«Όλα τα αδέσποτα γατιά του ονείρου μου» Αυτός είναι ο τίτλος της νέας ποιητικής συλλογής του Νίκου Φιλντίση από τις εκδόσεις Μικρή Άρκτος. Τέσσερεις διακριτές ενότητες: του ιδιωτικού οράματος (καθ’ εαυτόν), των εγκόσμιων δρώμενων (κατά κόσμον), της ερωτικής μετάληψης (κατά πόθον) και της ποιητικής από-σύνθεσης (κατά τους ποιητές).
Πιστός ο ποιητής στην γραφή του καταφέρνει να επιτύχει την απαραίτητη ισορροπία μεταξύ συναισθήματος και λόγου, χωρίς υπερβολές και παροξυσμό. Παράλληλα, μοιράζετε μαζί μας την διαδρομή που ακολουθεί ένα ποίημα προτού ολοκληρωθεί.
Πριν, λίγες ημέρες κυκλοφόρησε η τρίτη ποιητική σας συλλογή «Όλα τα αδέσποτα γατιά του ονείρου μου». Μάλιστα, κάποια από τα ποιήματα έχουν μελοποιηθεί. Πείτε μας δυο λόγια.
Είναι γεγονός πως η ολοκλήρωση του βιβλίου μου, το οποίο μάλιστα συνοδεύεται από μουσική υπόκρουση, μου έδωσε χαρά και ικανοποίηση, μια αίσθηση αρτιότητας. Από την άλλη, είναι «βαρύ» να γράφεις ένα βιβλίο και αυτό το άχθος σηκώνεται πια από τους ώμους μου. Εδώ λοιπόν δημιουργείται το εξής οξύμωρο: να νιώθεις πλήρης μα και συνάμα ελαφρύτερος! Όσον αφορά τη μελοποίηση, ούτε τα πιο τολμηρά γατιά του ονείρου μου δεν θα μπορούσαν να το φανταστούν. Οι στίχοι μου βρίσκονται στα χείλη του εξαίρετου Μιχάλη Καλογεράκη, υπό την σκέπη μάλιστα της Μικρής Άρκτου.
Πως προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Η συνεργασία μου με τη Μικρή Άρκτο ήταν από παλαιότερα διακαής μου επιθυμία. Είχα διακρίνει την ποιότητα της δουλειάς τους, τόσο στα βιβλία όσο και στη δισκογραφία. Φαινόταν πως υπήρχε ένα αισθητικό κριτήριο, μια καλλιτεχνική άποψη στις κυκλοφορίες τους. Με γοήτευε αυτό. Έστειλα λοιπόν τη δουλειά μου στον εκδοτικό οίκο, κατόπιν και παροτρύνσεως του επιμελητή μου Αλέξιου Μάινα. Και οι δυο μας πιστεύαμε στο υλικό, στα ποιήματα. Όντως, ο Παρασκευάς Καρασούλος διάβασε τη συλλογή και διέκρινε αμέσως τα ρυθμικά στοιχεία που κι εγώ ήθελα να τονίσω. Υποθέτω άρεσε το βιβλίο και έτσι ενδιαφέρθηκαν να προχωρήσουμε. Ήταν εκεί, στα γραφεία της Μικρής Άρκτου που γνώρισα και τον Μιχάλη Καλογεράκη. Μα όπως σας είπα και προηγουμένως, ούτε κατά διάνοια δεν μου περνούσε τότε από το μυαλό η μελοποίηση. Ήταν έκπληξη, δώρο! Από την πρώτη κιόλας γνωριμία όλη η ομάδα με υποδέχτηκε θερμά, επιδεικνύοντας επαγγελματισμό και αγάπη. Αμοιβαία.
Ο λόγος σας είναι σύγχρονος, χωρίς επιτηδεύσεις. Ενώ, είναι ανθρωποκεντρικός αποφεύγετε τη φενάκη των εύκολων συναισθημάτων. Ποιες είναι οι επιρροές σας;
Αυτό, ξέρετε, είναι ένα αρκετά δύσκολο εγχείρημα στην ποίηση. Δηλαδή, να συγκεράσει κανείς τη λιτότητα, την αμεσότητα του λόγου με την πύκνωση των νοημάτων, που είναι στο κάτω κάτω της γραφής και το ζητούμενο στην ποιητική έκφραση. Είναι μια ισορροπία μάλλον οριακή κι επικίνδυνη. Αν δεν πετύχει είτε θα είσαι δυσνόητος είτε θα φανείς ανόητος. Βέβαια, εδώ ίσως να υποβοηθά το γεγονός πως μεγαλώνοντας μάλλον ρέπω στο να γίνομαι πιο απλός άνθρωπος, αφήνω πίσω μου τα περιττά βαρίδια. Μα σίγουρα το αποτέλεσμα ήταν αποκύημα κυρίως ενδελέχειας και όχι αυθορμητισμού. Χρειάστηκε χρόνος, σκέψη και μελέτη για να κατασταλάξω στην οριστική μορφή κάθε ποιήματος.
