Μετά τις παραστάσεις του Νοεμβρίου, οι Fly Theatre, η ομάδα που μας χάρισε τη θεατρική μαγεία της «Frida κι Άλλο» και τη συγκινητική αλήθεια της «Αγγελικής», επιστρέφουν στη Θεσσαλονίκη με τη νέα πολυμεσική τους δημιουργία «Toku», στο Θέατρο Αυλαία.
Μιλήσαμε με τη συγγραφέα, σκηνοθέτρια και ηθοποιό Κατερίνα Δαμβόγλου, για το καινούργιο της έργο, το οποίο είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα και καταγράφει με σοβαρό και συνάμα εύθυμο τρόπο την κοινωνική διάσταση της πανδημίας του HIV.
Το καινούργιο σας έργο, το οποίο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Θέατρο Αυλαία, έχει ως θέμα τον HIV. Μιλήστε γι’ αυτό και πως αλληλεπιδρά με την πανδημία της Covid-19;
Αρχικά ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Θελατρο Αυλαία που στηρίζει τη δουλεια μας. Ευχαριστούμε, ευχαριστούμε, ευχαριστουμε. Γιατί μας αφορά ως θεατρική ομάδα ο HIV; Τι με έκανε και αυτή τη φορά να βάλω τον εαυτό μου να τα αποτυπώσει σε χαρτί, υπολογιστή, χαρτοπετσέτα κι ύστερα να κάνει λόγο ένα τέτοιο θέαμα και μάλιστα με αυτόν το σουρεαλιστικό τρόπο και -ακόμα πιο μάλιστα- πρωτού μάθουμε για τον Covid; Ο λόγος ήταν η δική μου άγνοια ως προς το στάτους υγείας κοντινών μου προσώπων. Θα μπορουσα να είχα φτάσει στο φοβο ή στην ντροπή για την άγνοια μου. Και να είχα μείνει εκεί. Όμως τα πράγματα δεν έγιναν έτσι.
Πρώτον, γιατί ειμαι αρκετά εξοικειωμένη με το θάνατο. Γι’ αυτό και επέλεξα στον “Τoku” να δανειστώ και να παραφράσω τον Ρίλκε: «Ο θάνατος είναι φίλος μας. Μας μαθαίνει το δώρο που είναι η ζωή». Η επαφή οροθετικών ανθρώπων με το θάνατο πολύ συχνά με ευγνωμοσύνη τους φέρνει σε αυτή τη συνειδητοποίηση. Η δική μου επαφή με το θέατρο και τη συγγραφή, όπως την καλλιεργώ με έφερε εύκολα λοιπόν στη μελέτη με αυτό τον τρόπο. Έτσι εχω μάθει να μοιράζομαι και να μοιράζω αγάπη. Όσον αφορά στα του ιού, έμαθα πως όσο κι αν έχει προχωρήσει η επιστήμη, η κοινωνική και πολιτική μέριμνα δεν έχει εξαλείψει το πιο βαθύ στίγμα που ειναι αυτό του φόβου. Τον φόβο σαφώς τον προκαλεί η άγνοια. Μα κατ’ εμέ, η ενημέρωση δεν επαρκεί. Θέλει συνεχή καλλιέργεια όπως και συνέργια και ενσυναίσθηση. Μα καταλαβαίνω γιατί φοβόμαστε. Δεν είναι εύκολη διαδικασία να πατάμε στο άγνωστο. Και έχουμε ανάγκη από ένα σύστημα στήριξης να μας ενθαρρύνει ακόμα και στο στραβοπάτημα. Είναι πλέον επιστημονικά αποδεκτό πως ένα δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα δεν στηρίζεται μόνο στην εύρεση μιας αποτελεσματικής φαρμακευτικής αγωγής. Στηρίζεται και σε μια σωστή δίαιτα υλικής αλλά και ψυχικής τροφής. Εν πολλοίς ο θυμός είναι η άμυνά μας στο φόβο. Έτσι, όμως, κρατάμε τον φόβο κρυφό και παραδόξως τον θωρακίζουμε. Κι ετσι διογκώνεται και πού να μεινει χώρος για άλλα συναισθήματα που βασίζονται στην αγάπη, στην αποδοχή και την εμπιστοσύνη για να μας «δυναμώσουν»; Και σαν κάπως έτσι να δημιουργείται το αίσθημα της ντροπής που μου μοιαζει σα να λέμε «Πρέπει να υπάρχουμε υπό συνθήκες ειδάλλως ας μην υπάρχουμε».
