Στο θέατρο «Μεταξουργείο», ο Κωνσταντίνος Κυριακού σκηνοθετεί την ανατομία της κωμωδίας, υπό το άγρυπνο βλέμμα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες· τα τέσσερα μονόπρακτα του οποίου διαμορφώνουν ένα ενιαίο σύνολο. Πλειάδα εξαιρετικών ηθοποιών συνενώνουν, με φροντίδα και επιμέλεια ως προς την διαχρονική αξία του Ισπανού δημιουργού, ταλέντο και επαγγελματισμό προκειμένου να μας εξιστορήσουν τις ισορροπίες των ανθρωπίνων σχέσεων με ευθυμία και, συνάμα, προβληματισμό. Η σκηνοθετική προσέγγιση του Κωνσταντίνου Κυριακού επιβεβαιώνει την πρόθεσή του όπως μεταφέρει στην ελληνική καλλιτεχνική και μη πραγματικότητα την ποιότητα και την αμεσότητα, μεστής νοημάτων, του Μιγκέλ ντε Θερβάντες.
Σκηνοθετείτε την θεατρική παράσταση «Νέα απ’ τον Θερβάντες». Τέσσερα απαιτητικά μονόπρακτα που καθένα τους χαρακτηρίζεται από ιδιόμορφη υποκριτική δομή. Πώς συνδέονται μεταξύ τους;
Ο άξονας γύρω από τον οποίον περιστρέφονται αυτά τα τέσσερα κωμικά μονόπρακτα (ως ιντερμέδια γραμμένα από τον Θερβάντες) είναι οι έμφυλες σχέσεις μεταξύ παντρεμένων ή/και ερωτευμένων ζευγαριών, οι διανοητικές αψιμαχίες μεταξύ του άρρενος με το θήλυ, το ερωτικό πάθος, η συζυγική απιστία και ζήλια, έχοντας κεντρομόλο δύναμη τις κωμικές ή τραγικές ή κωμικοτραγικές συνέπειες αυτών. Στην παράστασή μας, δεδομένου ότι ο Θερβάντες επηρεάστηκε από την ιταλική αυτοσχέδια κωμωδία, επιχειρούμε μία αναδρομή στην Ιστορία της Κωμωδίας, με σημείο εκκίνησης την commedia dell’arte και, διατρέχοντας γύρω στους πέντε αιώνες θεατρικής ιστορίας, καταλήγουμε στη σημερινή Sur-postmodern κωμωδία, αποδεικνύοντας τη συνέχεια της κωμικής υποκριτής φόρμας, με τις εξελίξεις και τις μετεξελίξεις της· δίχως να χάνεται η αλληλοεπίδραση και η αλληλεξάρτηση των συγκοινωνούντων αυτών κωμικών “δοχείων”.
Τι εκπροσωπεί ο κάθε ρόλος χωριστά (βλ. προξενήτρες, σπουδαστές, ηλικιωμένοι με παραξενιές κτλ.) και ποιο αποτέλεσμα επιδιώξατε συνολικά;
Ο κάθε ένας από αυτούς τους ρόλους, που κατ’ ουσίαν είναι τύποι κωμικοί, εκπροσωπεί, αντιπροσωπεύει και καθρεφτίζει διάφορα διάσπαρτα κομμάτια ενός παζλ, τα οποία, με την ανάλογη συνύφανσή τους, δημιουργούν ολοκληρωμένους “κανονικούς” ανθρώπους, που θα μπορούσαν να είναι ο κάθε ένας από εμάς. Χαρακτηριστικά αυτών των ρόλων-τύπων ενέχονται σε κάθε άνθρωπο. Και, συνεπακόλουθα, αυτό είναι και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της σκοποθεσίας μας, αλλά και της Κωμωδίας εν γένει· δηλαδή, με υπερβολικό καταδειχθέν τρόπο να στηλιτεύσει, να σατιρίσει, να καυτηριάσει, να θίξει και, κυρίως, να διακωμωδήσει συμπεριφορές και χαρακτήρες.
Η ευθυμία χαρακτηρίζει κάθε ένα εκ των τεσσάρων αυτών θεματικών. Ποιος ο ρόλος της στη νοηματοδότηση του έργου; Τί επιδιώκει ο δημιουργός με τη χρήση του;
Η ευθυμία του κοινού ήταν κατ’ αρχήν ο απώτερος σκοπός του Θερβάντες, καθώς η χρήση αυτών των κωμικών μονόπρακτων, προορισμένα να παρουσιαστούν ανάμεσα στις πράξεις των πεντάπρακτων θεατρικών έργων, ως επί το πλείστον τραγωδιών, προκειμένου να δοθεί χρόνος στις αλλαγές των σκηνικών, αποσκοπούσε στην ευχάριστη “απασχόλησή” των θεατών. Τούτου δοθέντος, η ευθυμία αποτελεί τη σπερμική ακολουθία της παράστασης που γονιμοποιεί τον αυτοσκοπό της, που δεν είναι άλλος από τη διασκέδαση τού κοινού μέσω της ταυτόχρονης ψυχαγωγίας του, με το ξέδομα και την ευχαρίστηση.
