Είδαμε: «Ένας ήρωας του καιρού μας» στο Θέατρο 104, του Μάνου Δασκαλογιάννη

 

Ένας Ρώσος νεαρός αξιωματικός, ο Γκριγκόρι Αλεξάντροβιτς  Πετσόριν σταθμεύει σε μια μικρή περιφερειακή πόλη της Ρώσικης αυτοκρατορίας, όπου και θα συναντήσει έναν παλιό φίλο και συμπολεμιστή του. Η συνάντηση τούς φέρνει χαρά, και αναπόφευκτες συγκρίσεις, όμως η ζωή στην μικρή πόλη είναι υπερβολικά ήρεμη για δύο βετεράνους του πολέμου. Γρήγορα δίπλα στη χαρά θα έρθει η πλήξη και μόνο η άφιξη της γοητευτικής πριγκίπισσας Μαίρη θα ταράξει τις ισορροπίες και θα τους βγάλει από τον νωχελικό τους λήθαργο.

Η παράσταση που παρακολουθήσαμε στο θέατρο 104 από την ομάδα Lab.oratorium, στηρίζεται στο ομώνυμο έργο του Μιχαήλ Λέμορντοφ, κλασσικό δείγμα γραφής της ρωσικής λογοτεχνίας και βιβλίο μεγάλης λογοτεχνικής αξίας, καθώς σηματοδοτεί το πέρασμα από το ρομαντισμό στο ρεαλιστικό μυθιστόρημα. Συγκεκριμένα, η μεταφορά του έργο στο θεατρικό σανίδι από την ομάδα Lab.oratorium εστιάζει σε μία από τις πέντε αυτοτελείς πράξεις του έργου και συγκεκριμένα την συνάντηση του αφηγητή και πρωταγωνιστή Πετσόριν με την  νεαρή πριγκίπισσα.

Μέσα από τον θεματικό άξονα του έργου, τις αφηγήσεις της ζωής του ήρωα, αναδεικνύεται τόσο η σκληρή ζωή στην Ρωσία του 1850 και οι τρομαχτικές συνέπειες του πολέμου στις ζωές των εμπλεκόμενων πολεμιστών, όσο και η θέση του ηρωισμού σε μια ξεπεσμένη κοινωνία όπου ηρωισμός ίσον αμφισβήτηση, ρομαντική δράση αντίστασης απέναντι στο δεδομένο.

Ο Πετσόριν είναι ένας χαρακτήρας πολυδιάστατος, ακούει σε πολλές ερμηνείες και παρεκκλίνει σε ακόμη περισσότερες συμπεριφορές. Άλλοτε ο ίδιος ομολογεί σε εμάς τους θεατές την αφέλειά του, άλλοτε πάλι οι γύρω του τον παρουσιάζουν πονηρό, ψυχρά υπολογιστικό, παίζει με τις ζωές των άλλων περισσότερο για ευχαρίστηση και για να διαφύγει για λίγο από τη βαρεμάρα. Δεύτερη αντίφαση: σε πολλά σημεία του έργου σκιαγραφείται το προφίλ ενός ανθρώπου που αγαπά τη ζωή, χιουμορίστα, επιδέξιου χορευτή και σε βάθος γνώστη των γυναικών, παράλληλα όμως αποδεικνύεται εν τέλει αλλεργικός στην ευτυχία, καθώς νιώθει τη ματαιότητα που κρύβεται πίσω από κάθε ενέργεια, είτε δική του είτε των υπολοίπων.

Αρνείται να ευτυχήσει, γιατί αυτό θα σήμαινε υποταγή, υπόκλιση στην παρωδία που στήνει μόνη της η ίδια η κοινωνία, μια κοινωνία βουτηγμένη στην φαυλότητα και πάντα αντίθετη στο αξιακό σύστημα που ο ο ίδιος έχει οικοδομήσει.