Δεν ειναι φοβερό να ζούμε έτσι; Με τέτοια συναισθήματα που μένουν μυστικά μέσα μας να ακυρώνουν την ίδια μας την ύπαρξη στο «όπως είμαστε»; Γιατί ο κόσμος γύρω μας μας τρομοκρατεί με την απειλή πχ. ενός φονικού ιού. Κι έτσι φοβόμαστε διπλά. Και αυτοτιμωρούμαστε. Πόσο καιρό, όμως, αντέχει ο άνθρωπος να ζει υπό καθεστώς φόβου/τιμωρίας; Αυτό είναι σαν μας λέει ο εαυτός μας κι ο κόσμος πως τίποτε δεν αλλάζει…Έτσι θα είναι και θα είμαστε πάντα. Πολύ ομαδικό ταξίδι. Κι ο άνθρωπος αν και αγαπά τα όρια και τα σύνορα, αγαπά και το μαζί. Στο «μαζί» εξελισσόμαστε. Να σας θυμίσω πως μιλώ για τον HIV. Μα πείτε μου εσείς με τη σειρά σας: Δεν ακούγεται πολύ οικείο σε σχέση με αυτό που ζούμε σήμερα; Γιατί;
Βεβαίως, κάθε εποχή ταυτοποιείται από το παρελθόν της.
Νομίζω πως ο κοινός παρανομαστής είμαστε εμείς ως συνειδητότητα. Μπορεί να ακούγομαι απαισιόδοξη μα δεν είμαι. Όπως και η παράστασή μας είναι γεμάτη αισιοδοξία. Γιατί όταν συνειδητά ξυπνήσουμε αντιλαμβανόμαστε πως όλα είναι ρευστά, όλα αλλάζουν, όλα περνάν, Έτσι κι εμείς. Σημασία έχει να μην μένουμε στο φόβο. Αλλιώς θα περάσει η ζωή από μπροστά μας και δε θα την έχουμε ζήσει. Θα έχουμε ζήσει το πένθος και δεν θα έχουμε μάθει πόσο υπέροχο είναι όταν βγαίνεις στην αντίπερα όχθη. Θυμηθείτε την περιγραφή του Θουκυδίδη στο «Λοιμό των Αθηνών»: «Τη μεγαλύτερη ανθρωπιά στους αρρώστους έδειξαν όσοι είχαν νοσήσει και είχαν γίνει καλά…ήταν τόσο χαρούμενοι που ήλπιζαν προς στιγμήν ότι δε θα πέθαιναν ποτέ…»
Μια προσωπική αφήγηση μπορεί να καταγράψει τα προβλήματα στο σύνολο του και στη σχέση του με τον ιό και την κοινωνία;
Μονολεκτικά: Ναι. Θα μιλησω με περισσότερες λέξεις αλλα δεν θα περιοριστώ στον ιό. Οι λέξεις θα έρθουν με τη μορφη σχολίου ως παράδειγμα ή και ως επεξήγηση που ελπίζω να καλύπτει το θέμα HIV αλλά και τον COVID-19, το στίγμα, το φόβο, την αγάπη και ό,τι μπορεί να αφορά έμβια όντα σε αυτό το σύμπαν: «We see the world as “we” are not as “it” is; because it is the “I” behind the “eye” that does the seeing».