Όσον αφορά τα συναισθήματα, πραγματικά δεν θέλω να εκβιάζω ψυχολογικά τον αναγνώστη. Δεν θα παίξω το χαρτί του κακομοίρη, του καταραμένου ποιητή. Είναι σαν να μου λείπει ένα φύλλο απ’ την πασιέντζα και να τσοντάρω τον μπαλαντέρ. Τα συναισθήματα νομίζω αποκτούν βάθος όταν απορρέουν από μια λογική κλιμάκωση κι όχι από παροξυσμό. Αλλιώς μιλάμε για σπαστικότητα, για βία. Ειλικρινά, πείθομαι όλο και περισσότερο πως τελικά οι βαθιά λογικοί άνθρωποι αναπτύσσουν ακραιφνή συναισθήματα και όχι απλώς αντανακλαστικές αντιδράσεις. Θέλω να πω πως η λογική και το συναίσθημα δεν στέκονται απέναντι, ως είθισται λανθασμένα να πιστεύουμε. Το ένα προϋποθέτει την ύπαρξη του άλλου.
Επιρροές αποτελούν τα αναγνώσματά μας, οι συζητήσεις με φίλους, συγγραφείς, αναγνώστες, με ανθρώπους που αγαπούν την τέχνη, την επιστήμη. Δεν έχει νόημα να αναφέρω μεμονωμένες πηγές, όλα πλέον συνυπάρχουν μέσα μου σαν ένας ροζ πολτός.
Γράφετε «Η λύπη είναι κι η αγκαλιά στην μοτοσικλέτα, αφού μια σωστή αγκαλιά θέλει τα στέρνα αντικριστά». Στάθηκα σε αυτόν τον στίχο και θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μας τι σκεφτόσασταν, όταν τον γράψατε;
Νομίζω πως ήταν μια έκλαμψη, η διαγώνια ματιά σε μια εικόνα που, ναι μεν, την συναντάμε στον δρόμο συχνότατα μα δεν στεκόμαστε να την παρατηρήσουμε, να την αναλύσουμε εις βάθος. Εντόπισα λοιπόν τον «εσφαλμένο» προσανατολισμό ενός εκ των δύο σωμάτων. Έκανα ίσως έναν επαναπροσδιορισμό της λέξης «ανθρωπογεωγραφία». Αυτό είναι το πρώτο σκέλος. Κι έπειτα, συνειδητοποίησα πως είχα μπροστά στα μάτια μου ένα κορμί που αγκαλιάζει αλλά δεν αγκαλιάζεται. Που προσφέρει άλλα δεν καρπώνεται το ισόπαλο αντίτιμο. Ήμουν ο αυτόπτης μάρτυρας. Ξέρετε τι φρικτό πράγμα είναι αυτό;
Τι μπορεί να αποτελέσει έμπνευση;
Θεωρητικά, τα πάντα. Είναι ύστερα κι αυτό που είχε πει κάποτε ο Χριστιανόπουλος σε μια συνέντευξή του και πάντα χαμογελώ όταν το σκέφτομαι, πως η έμπνευση μπορεί να σου έρθει και στο αποχωρητήριο. Η έμπνευση θέλω να πω είναι εντελώς απρόβλεπτη. Μπορεί να είναι μια λέξη, μια εικόνα, ένα περιστατικό. Προσωπικά, σε εμένα λειτουργούν κυρίως οι λέξεις ως πρώτη ύλη. Μπορώ να αναπτύξω εμμονή με μια λέξη, να ξυπνήσω στον ύπνο μου για να ψάξω την ετυμολογία της, πώς λέγεται σε μιαν άλλη γλώσσα. Τις προάλλες έμαθα, ας πούμε, πως όταν κάποιος κλαίει γοερά, με σπαραγμό, τούτο στα ισπανικά λέγεται «llorar a lágrima viva», δηλαδή «να κλαις με δάκρυ ζωντανό». Μου άρεσε η δύναμη αυτής της εικόνας.
