στ’ αυλάκι. Και πάλι, ό,τι αυτό σημαίνει για τον καθένα μας.
Κάπου εκεί, στη μέση, στο μεταίχμιο του χρόνου γύρω και εντός μας, κοιτάς το κουκούλι γεμάτο ρωγμές, γεμάτο πληγές και δε σκάει. Εκεί, λοιπόν, γυρνάς και κοιτάς την μάνα σου -αν είσαι τυχερός να την έχεις. Κοιτάς την αγάπη και συνεχίζεις τον δρόμο σου μ’ αυτή την πολύτιμη σιγουριά. Που είναι κι η μοναδική που έχεις. Ειδικά σήμερα. Τελεία.
Αν δεν τα τραγουδήσω όλα αυτά, τί θα τα κάνω; Κι αν δεν τα πω στην μάνα μου, σε ποιόν θα τα πω;
Είναι ένα τραγούδι για εκείνη, για ‘μένα, για τις φιλενάδες μου που έγιναν υπέροχες μητέρες και γι’ αυτές που δεν έγιναν μα μεγαλώνουν τόσα υπέροχα όνειρα, έργα και ιδέες, με ευθύνη και δύναμη. Είναι ένα τραγούδι για όλες τις γυναίκες που ξέρουν από μάχες, χωρίς να χάνουν την ντελικάτη ευαισθησία τους.
Τελικά, η αγάπη είναι η απάντηση για όλα;
Ναι. Η αγάπη αστράφτει, ξεκουνάει, πραγματώνει. Κρατάει την ψυχή καθαρή. Λαμποκοπάει. Έχει μια δύναμη τέτοια, που δεν σου επιτρέπει να διαβρωθείς, να εκπέσεις, να ξεπουληθείς. Κι αυτό γιατί σε κρατάει σε ένα ύψος από όπου είναι αδύνατον να δεις τον κόσμο με πίσω σκέψη. Κι αυτό είναι λυτρωτικό και για σένα, και για το σύνολο. Οπότε ναι, η αγάπη είναι η απάντηση σε όλα.
Ακόμα και σε αυτές τις δύσκολες και προκλητικές εποχές που ζούμε;
Ειδικά τώρα. Η αγάπη για τον δικό σου άνθρωπο, μπορεί να σε σώσει. Η αγάπη για τον ξένο, που είναι και η πιο δύσκολη, μπορεί να σώσει τον κόσμο όλο. Δεν νοείται αλληλεγγύη, ούτε δικαιοσύνη, ούτε δημοκρατία χωρίς αγάπη. Αυτές οι πανανθρώπινες αξίες έχουν ως κεντρικό άξονα τον σεβασμό της ανθρώπινης ζωής. Συνεπώς εμπεριέχουν στη βάση τους την κορωνίδα όλων των ιδεωδών, που δεν είναι άλλη από την αγάπη. Δεν μπορεί λοιπόν, να υπάρξει ισότητα, σεβασμός και ελευθερία, όταν η ίδια η πολιτεία εκπαιδεύει τον λαό να εκδικείται, να παρακινεί την τοξικότητα εναντίον της τοξικότητας, την βία εναντίον της βίας. Βλέπω να δίνεται χώρος σε δηλητηριώδεις δικηγόρους που προσβάλλουν το ήθος και την αξιοπρέπεια κακοποιημένων ανθρώπων, ευτελίζοντας τις αρχές της δικαιοσύνης, βλέπω το κράτος δικαίου να αφήνει έναν ισοβίτη απεργό πείνας να αργοπεθαίνει στην αγκαλιά της δημοκρατίας, βλέπω κόσμο να ζει στην ανέχεια, χωρίς εργασία, για το καλό μας, όπου κακοποιητικά το κράτος, στη στιγμή της μεγάλης κρίσης, θεωρεί ότι μας φροντίζει με τα 534 ευρώ και την ίδια στιγμή μας ξυλοφορτώνει στις πλατείες. Βλέπω κι εμάς τους ίδιους να εκτονώνουμε τα πιο ζωώδη μας ένστικτα στο Facebook, να κατεβάζουμε τον αντίχειρα ως άλλοι Ρωμαίοι αυτοκράτορες στην αρένα των ΜΜΕ, να διψάμε για αίμα παρακολουθώντας με ποπ κόρν μπροστά στην τηλεόραση την αποκαθήλωση των σταρ του σεξισμού και της κακοποίησης. Γιατί στεναχωρηθήκαμε για τα θύματα. Γιατί νιώσαμε ένα στιγμιαίο δάκρυ στο μάγουλο, στο άκουσμα μιας ανατριχιαστικής εξομολόγησης.