Βλέπουμε τον κόσμο όπως «εμείς» είμαστε όχι όπως «αυτός» είναι. Επειδή το «εγώ» πίσω από το μάτι είναι αυτό που πράττει το ιδείν, δηλαδή που βλέπει. Δηλαδή, οι εμπειρίες μας σχηματίζουν τον κόσμο γύρω μας. Και ως γνωριστούμε οι εμπειρίες δεν σχετίζονται μόνο με τον εξωτερικό κόσμο αλλά και με τον πλούσιο εσωτερικό μας κόσμο. Το σχόλιο αυτό, σε αυτή τη μορφή, γιατί υπάρχουν αρκετές, και δεν μπορούμε σε όλους να προσδώσουμε την πηγή, έτσι είναι όμως οι ιστορίες, κι εξάλλου αυτό προσπαθώ να εκφράσω με αυτό το σχόλιο… Το σχόλιο αυτό ανήκει στην Anais Nin, Γαλλίδα συγγραφέα, ταξιδεύτρια και δοκιμιογράφος που έγινε περισσότερο γνωστή μέσα από την έκδοση των ημερολογίων της: Ένα επίπονο και μακρύ ταξίδι ζωής πάνω στην αυτογνωσία γιατί πίστευε πως έτσι κατακτάμε την ελευθερία. Ο Πωλ Ελιάρ το παρουσιάζει ποιό επιτακτικά, «Πρεπει να…όπως είμαι» και χρησιμοποιεί το «εγώ» αντί του συμπεριληπτικού «εμείς». Έχει σημασία; Με απόλυτη σιγουριά δεν μπορώ να γνωρίζω αλλά δείτε πώς ένα σχόλιο, όπως και μια προσωπική ιστορία, μπορεί να έχει τόσες μα τόσες εκδοχές. Όπως και το ίδιο σχόλιο, να γεννήσει στον ίδιο άνθρωπο διαφορετικές σκέψεις ή συναισθήματα ανάλογες της στιγμής που το συναντά ή το ξανασυναντά. Έτσι κι εμείς είναι αδιανόητο να μη το σχετίσουμε με τη πραγματικότητα που βιώνουμε. Δεν τόσο η καταγραφή, λοιπόν, όσο το βίωμα. Γιατί; Θα επιστρέψω σε άλλο σχόλιο της Αναϊς: «Τα συστήματα είναι φθαρτά, έτσι νιώθω, πως οι μεγάλες αλλαγές θα προέλθουν από μεγάλη συλλογική αλλαγή στις ανθρώπινες συνειδήσεις».
Ποια η σκηνοθετική προσέγγιση και ποιος είναι ο στόχος της παράστασης;
Να σας δώσουμε χαρά. Δίχως να είναι φυγή από το τώρα αλλά μέσα από αυτό. Συνειδητά. Γιατί η αλλαγή ξεκινά από την πρωτή συνειδητή σκέψης/αίσθηση ότι κατι δεν μας ταιριάζει και άρα μπορούμε να αλλάξουμε. Βήμα-βήμα. Και το πρώτο βήμα ξεκινά από μέσα μας. Εμείς παίξαμε πολύ. Κι αυτό αποτυπώνεται στη μαγεία του βίντεο (Μπράβο Ρόμπιν), στη σβελτάδα μας, στα αστεία που αθόρυβα μπήκαν μέσα στο κείμενο, στην τόλμη να επιλέξουμε μια κούκλα ως πρωταγωνιστή της παράστασης, να βάλουμε μάσκες και γελοίες γκριμάτσες. Όποτε έμπαινε ο φόβος και μας έλεγε «πήγαινε δεξιά» του απαντούσαμε «ευχαριστώ για τη συμβολή σου θα πάω αριστερά αυτή τη φορά να δω πώς είναι». Κι ήταν πάντα ωραία. Όπως όταν κάνεις βουτιά από ψηλά.
Ως ιδρυτικό μέλος της ομάδας Fly Theatre, αλλά και ως θεατρολογός πως αφουγκράζεστε το θέατρο σήμερα;
Δε θα λοξοδρομήσω. Είναι προσωπική υπόθεση. Η κοινωνική διάσταση του είναι κατι το εφήμερο. Το αφουγκράζομαι ως το προσωπικό ταξίδι προς την αυτογνωσία σε μια διαδικασία συλλογική. Όσο πιο κοντά στην αλήθεια μας είναι τόσο πιο σημαντική η συμβολή του. Δεν ειναι φυσικά ο μόνος δρόμος. Μα το θέατρο προέρχεται από το θεώμαι. Και όταν γίνεται με ενθουσιασμό, περιέχει δηλαδή το θεό, το θείο, μπορεί να προσφέρει το θαύμα.
Πόσο εύκολο είναι το κοινό να αποδεχτεί και να παρακολουθήσει ένα καινούργιο θεατρικό έργο;
Το πρώτο βήμα είναι πάντα το πιο δύσκολο.