Την ποίηση την κατανοούμε ή τη νιώθουμε;
Νομίζω πως αυτά τα δύο ενδεχόμενα δεν είναι αμοιβαίως αποκλειόμενα. Τουναντίον, θα έλεγα. Δηλαδή, την ποίηση για να την νιώσουμε πρέπει ως έναν βαθμό να την κατανοούμε, να μας μιλήσει σε μια ημέτερη διάλεκτο, σωστά; Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να υιοθετούμε ανακριτική στάση απέναντι στο ποίημα, σύμφωνα με το παλιό, «ινδιανικό» ρητό «τι θέλει να πει ο ποιητής;». Μην πυροβολείτε τον ποιητή! Προϋπόθεση είναι να κατεδαφίσει κι ο αναγνώστης μερικά τείχη. Γι’ αυτό είναι καλύτερα να διαβάζουμε τη νύχτα, που πέφτουν κάπως οι άμυνες, που είμαστε «γυμνότεροι». Ας μην τεμπελιάζει ο νους, ας μην τα περιμένουμε όλα αλεσμένα. Πιθανώς ρισκάρω να μην γίνω ιδιαίτερα αγαπητός με αυτό που λέω τώρα μα ειλικρινά, νομίζω κι ο αναγνώστης χρειάζεται να καταβάλλει διαρκώς προσπάθεια, όπως σε όλες τις αμφίδρομες σχέσεις. Το φαγητό δεν έρχεται «αεροπλανάκι» από ξένο χέρι στο στόμα.
Πότε ξέρετε πως έχετε ολοκληρώσει ένα ποίημα; Ποιο είναι το σημείο που αφήνετε κάτω το μολύβι σας;
Συνήθως, φωνάζει το ποίημα από μόνο του, σου λέει «μη το τραβάς άλλο, θα τσακωθούμε». Δεν θέλω να ακουστώ γραφικός, αλαφροΐσκιωτος, μα πραγματικά συμβαίνει. Το ίδιο το ποίημα υποδεικνύει το πέρας του. Τώρα, για να το κάνουμε λίγο πιο λιανά, να το εκλογικεύσω δηλαδή, εικάζω πως χρειάζεται κι ένα αισθητήριο, ένα ένστικτο, το οποίο οξύνεται με τον καιρό, με την τριβή. Ακόμα το δουλεύω φυσικά, προσπαθώ να αφουγκραστώ καλύτερα. Σε τούτο το βιβλίο, θα έλεγα πως επειδή αφηγούμαι ως επί το πλείστον ιστορίες, ίσως να ήταν λίγο πιο εύκολο να γνωρίζω πότε έπρεπε να αφήσω κάτω το μολύβι.
Κύριε Φιλντίση, ο ποιητής και εν γένει ο δημιουργός οφείλει να είναι καθρέφτης της εποχής του ή υπάρχει κίνδυνος να πέσει στην παγίδα της επικαιροποίησης;
Γενικά να πω, δεν μου αρέσει η ιδέα του ανθρώπου που ιδιωτεύει, που αδιαφορεί για τα τρέχοντα, την επικαιρότητα. Ζω στο τώρα, δεν είμαι άνθρωπος της αποστείρωσης. Όμως, στον αντίποδα, δεν αισθάνομαι κάποιο χρέος να εκφράζω δημοσίως θέσεις, δεν είμαι κραυγαλέος, δεν είμαι αγελαίος, δεν χρωστάω διαφήμιση σε καμία πολιτική ιδεολογία. Ούτε θα κρεμαστώ στα κάγκελα και στα social media για να με δείξει λιγάκι ο φακός. Έχω τις απόψεις μου, ασκώ τα δικαιώματά μου, εργάζομαι, γράφω και τα ποιήματα μου, αυτά νομίζω αρκούν. Στην τέχνη ο δημιουργός δεν οφείλει τίποτα και σε κανέναν. Παρατηρεί, καταγράφει, ίσως θίγει με το πόνημά του τα κακώς κείμενα κι αφήνει το έργο πια να μιλήσει, να ανασάνει. Να κάνει τη δουλειά του, ως ανεξάρτητο πλάσμα. Ο ποιητής είναι παρών μόνον δια της απουσίας του. Κι αν κάτι το αισθάνεται τώρα, τότε είναι επίκαιρο, σύγχρονο, δεν χρειάζεται κατ΄ανάγκην να γράφει για τον κορονοϊ;o για να σπαρταράει η είδηση. Το αυστηρά επίκαιρο, ναι, είναι επίφοβο από την άποψη πως ενδέχεται μετά από λίγο καιρό να ξεθωριάσει στο μπαγκρουντ. Όμως, να κάνω και το δικηγόρο του διαβόλου, το επίκαιρο δεν συνεπάγεται το πρόσκαιρο. Ας μην ξεχνάμε ότι και η ιστορία υπήρξε κάποτε επίκαιρη αλλά ακόμα φέγγει ως διαχρονική ιστορική μνήμη.
