Ένας χρόνος συμπληρώνετε σήμερα από το φευγιό του Θάνου Μικρούτσικού. Γιατί φευγιό και όχι θάνατος ή απώλεια; Γιατί, έτσι το διάλεξε ο ίδιος…
Την τελευταία φορά που είδα τον Θάνο Μικρούτσικο ήταν στην συναυλία – αφιέρωμα για τον Νίκο Καββαδία, που πραγματοποιήθηκε στο Ηρώδειο το 2019. Μεγάλη βραδιά, σπουδαίοι καλλιτέχνες και ένας Μικρούτσικος να ερμηνεύει στο πιάνο το «7 νάνοι στο ss Cyrenia όπως δεν το είχε πει ποτέ ξανά. Όταν τελείωσε ο κόσμος τον αποθέωσε. Εκείνος συνέχισε στο πιάνο και μας είπε μια ιστορία για κάποιους φίλους του… μια κόρη ξανθή και γαλανή και για τον Γκόμπυ, τον Σημ, τον Ρεκ, τον Ραμάν, τον Σάλαχ, τον στραβοκάνη Χαράμ και τον Τοτ. Ο κόσμος συνέχισε να τον χειροκροτεί και εκείνος, βαθιά συγκινημένος, χαρούμενος, αλλά και φανερά εξαντλημένος σηκώθηκε και μας χαιρέτησε. Όταν, μετά από λίγο πήγαμε οι δημοσιογράφοι να του μιλήσουμε ρωτήσαμε εντάξει τα ονόματα των νάνων, αλλά ποιο είναι αυτό το κορίτσι. Μας μάλωσε λέγοντας μας πως είναι δυνατόν να μην ξέρουμε για την Έλγκα, την ανιψιά του Νίκου Καββαδία. Δεν είχα κάνει την σύνδεση στο μυαλό μου και για να κρύψω την αμηχανία μου τον ρώτησα γιατί την ανέφερε τώρα. Γιατί, όπως, είπε σε λίγο θα έφευγε και το ήθελε να το πει, γιατί σε αυτό το ποίημα χρωστούσε τα πάντα.
Και έφυγε, σαν σήμερα στις 28 Δεκεμβρίου 2019.
Βαθιά πολιτικοποιημένο άτομο τον θύμωνε η αδικία. Με 40 χρόνια πορείας στην ελληνική μουσική σκηνή ο μουσικοσυνθέτης ξεκίνησε από την Φιλαρμονική Πατρών και μετά πέρασε από το Μαθηματικό του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μαθήτευσε δίπλα σε έναν από τους καλύτερους συνθέτες της συμφωνικής μουσικής, το Γιάννη Παπαϊωάννου στο Ελληνικό Ωδείο. Σαφώς, επηρεασμένος από τον δάσκαλο του ξεκίνησε την καριέρα του μελοποιώντας ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη. Οι πολιτικές του πεποιθήσεις δεν άργησαν να φανούν. Το 1975 κυκλοφορεί τα Πολιτικά Τραγούδια με ποιήματα του Τούρκου αριστερού ποιητή Ναζίμ Χικμέτ και του Γερμανού αντικομφορμιστή κομμουνιστή Βολφ Μπίρμαν. Μάνος Ελευθερίου, Μαγακόφσκι, Μπέρτολ Μρεχτ, Φρανσουά Βιγιόν, Γιάννης Ρίτσος είναι μόνο μερικοί από τους δημιουργούς που συνθέτει.
Λίγο αργότερα επισφραγίζεται η αγάπη του για τον αρμενιστή ποιητή Νίκο Καββαδία. Σταυρός του Νότου, Γραμμές των Οριζόντων. Μια σχέση ζωής αφοπλιστική που ωρίμασε στο «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία». Δεν ήταν η άρτια τεχνική ή άψογη σύλληψη του που έκανε τα συγκεκριμένα έργα τόσο αγαπητά. Πέρα, το θαυμαστό του πρώτου υλικού και των υπέροχων λόγων του Καββαδία ήταν η πίστη του συνθέτη για την τέχνη. Πάνω στην σκηνή μεταμορφωνόταν, δεν υπήρχε τίποτα να του αποσπάσει την προσοχή… έφευγε.
Γράφει μουσική για το θέατρο, συνεργάζεται με Χαρούλα Αλεξίου, Δημήτρη Μητροπάνο, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Χρήστο Θηβαίο, Γιάννη Κούτρα, την Μαρία Δημητριάδη, την Ιταλίδα τραγουδίστρια και ηθοποιό Μίλβα και με αρκετούς ξένους σκηνοθέτες με έργα του να φιλοξενούνται σε Εδιμβούργο, Παρίσι, Λίλλη, Λυών, Ρενς, Μονπελλιέ, Βρυξέλλες, Λιέγη, Γενεύη, Λοζάννη, Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Βερόνα, Φλωρεντία, Βερολίνο και άλλα μέρη.