Ποια η άποψη σας για το #metoo;
Αναγκαίο και αναμενόμενο στάδιο εξέλιξης των ανθρωπίνων σχέσεων.
Ως γυναίκα σκηνοθέτης, έχετε αντιμεπωπίσει δυσκολίες ως προς το φύλο σας στον ανδροκρατούμενο θεατρικό χώρο; Πιστεύετε πως επέρχεται αλλαγή ή ακόμη βρισκόμαστε σε εμβρυακό στάδιο;
Έχω αντιμετωπίσει δυσκολίες στο χώρο. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ολ@ μας. Είναι ανάγκη να σταθώ στο φύλο μου; Και σε ένα από τα δύο; Αλλαγή ή εμβρυακό στάδιο; Αισθάνομαι σα να να μου ζητάτε να μιλήσω μέσα από μια θέση τραύματος. Αν ναι, τότε θα στραφώ προς την αλλαγή. Τη ζω. Όπως έχω ζήσει και το τραύμα. Δεν είναι μια εύκολη διαδικασία γραμμικής προόδου. Μα το βρίσκω άδικο να μιλώ αποκλειστικά για το φύλο μου. Είναι να σαν να αποκλείω κάθε τι άλλο. Πιο κοντά στέκομαι στην θέση «αρμονική συνύπαρξη όλων των πλασμάτων». Αυτό προϋποθέτει τριβή τόσο με τους άλλους όσο και με την κατά Γιουγκ σκια μας. Βρισκόμαστε, αισθάνομαι όλοι μας σε μια διαδικασία αναθεώρησης ή αποσυναρμολόγησης και ανασυναρμολογησης των ορίων συνύπαρξης. Και σίγουρα μπορούμε πιο εύκολα και μιλάμε. Αυτό περιλαμβάνει έκθεση, εξήγηση και παρεξήγηση, οριοθέτηση και ελπίζω κάποτε απόλυτη αποδοχή. Σίγουρα η συμπεριληπτικότητα με όποιο άγαρμπο ή ομαλό τρόπο εχει συμβεί έχει κάνει την εμφάνισης της. Και αυτό είναι όμορφο βήμα.
«Αγγελική», «Φρίντα κι άλλο», «La strada», σημαντικές και ζηλευτές σπουδές και συνεργασίες. Τι έχετε κρατήσει μέσα από το περάσμα των χρόνων, και ποιες οι σκέψεις σας για το μέλλον;
Ζηλευτές ε; Ευχαριστώ. Με συγκινείτε. Έχω κρατήσει αυτό που επισημάνατε κι εσείς: Η ζωή είναι σπουδή, γεμάτη μαθήματα. Η τριβή με το θέατρο, με το ρόλο είναι μια υπέροχη εξερεύνηση του μέσα μας προς τα έξω. Ως εντατικά εξωσχολικά μαθήματα για τη ζωή. Σκέψεις για το μέλλον; Πολλές. Δεν αφορούν στο θέατρο καθαρά. Έχω ονείρα για συγγραφή, για σκηνοθεσία και ρόλους μα αυτά είναι κελύφη. Η ουσία που υπάρχει από κάτω-με συγχωρείτε αν ακουστεί πεισιθανάτιο γιατι είναι ακριβώς το αντίθετο- είναι πως εύχομαι όταν «φύγω» να συνεχίσω να είμαι ευγνώμων για όσα μου έχει δώσει η ζωή, να έχω ζήσει με ενθουσιασμό και αγάπη να έχω προσφέρει γενναιόδωρα και με αγάπη… αυτά.
Με ποια φράση του έργου θα θέλατε να κλείσουμε;
Θα παραφράσω εαυτόν ως προτροπή υμών: Ας αποδεχτούμε τη ζωή με τη φυσιολογική ελαφρότητα που της αρμόζει. Όπως είναι… Τώρα τι λείπει; Τίποτα».
Info: Toku, 20-23, 25-28 & 30 Δεκεμβρίου 2021 στο Θέατρο Αυλαία (Τσιμισκή 136, Θεσσαλονίκη / 2310230013). Eισιτήρια στη ticketservices.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