Ξέρω ότι δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά για όλα αυτά. Είναι τα χέρια μας δεμένα. Ξέρω κι ότι κάποιοι από ‘μας πονέσαμε αληθινά με τον πόνο του άλλου. Ξέρω επίσης και καταλαβαίνω ότι είμαστε ατελείς και πως ως τέτοιοι αντιλαμβανόμαστε και αισθανόμαστε την αγάπη. Δεν περιμένω και δεν απαιτώ ούτε από τον εαυτό μου, ούτε από τους γύρω μου, να φτάσουμε στο επίπεδο της αυτοδιάθεσης, όπως ο Χριστός. Ας φτάσουμε όμως, τουλάχιστον, μέχρι την πόρτα του διπλανού μας. Είναι κι αυτό πολύ σπουδαίο.
Ποιά θέση παίρνετε απέναντι στις εξελίξεις όσον αφορά στις καταγγελίες σεξουαλικής και εργασιακής βίας στον χώρο της τέχνης;
Συντάσσομαι ανοιχτά με όλους τους γενναίους ανθρώπους που μίλησαν. Θλίβομαι στο άκουσμα των εγκλημάτων που βγαίνουν στο φως και ταυτόχρονα χαίρομαι για αυτό το πρώτο βήμα προς την εξέλιξη και την εξυγίανση της κοινωνίας μας. Κάθε γενναία πράξη έρχεται με το ανάλογο κόστος και συνεπώς καμία αλλαγή δεν συντελείται αναίμακτα. Αυτό βέβαια που με τρομάζει, είναι το επιφανειακό βίωμα του #MeToo. Αν αναζητήσουμε την κάθαρση, απαιτώντας με συνθήματα γηπέδου την «κεφαλήν επί πίνακι» των βασανιστών, χωρίς να στρέψουμε ούτε μια στιγμή τον καθρέφτη στον εαυτό μας, τότε θα οδηγηθούμε με απόλυτη βεβαιότητα σε βαθύ μεσαίωνα και συνεπώς καμία κάθαρση δεν θα επέλθει. Ας μην αρκεστούμε σ’ αυτή την επιφανειακή και ελλιπή πρώτη ανάγνωση. Ας αναρωτηθούμε πόσες φορές δε μιλήσαμε, δεν πήραμε θέση σε ανάλογες καταστάσεις, ακόμα κι αν δεν ήταν τόσο σοβαρές, για να μην έρθουμε στην άβολη θέση, όπου θα πρέπει να αποφασίσουμε με ποιούς θα πάμε και ποιούς θ’ αφήσουμε.
Και ας ψάξουμε να βρούμε στους κύκλους μας και τα υπόλοιπα πρόσωπα της κακοποίησης. Αυτά που καμουφλάρονται πίσω από τον χειριστικό ευεργέτη, που δεν ασκεί καμία προφανή βία αλλά δεν σου επιτρέπει και να προχωρήσεις. Αυτά που πίσω από το χαμόγελο της παρέας, κρύβουν την ευχαρίστηση αυτού που ευνοήθηκε για τους λάθος λόγους και πιστεύει πως δεν το ξέρεις. Και την ίδια στιγμή, αναρωτήσου αν κακοποιείς κι εσύ, όταν στρέφεις το δάκτυλο σε αυτόν που βρέθηκε σ’ ένα πόστο έχοντας προφανή καλλιτεχνική αξία, αποδίδοντας το σε κριτήρια άλλου τύπου, επειδή δεν είσαι στη θέση του.
Είμαστε όλοι εν δυνάμει κακοποιητικοί. Γινόμαστε χειριστικοί, βίαιοι με τα λόγια ή την σιωπή μας απέναντι στα παιδιά μας, στους συντρόφους μας, στις κοινωνικές συναναστροφές. Απέναντι στη φύση, στα ζώα, απέναντι στους εαυτούς μας. Χωρίς να το θέλουμε. Χωρίς κακία, χωρίς πρόθεση. Θες από αδυναμία, θες από έλλειψη παιδείας, θες από εγκληματική προχειρότητα… Μας έχει φάει το τόσο όσο και το φαίνεσθε, σε σημείο που δεν παρατηρούμε τους εαυτούς μας. Μπαίνουμε σ’ έναν εμμονικό αυτόματο πιλότο και τελικά πίσω από την πολιτική ορθότητα, ο ρατσισμός και ο φασισμός καραδοκούν.