Όλα αυτά τα χρόνια διακρίθηκε για την προσφορά του στην τέχνη με το βραβείο «Δημήτρης Μητρόπουλος» από το Κέντρο Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου, ενώ υπήρξε μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών και Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Φεστιβάλ την περίοδο 1998-1999.
1994 αναλαμβάνει για δύο χρόνια Υπουργός Πολιτισμού, κάτι που δεν άρεσε στους αριστερούς φίλους του. Κι όμως ο ίδιος δεν έπαψε ποτέ να στηρίζει το Κουμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος. Φανερά, ποτέ κρυφά και μετρημένα.
Ας δούμε κάποιες από τις συνεντεύξεις του ή εξομολογήσεις, όπως, προτιμούσε.
«Οι νάνοι είναι το τραγούδι της ζωής μου. Η απογείωσή μου… και όταν μπορώ να πετύχω αυτή την ερμηνεία με αυτές τις συνθήκες είναι μια μαχαιριά για εμένα και σπάω. Κάθε τρεις μήνες ανανεώνω τη συμφωνία μου ότι ζω».
«Εγώ, ας πούμε, από πού να βγάλω τους δίσκους μου; Από εταιρείες και μεγάλα κεφαλαιοκρατικά συγκροτήματα. Πώς να τους διαφημίσω; Από τα ΜΜΕ! Μοιάζουμε με τους σχοινοβάτες ισορροπιστές και εγώ στην ιστορία των ισορροπιστών δεν έχω δει κανέναν που να μην πέφτει τελικά. Το στοίχημα δεν είναι αν θα πέσει, αλλά αν θα ξανασηκωθεί και θα συνεχίσει την ισορροπία».
«Ο Σαββόπουλος έκανε κάτι που με είχε πειράξει πολύ. Το 1975 τον επισκέφθηκα μαζί με τον Χρόνη Μπότσογλου για να συμμετάσχει σε μια συναυλία με αίτημα την αποφυλάκιση των τριών ηγετών του ΕΚΚΕ. Το αρνήθηκε και πάνω που φεύγαμε, με απογοήτευση, με έπιασε και χαρακτήρισε «άθλιο» τον πρώτο μου δίσκο, τα «Πολιτικά Τραγούδια», που μόλις είχε κυκλοφορήσει».
‘Το μεγάλο μου όνειρο, το οποίο όμως δεν θα το δω, είναι να ξεκινήσει και να είμαι εν ζωή, η αρχή μιας δίκαιης κοινωνίας. Και όταν λέω δίκαιη κοινωνία εννοώ μια κοινωνία η οποία τουλάχιστον τα παιδιά που γεννιόνται να έχουν τις ίδιες δυνατότητες να εξελιχθούν».
«Η δουλειά µου πάνω στον Καββαδία είναι πραγματικά η αιχµή του δόρατος της τραγουδοποιίας µου –χωρίς να υποτιµώ µια σειρά άλλα έργα µου στον χώρο του τραγουδιού– γιατί ο κόσµος το αποφάσισε. Και το λέω αυτό δίχως ίχνος λαϊκισμού καθώς είναι φανερό ότι αυτή η δουλειά έχει περάσει σε μεγάλο κοµµάτι τριών γενιών. Μάλιστα, απ’ όσο ξέρω, ετοιμάζεται και η τέταρτη, εννοώντας ότι αυτήν τη χρονιά περισσότερα από πενήντα δηµοτικά σχολεία ανέβασαν τη δουλειά µου πάνω στον Καββαδία, γεγονός που σηµαίνει ότι µια τέταρτη γενιά ετοιμάζεται να µπει στο παιχνίδι».
«Η κάθε γενιά έχει και πυξίδα και πρέπει επίσης να σας πω ότι κάθε γενιά ζει και μια δραματική συγκυρία. Εγώ που γεννήθηκα το 1947 δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να μην λέγεται γύρω μου, παντού, «πόσο κρίσιμα είναι τα πράγματα». Βεβαίως βλέποντας πίσω καταλαβαίνω πόσο κρίσιμα ήταν τα πράγματα τότε για την Ελλάδα: κατοχή, εμφύλιος».
«Ένα κόμμα 40 χρόνια του 3%, με συγκεκριμένη αναφορά όχι σε κοινωνικό στρώμα, αλλά ιδεολογικά, ξαφνικά τα φέρνει έτσι η ζωή να εκφράζει εν δυνάμει τον μισό ελληνικό λαό! Σας ρωτώ: πως μπορείς να εκφράσεις τη μεσαία τάξη, τους ανέργους ή να εκφράσεις τις παρυφές της δεξιάς μέχρι τους λενινιστές-μαρξιστές; Αυτό λοιπόν τα πράγμα κρύβει εκ των πραγμάτων αντιφάσεις. Άρα έπρεπε η «πρώτη φορά αριστερά» να βρει ένα στοιχείο να τους ενοποιήσει. Δεν το έχει βρει ακόμα. Ποιο είναι αυτό; Το αίτημα για εθνική ανεξαρτησία».
Πηγές συνεντεύξεων: ΕΡΤ, LARISSANET, LIFO.gr, IN.GR, Documento