Ισχύει πως έχετε διασχίσει την Αμερική με το αυτοκίνητο σας; Θέλω να μου πείτε γι’ αυτό το road trip.
Πράγματι, ταξίδι ζωής. Όπως είδατε το αναφέρω και στο βιογραφικό μου, σαν πτυχίο! Προηγουμένως, είχα ολοκληρώσει κι ένα άλλο οδικό ταξίδι εντός της California κι ύστερα στο Las Vegas και στο Grand Canyon, όπου μου έπεσε το σαγόνι και δύσκολα να το ξαναβρείς εκεί! Στο προκείμενο, το road trip ξεκίνησε από το San Fransisco με τερματικό το Cleveland του Ohio. Αργότερα, έφτασε η χάρη μου από τους εξωτικούς Γαργαλιάνους μέχρι και την συμπαθέστατη Washington DC. Θεωρώ όμως πως ήταν συναρπαστικός κι ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε η περιπέτεια. Παρέα με τον συμφοιτητή/συγκάτοικό μου, μόλις είχαμε ξενοικιάσει το σπίτι, έχοντας βεβαίως κάνει εκ των προτέρων κρατήσεις στα καταλύματα που θα διανυκτερεύαμε, μια προαποφασισμένη διαδρομή δηλαδή. Θυμάμαι, θα ξεκινούσαμε το ξημέρωμα, αλλά το βράδυ της αναχώρησης, σε μια στιγμή παρόρμησης, πάνω στην τρέλα που λέμε, ακυρώσαμε όλα τα ξενοδοχεία, σβήσαμε την ειμαρμένη πορεία. Φορτώσαμε μόνον την 45 ιντσών τηλεόραση στο πίσω κάθισμα, παραδώσαμε κλειδιά και φύγαμε, επιλέγοντας επιτόπου κάθε φορά το πού και για πόσο θα μείνουμε. Αρκετές ημέρες το ταξίδι, δεν θυμάμαι πόσες. 15 και πλέον. Νομίζω γύρω στα 5000Km. Πρωτοϊδωμένη φύση, πρωτόγνωρα μέρη, ακραία καιρικά φαινόμενα. Ατέλειωτες ώρες οδήγησης σε αχανείς εκτάσεις χωρίς ανθρώπινο στίγμα, στο Kansas αναφέρομαι, μην πάτε πότε. Φανταστείτε, έπεσε από το υπερπέραν κοτζάμ Superman στο Kansas και χαμπάρι δεν πήρανε!
Το τέλος ενός βιβλίου είναι η αρχή του άλλου; Βρίσκεστε σε δημιουργική διαδικασία;
Νομίζω είναι ο φυσικός ρους. Όχι μόνον του συγγραφικού γίγνεσθαι. Της ζωής, ευρύτερα. Είναι ένα σισύφειο σχήμα που μας κρατά διαρκώς σε κίνηση. Η επίτευξη ενός στόχου συνδυασμένη με την ανατροφοδοτική φθορά των ήδη κεκτημένων. Συνεπώς, ναι, βρίσκομαι σε μια εγρήγορση, γράφω. Έχει τρυπώσει μια μύγα που με ακολουθεί, δεν με αφήνει σε ησυχία. Δεν είμαι όμως και ο γραφέας του πολυβολείου, της αφθονίας. Ειδικά στην καραντίνα, ο εγκλεισμός δεν λειτούργησε ευεργετικά, το εξομολογούμαι. Είμαι κοινωνικός, δεν μου αρέσει να μην λαμβάνω ερεθίσματα δια ζώσης. Δεν μου φτάνει το βιβλίο, η εφημερίδα, το netflix, το laptop, δεν μου φτάνει ούτε και η ποίηση η ίδια. Θέλω και τον άνθρωπο, με σάρκα και οστά.
Info: Η συλλογή ποιημάτων του Νίκου Φιλντίση «Όλα τα αδέσποτα γατιά του ονείρου μου», που αποτελούν τέσσερεις διακριτές ενότητες: του ιδιωτικού οράματος (καθ’ εαυτόν), των εγκόσμιων δρώμενων (κατά κόσμον), της ερωτικής μετάληψης (κατά πόθον) και της ποιητικής απο-σύνθεσης (κατά τους ποιητές), κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μικρή Άρκτος.