Σε κάθε περίπτωση, οι εγκληματίες θα τιμωρηθούν από τον νόμο. Εμείς οι υπόλοιποι, μπορούμε ακόμα να σωθούμε. Με αυτοκριτική, με ευγένεια αληθινή, με αισθητική και ήθος απέναντι σ’ αυτό που κάνουμε και στους ανθρώπους που βρίσκουμε στον δρόμο μας.
Όπως καταλαβαίνετε, δεν αναφέρομαι μόνο στο καλλιτεχνικό περιβάλλον, αλλά στο σύνολο της κοινωνίας. Κι αν όλο αυτό ξεκίνησε από το θέατρο, καθόλου δεν ανησυχώ. Το θέατρο θα αυτόϊαθεί, γιατί είναι πάνω από τους ανθρώπους του, όπως κάθε υψηλή τέχνη. Και χαίρομαι γιατί η δύναμη και το φως του, έδωσε κουράγιο σε πολλά παιδιά του, να βγουν και να πουν την ιστορία τους. Ακόμα πιο σημαντικό δε, είναι ότι ξεμπρόστιασε, όντας από την αρχαιότητα αντίβαρο στην διαφθορά και την βαρβαρότητα, μια κυβέρνηση που δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, αφού ως «εξαπατημένη» δεν ανέλαβε καμία ευθύνη.
Είναι δύσκολο στις μέρες μας να ακουστεί η δουλειά ενός νέου δημιουργού;
Ναι. Γιατί είναι πολλή η πληροφορία κι ενώ όλα τα τραγούδια, όλων των καλλιτεχνών, μπορούν να βγουν στο φως, την ίδια στιγμή καταπίνονται από τον ωκεανό του ιντερνέτ. Έπειτα, είμαστε σε μια εποχή όπου όλα έχουν ακουστεί, έχει επέλθει ένας τεράστιος κορεσμός. Οπότε για να ξεχωρίσει κάτι πρέπει να είναι ή πολύ σπουδαίο, ή προκλητικά κακό! Είναι κι οι ταχύτητες της ζωής μας τέτοιες, που ο ακροατής μετά το πρώτο κλικ, δίνει στα αυτιά του μια ευκαιρία που δεν διαρκεί παραπάνω από κάποια δευτερόλεπτα. Δε δίνεται λοιπόν χρόνος και προσήλωση για ώριμη ακρόαση. Έτσι, μοιραία, το τραγούδι δε θα προλάβει να περάσει στα βαθύτερα στρώματα της συνείδησης του ακροατή και θα χαθεί κι αυτό στον βωμό της εξέλιξης, που δεν αφήνει και πολύ την τέχνη να εξελιχθεί! Από κει και πέρα, έχω απαντήσει, χωρίς να το θέλω, σε αυτό σας το ερώτημα, και στην προηγούμενη απάντηση.
Πότε μπαίνετε στούντιο για να ηχογραφήσετε τον επόμενο δίσκο σας, σε συνεργασία με τους Ανδρέα Αποστόλου, Γιώτη Κιουρτσόγλου και Στέφανο Δημητρίου;
Όταν μας αφήσουν να μπούμε στούντιο! Βλέπετε, δεν μπορούμε να εργαστούμε, ούτε σε επίπεδο λάιβ, ούτε σε επίπεδο ηχογραφήσεων, εφόσον απαγορεύονται οι μετακινήσεις, ούτε σε επίπεδο διδασκαλίας. Δεν μπορούμε να εργαστούμε, τέλος. Ο δίσκος αυτός θα έβγαινε τα Χριστούγεννα και έχει αναβληθεί μέχρι να βγούμε από το καθεστώς του sms. Προς το παρόν, ας σκεφτούμε έναν δημιουργικό τρόπο να πηγαίνουμε στην τράπεζα, στο σουπερμάρκετ και στο πάρκο εντός δύο χιλιομέτρων… Η υγεία μας είναι σαφώς πάνω απ’ όλα, και ως καλλιτέχνες, με ενσυναίσθηση και αίσθημα ευθύνης απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, σεβόμαστε την κρισιμότητα της κατάστασης που προκύπτει από την πανδημία και επιθυμούμε την ασφάλεια όλων των πολιτών. Αλλά, ξέρετε, υγεία δεν είναι μόνο ο κορονοϊός. Είναι και πολλά άλλα πράγματα…
Εν πάση περιπτώσει, αυτός ο δίσκος θα υλοποιηθεί με την πρώτη ευκαιρία, γιατί το υλικό είναι εκεί και περιμένει να καταγραφεί.
