Μια συζήτηση για την Ιστορία, τους Έλληνες, το θυμό και τους νέους.
Το τελευταίο βιβλίο της συγγραφέα τιτλοφορείται Όσα δεν έζησαν. Είναι ένα βιβλίο με τέσσερις ιστορίες, όπου το ξένο εισδύει στο οικείο άλλοτε σαν επισκέπτης, άλλοτε σαν εισβολέας, συχνά ενοχλητικός, καµιά φορά προκλητικός ή αλλόκοτος, κάποτε γοητευτικός ή ερωτεύσιµος.
Αφορμή της συζήτησης στάθηκε η παρουσίαση που θα πραγματοποιηθεί στον πάνω όροφο του Ιανού, στη Σταδίου, τη Δευτέρα 21 Ιανουαρίου στις 20:30.
Παρατηρώντας τη δημιουργική σας γραφή, και σε συσχετισμό με την πανεπιστημιακή σας ειδικότητα, τα ζητήματα που θέτετε, πιστεύω, πικραίνουν κυρίως ως προς την αποδοχή της διαφορετικότητας. Οι αφηγήσεις είναι ένας πιο βοηθητικός τρόπος κατανόησης της Ιστορίας μέσα στους αιώνες; Αν εννοείτε την ιδιότητά μου ως ιστορικού θα έλεγα πως, σίγουρα, η επιστήμη μου με βοήθησε να κατανοήσω όλες αυτές τις λογικές που αναπτύσσονται σχετικά με την αντιμετώπιση του ξένου διαχρονικά. Το αν η υπογράμμιση των αρνητικών στοιχείων από την Ιστορία ή από την Λογοτεχνία, που συχνά αναλαμβάνει ρόλο ερευνητή συμπεριφορών, αφήνει μια πίκρα, σίγουρα αυτό συμβαίνει στους ευαίσθητους ανθρώπους, τους ήδη συνειδητοποιημένους πολίτες που μπορούν να κατανοήσουν το πρόβλημα του πρόσφυγα ή του μετανάστη. Αυτό όμως που με ενδιαφέρει κυρίως είναι να δείξω και σ’ εκείνους που δεν έχουν προβληματιστεί με το θέμα, που παραμένουν αδιάφοροι απέναντί του, πως πρέπει να πάρουν θέση και να αποφασίσουν να λειτουργήσουν ανθρώπινα απέναντι σ’ αυτούς τους άτυχους ανθρώπους που έχασαν τις εστίες τους και αναζητούν τόπο ασφαλή για να ζήσουν. Μην ξεχνάμε πως το δικαίωμα στη ζωή είναι η πρώτη κατάκτηση του ανθρώπου.
Στο τελευταίο σας βιβλίο γράφετε :«Μια αναζήτηση των ορίων ανάµεσα στο οικείο και στο ξένο». Αυτή η διαχωριστική γραμμή των συνόρων και εδαφών πόσο έχει αλλάξει τις ανθρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές από τον 20ό αιώνα μέχρι και σήμερα; Η φράση αυτή είναι από το δελτίο τύπου του βιβλίου και συμπυκνώνει όλη την γκάμα αντιδράσεων απέναντι στον ξένο εδώ και χρόνια, από τότε που αρχίζουν να συρρέουν μαζικά στην Ευρώπη έως σήμερα. Αυτά τα όρια βέβαια παίζουν ανάλογα με την εποχή, από τότε που ξεκινούν να έρχονται ξένοι στην Ελλάδα, (για να το περιορίσουμε στη χώρα μας, μιας και μ’ αυτήν ασχολούμαι στο βιβλίο) έως σήμερα, διαφοροποιούμενα πάντα ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε εποχή. Γι’ αυτό στο “‘Οσα δεν έζησαν” βάζω το κάθε διήγημα να αναλογεί σε μια δεκαετία (από το 1980 και μετά) ώστε να νιώσει ο αναγνώστης την τυχόν διαφορετική ματιά του ντόπιου προς τον ξένο προϊόντος του χρόνου. Και τελικά, φτάνοντας στο τέλος, στο σήμερα, να δει αν άλλαξε τίποτα ή η στάση των πολλών απέναντι στο ανοίκειο, το μη οικείο, που φέρει ο έπηλυς, παρέμεινε.