Παρατηρούμε τους ηθοποιούς να αλλάζουν πολλαπλούς ρόλους κατά την διαδοχή των θεματικών. Με ποιο τρόπο τους εμφυσήσατε το πνεύμα της εποχής και το περιεχόμενο κάθε έργου;
Ο τρόπος είναι απλός, εάν και εφόσον υπάρχει συνειδητοποίηση και γνώση των κοινωνικοπολιτικών, ταξικών και έμφυλων σχέσεων της κάθε εποχής. Οι ηθοποιοί καλούνται να υποδυθούν έναν τύπο ή χαρακτήρα με ευδιάκριτα αναγνωριστικά στοιχεία όπως είναι η στάση σώματος, η εκφορά του λόγου, η κοινωνική διαβάθμιση, η διανοητική “ευφυΐα” του κάθε ρόλου. Σε κάθε χρονική περίοδο ο τρόπος υπόκρισης ήταν διαφορετικός, δίχως να απουσιάζουν παρόμοια στοιχεία, καθ’ όσον έχουμε να κάνουμε με συνεχόμενες φόρμες, όπου η επόμενη δανείζεται και εξελίσσει στοιχεία τής προηγούμενης· εν τούτοις, το κυριότερο χαρακτηριστικό εξελικτικό γνώρισμα είναι πως οδηγούμαστε από την τελείως ανοιχτή στην πολύ κλειστή φόρμα.
Η ενέργεια και ο ενθουσιασμός επί σκηνής είναι εμφανή. Ποιο είναι το κοινό αφήγημα που συνενώνει τα τέσσερα έργα;
Αυτό ακριβώς που αναφέρθηκε και στο ερώτημα. Η ενέργεια και ο ενθουσιασμός των ηθοποιών συνενώνει και συμπλέκει τα τέσσερα μονόπρακτα, μετατρέποντας το σημαίνον σε σημαινόμενο και το αντίστροφο, δίχως να γίνεται εμφανής ο διαχωρισμός τους. Αυτή η αλληλουχία παρασύρει και το κοινό σε μία προοδευτική ευωχία, η οποία κορυφώνεται με ένα αβίαστο και εξακολουθητικό γέλιο.
Σε ποια στοιχεία νεωτερικότητας, σκηνοθετικά και ερμηνευτικά, έχετε επενδύσει;
Όλη η παράσταση στηρίζεται σε νεωτερικές σκηνοθετικές και ερμηνευτικές φόρμες, δεδομένου ότι είναι αδύνατο να γνωρίζουμε σε πρακτικό επίπεδο τον τρόπο υπόκρισης και σκηνοθετικής καθοδήγησης παλαιότερων εποχών, κάτι που, βέβαια, σε θεωρητικό επίπεδο το γνωρίζουμε από τα επιστημονικά και τα εμπειρικά συγγράμματα. Ωστόσο, οι προσεγγίσεις -όπως είναι φυσικό- γίνονται μέσω του φιλτραρίσματος της αποκόμισης όλων αυτών των θεωρητικών πρακτικών με το πρίσμα της σύγχρονης θεώρησης και έποψης.
Από τον 16ο στον 21ο αιώνα διανύουμε μία απόσταση βασισμένη στην ηθογραφία. Αναλύστε μας τα συστατικά στοιχεία αυτής όπως αποτυπώνονται στην παράσταση.
Δε θεωρώ ότι η παράσταση μπορεί να εκληφθεί ως ένα ηθογράφημα. Απλώς παρουσιάζει κάποιους χαρακτηριστικούς κωμικούς τύπους, οι οποίοι δύναται να συναπαντηθούν σε οποιαδήποτε εποχή και όχι σε μία συγκεκριμένη. Επιπροσθέτως, εδώ έχουμε να κάνουμε -όπως είπαμε- με τύπους και όχι με μια παραστατική περιγραφή συγκεκριμένων αντιπροσωπευτικών χαρακτήρων μιας κοινωνίας σε ορισμένη χωροχρονική ενότητα. Το διάνυσμα της απόστασης από τον 16ο μέχρι τον 21ο αιώνα δεν είναι μια ηθογραφική προσέγγιση ούτε μια ηθογραφική μελέτη, αλλά μια μετάβαση στον χωροχρόνο της κωμωδίας.
Ποιος ο ρόλος της βούλησης στις επιλογές των προσώπων και ποια τα περιθώρια ελευθερίας;
Όλα είναι σχετικά και σχετιζόμενα. Όλα εξαρτιόνται από πολλές παραμέτρους και από έναν απροσδιόριστο συνδυασμό συγκυριών. Μολαταύτα η ελευθερία είναι απεριόριστη και αναφαίρετη, παρ’ ότι η επιλογή των προσώπων περιορίζεται από πολλούς παράγοντες, που έχουν να κάνουν και με τις διαθεσιμότητες.
Ποιος ο ρόλος του θερβαντινού θεάτρου στη δική σας οπτική πρόσληψης;
Ομολογουμένως ο Θερβάντες δεν επηρέασε καθόλου το θεατρικό γίγνεσθαι της εποχής του, εξ ου και ο λόγος που παρέμεινε άγνωστος ως δραματουργός στην Ελλάδα και ολιγοπαιγμένος στην πατρίδα του την Ισπανία. Δίχως αυτό να σημαίνει ότι δεν έγραψε έργα άξια προσοχής, αλλά και άξια να παρασταθούν. Απλούστατα έτυχε να επισκιαστεί θεατρικά από έναν λίγο νεότερό του συγγραφέα και λογοτεχνικά να μείνει στην Ιστορία για το magnum opus του τον Δον Κιχώτη. Συνεπώς, το θερβαντινό θεατρικό corpus δε διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στη δική μου οπτική πρόσληψη, για αυτό και παρουσιάζουμε τα τρία από τα τέσσερα μονόπρακτά του, με μεταγενέστερα υποκριτικά στυλ, εξαιρουμένου του πρώτου μονόπρακτου που παραστασιοποιείται με το στυλ της commedia dell’arte.
Info: Σάββατο στις 18:30 και Κυριακή στις 20:30 στο Θέατρο Μεταξουργείο (Ακαδήμου 14 & Κεραμεικού / 210 5234382). Εισιτήρια στη viva.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instagram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