Τί τραγούδια να περιμένουμε να ακούσουμε; Σε τί ύφος θα κινηθείτε
Αυτός ο δίσκος δε θα αποτελείται από καινούρια τραγούδια, αλλά από τραγούδια σπουδαίων δημιουργών, έτσι όπως τα διαμορφώσαμε μέσα από τα λάιβ μας τα τελευταία δύο χρόνια. Είναι η αποτύπωση μιας προσωπικής πρότασης που παρουσίαζα στις παραστάσεις μας, πλαισιώνοντας την πρώτη μου δισκογραφική δουλειά, σε συνεργασία με αυτούς τους υπέροχους μουσικούς, που απογείωσαν με την ευφυΐα και το ταλέντο τους τις επιλογές και τις ιδέες μου. Έδωσαν φτερά στο όραμα που είχα να περπατήσω ως ερμηνεύτρια και τραγουδοποιός, στις ιστορίες σπουδαίων τραγουδιών που όλοι ξέρουμε και αγαπάμε, φτιάχνοντας τις δικές μου, έτσι όπως αντιλαμβάνομαι την αξία και τον λόγο ύπαρξης τους μέσα στα πράγματα σήμερα.
Εδώ να σας πω ότι εκκρεμεί ακόμα ένας δίσκος, στον οποίο συμμετέχω αμιγώς ως ερμηνεύτρια. Είναι ένα υπέροχο album της δημιουργού Νάτιας Έλληνα, σε ενορχηστρώσεις και επιμέλεια του Σταύρου Λάντσια. Έχω την χαρά να τραγουδώ τα τραγούδια του δίσκου και ανυπομονώ να ελευθερωθούν οι μετακινήσεις για να ολοκληρωθεί και αυτό το εξαιρετικό project.
Από κει και πέρα, το τραγούδι «Γράμμα», μαζί με το προηγούμενο single, με τίτλο «Για πάντα», όπως και κάποια άλλα τραγούδια που ετοιμάζω, θα αποτελέσουν την τρίτη ολοκληρωμένη μου δισκογραφική εργασία.
Είναι και κάποια σεμινάρια φωνητικής τέχνης που έχω ετοιμάσει, με την ιδιότητα μου ως δασκάλα φωνητικής, για τα οποία έχω μεγάλο ενθουσιασμό. Ξεκινάμε από την ανατομία της φωνής και φτάνουμε μέχρι το τελικό στάδιο της ερμηνείας. Ευελπιστώ πως από Σεπτέμβρη θα μπορώ να σας πω περισσότερα.
Κυρία Στυλιανού, πώς θέλετε να είναι η επόμενη ημέρα; Είστε αισιόδοξη για όσα θα έρθουν;
Παρόλο που όλα γύρω φαίνονται μαύρα και άραχνα, είμαι αισιόδοξη, ναι. Πιστεύω πως η κοινωνία μας βιώνει οδύνες τοκετού, γιατί κάτι νέο θα γεννηθεί. Κάτι καλύτερο. Οι επόμενες γενιές θα έχουν βγάλει από πάνω τους όλη την βρωμιά και παρόλο που σίγουρα θα υπάρχουν μελανά σημεία, όπως σε κάθε εποχή, πιστεύω πως στο μέλλον θα είναι πιο εύκολο να εντοπίσεις, να αναγνωρίσεις και να σταματήσεις την χυδαιότητα, τη ασυδοσία, την βία σε κάθε της έκφανση. Πιστεύω και ελπίζω σε μια εποχή όπου θα περιθωριοποιείται η βαρβαρότητα και όχι η ευγένεια, όπως συμβαίνει σήμερα.