Πως μπορείτε να εξηγήσετε το “θυμό” που υπάρχει στην κοινωνία απέναντι στους πολιτικούς πρόσφυγες; Είναι σαν να έχουμε προσπεράσει ένας μέρος και της δικής μας εντός ή εκτός εισαγωγικών Ιστορίας. Ξέρετε, το να επιστρατεύουμε την Ιστορία ως μέτρο των συμπεριφορών, ειδικά με τους Έλληνες που έχουν μια επιπόλαιη σχέση με την ιστορία και ιδιαίτερα πλημμελή γνώση (μιλώ για το πλατύ κοινό φυσικά), δεν έχει νόημα. Αυτό που θα κρατήσω είναι ο θυμός. Ναι, ειδικά τα τελευταία χρόνια, με τον μαζικό ερχομό των προσφύγων πολέμου από τη Μέση Ανατολή, έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη και κυρίως στην Ελλάδα -ως τόπο πέρασμα των προσφύγων για όπου και αν πηγαίνουν-, μια έντονα αρνητική ματιά απέναντί τους. Είναι η φυσική στάση των ανθρώπων που αιφνιδιάζονται και αντιδρούν σπασμωδικά, που συχνά σημαίνει αρνητικά. Αν η Πολιτεία δεν επιληφθεί οργανωμένα και συστηματικά του θέματος, οι πολίτες, ως άνθρωποι που νιώθουν να ξεβολεύονται ποικιλότροπα με τον ερχομό των ξένων, θα αντιδρούν με θυμό. Και δυστυχώς αυτός ο θυμός γίνεται οργή, η οργή γίνεται βία και φτάνουμε πλέον στον συντεταγμένο ρατσισμό που φυσικά απεύχεται κάθε νουνεχής άνθρωπος.
Αν προσθέτατε έναν υπότιτλο στο τελευταίο βιβλίο σας ποιος θα ήταν και γιατί; Ίσως να ήταν “Ρήξη ή συμφιλίωση”. Κι αυτό γιατί κάθε άνθρωπος, ως κοινωνικό ον, έρχεται η στιγμή να αναμετρηθεί με αυτόν που έχει απέναντί του και να αποφασίσει αν θα τον αγκαλιάσει ή θα τον κλωτσήσει. Και δεν μιλώ πάντα για τον ερχόμενο από άλλη χώρα ξένο, αλλά και για κάθε διαφορετικό από εμάς και από τις δικές μας προσωπικές επιλογές. Συχνά, υπό την πίεση κάποιων συμφύσεων που φέρουμε αταβιστικά μέσα μας -από την οικογένεια, από το σχολείο ή τον κοινωνικό περίγυρο- τείνουμε να αντιδράσουμε με επιτίμηση και άρνηση αντί για κατάφαση και κατανόηση. Αυτή η συμπεριφορά όμως -της ρήξης- κοστίζει και σ’ εμάς και στους συνανθρώπους μας δεδομένου ότι καθιστά τοξικές τις συνθήκες συμβίωσης.
Έχοντας περάσει από την Εκπαίδευση, πιστεύετε πως οι νέοι ενδιαφέρονται να μάθουν την πορεία εξέλιξης της Ιστορίας ανά τους αιώνες, ή είναι ένα μάθημα απλώς για έναν καλό βαθμό; Εξαρτάται από τον καθένα. Αυτό έχει να κάνει με το πώς έχει ανατραφεί το κάθε παιδί στο σπίτι του, τι αρχές έχει πάρει από την οικογένεια και το κοινωνικό του περιβάλλον, πόσο έχει μάθει να ενδιαφέρεται για τα τεκταινόμενα και την ίδια την καθημερινότητα. Αυτό που έχω παρατηρήσει είναι πως παιδιά με έγνοια για τα κοινά από μικρά, ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την Ιστορία. Οπότε αυτοί οι άνθρωποι, με τις γνώσεις της Ιστορίας που θεσμοθετούν μέσα τους όσα εκ των προτέρων μπορούν να δουν, στην ενήλικη ζωή τους γίνονται σωστοί και συνειδητοί πολίτες.
Τι θα συμβουλεύατε τους νέους σήμερα; Ξέρω πως οι συμβουλές στους νέους είναι έπεα πτερόεντα. Ζουν σύμφωνα με τις επιταγές της εποχής τους και εναρμονίζονται με ό,τι επικρατεί στον περίγυρό τους για να μη νιώθουν παρίες. Αυτό που θα έλεγα σε κάποιον, αν ζητούσε τη γνώμη μου, θα ήταν να νιώθει όσο το δυνατόν πιο ασφαλής μέσα στο πετσί του, να γνωρίσει και να αγαπήσει τον εαυτό του ώστε να τον κάνει τόσο δυνατό που να μπορεί να λέει και κανένα όχι στις παρέες του όταν χρειάζεται.
Κλείνοντας, μιλήστε μας για την παρουσίαση τη Δευτέρα 21 Ιανουαρίου στον Ιανό. Η παρουσίαση του βιβλίου μου “Όσα δεν έζησαν”, θα γίνει τη Δευτέρα 21 Ιανουαρίου στις 8.30 μμ, στο καφέ του Ιανού. Το βιβλίο μού κάνει την τιμή να παρουσιάσει ο συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους πεζογράφους. Θα συζητήσουμε επίσης πάνω σε θέματα που ανακύπτουν από την ανάγνωση των διηγημάτων μου αυτών ενώ ελπίζω να προκύψει και μια καλή συζήτηση με το κοινό.
Στο πλαίσιο της παρουσίασης θα προβληθεί η ταινία μικρού μήκους της Ελευθερίας Αστρινάκη με τίτλο “Μια νύχτα μαζί”, εμπνευσμένη από το πρώτο κατά σειρά διήγημα του βιβλίου. Η ταινία απέσπασε δύο βραβεία στο διεθνές φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους της Δράμας το 2009 (Βραβείο Ανδρικού ρόλου για τον Θέμη Πάνου και πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη για την Ελευθερία Αστρινάκη).
Το βιβλίο της Μαρίας Σκιαδαρέση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
Γεννήθηκε στην Aθήνα το 1956. Σπούδασε Iστορία και Aρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών. Aσχολήθηκε με την Προϊστορική Aρχαιολογία (συμμετοχή επί εικοσαετία σε αρχαιολογική ανασκαφή στην Kρήτη) και με τη Nεότερη ιστορία (διδασκαλία στην Ελληνογαλλική Σχολή Jeanne D’ Arc).
Kείμενά της δημοσιεύονται κατά καιρούς σε περιοδικά και εφημερίδες, ενώ διηγήματά της συμπεριλαμβάνονται συχνά σε λογοτεχνικά περιοδικά και συλλογικές εκδόσεις. Έχει γράψει μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ιστορικές μελέτες και βιβλία για παιδιά.
Το μυθιστόρημά της Άτροπος ή η ζωή και ο θάνατος της Βενετίας Δαπόντε, best seller του 1996 –τη χρονιά που πρωτοκυκλοφόρησε- εξακολουθεί να βρίσκεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων έχοντας χαρακτηριστεί ως long seller.
Τα βιβλία της ιστορικής σειράς της Προσωπογραφίες (εκδόσεις Πατάκη) χρησιμοποιούνται επικουρικά στο μάθημα της ιστορίας από πολλούς δασκάλους και καθηγητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Έργα της έχουν μεταφραστεί στα γερμανικά, στα ισπανικά και στα καταλανικά.