Ίσως πάλι πηγή της δυστυχίας του πρωταγωνιστή, που τόσο έντονα καθορίζει την εξέλιξη της πλοκής μέχρι και το μοιραίο τέλος, είναι η επαφή του με το άλλο φύλο. Οι γυναίκες τον αγαπούν, ξέρει καλά πώς να κλέβει τις καρδιές τους, ταυτόχρονα ο ίδιος όμως τις φοβάται, θέλει την σύνδεση ταυτόχρονα όμως δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος αυτής, καταλήγει να βλέπει τη γυναίκα σαν άλλο ένα τρόπαιο που πρέπει να αποκτηθεί, τη κατάκτησή της νίκη σε σε μια φανταστική μάχη, σαν τις πολλές αληθινές που έδωσε στη διάρκεια της ζωής του.

Ο Πετσόριν τελικά αποτελεί υπόδειγμα τραγικού ήρωα. Θέλει την ευτυχία αλλά νιώθει πως δεν είναι πλασμένος για αυτήν, και με κάθε τρόπο προσπαθεί να επιβεβαιώσει αυτή του την πεποίθηση. Ακόμη και η σκληρότητα που ενίοτε δείχνει, δεν είναι παρά το επιστέγασμα αυτής της επιλογής, ο τελικός σταθμός στον μοναχικό δρόμο που επιλέγει να ακολουθήσει. ‘Οπως ήδη ειπώθηκε είναι ένας χαρακτήρας που επιδέχεται πολλών αναγνώσεων, όμως μια πολύ πιθανή είναι ότι πίσω από τον Πετσόριν κρύβεται ο ίδιος ο συγγραφέας, επηρεασμένος ίσως από τον χαμό του μέντορά του Πούσκιν σε όμοιες συνθήκες με αυτές του έργου.

Ο Κωνσταντίνος Γεωργαλής στον ρόλο του πρωταγωνιστή και συνάμα αφηγητή, συναρπάζει το κοινό, ανταποκρινόμενος πλήρως στις απαιτήσεις του ρόλου, και εντυπωσιάζει με τα αποθέματα ενέργειας που βγάζει επάνω στη σκηνή. Οι δε σκηνές του με τον Απόστολο Καμιτσάκη, ο οποίος υποδύεται με δυναμισμό τον συμπολεμιστή, φίλο και εν τέλει αντίπαλο του Πετσόριν είναι από τις ωραιότερες στιγμές της παράστασης, καθώς αναδεικνύουν σε πλήρη έκταση την τραγικότητα του τελευταίου.

Ταυτόχρονα και γύρω από τον Πετσόριν συνυπάρχει μια ομάδα γυναικών που τον θέλουν, τον αγαπούν τον διεκδικούν και εν τέλει συνειδητοποιούν την ματαιότητα κάθε απόπειρας να συνδεθούν πραγματικά μαζί του. Η Δάφνη Νικιτάκη γοητεύει στο ρόλο της νεαρής Πριγκίπισσας Μαίρη, ισορροπώντας ανάμεσα στην γνώση και την άγνοια, την νεανική αφέλεια και το γυναικείο πάθος. Από την άλλη, η Περσεφόνη Παντοπούλου στο ρόλο της μητέρας της Μαίρη φέρνει ένα διαφορετικό αέρα στη σκηνή, είναι καυστική, είναι έξυπνη,αλαφραίνει το έργο από την δυστυχία του αφηγητή. Τρίτη γυναίκα η Βέρα, ερμηνευόμενη από την έξοχη Ασημίνα Αναστασοπούλου. Εύθραυστη, ερωτευμένη μα και εκείνη στο τέλος κυνική, καθώς συνειδητοποιεί ότι ο άνθρωπος που κάποτε αγάπησε οδεύει στη καταστροφή.

Τέλος, ο Βασίλης Καλφάκης (ο οποίος επιτελεί διπλό ρόλο στο έργο όντας ο σκηνοθέτης) ως γιατρός και σύμμαχος του Πετσόριν, συμπληρώνει το παζλ των χαρακτήρων διαγράφοντας ένα χαρακτήρα ένα σκαλί πιο κωμικό , δουλοπρεπή και υπάκουο στις εντολές του αφέντη Πετσόριν, θύμα όμως και εκείνου στο παιχνίδι εξουσίας του πρωταγωνιστή.

Ερμηνευτική πολυφωνία λοιπόν, χαρακτήρες που περιβάλλουν τον ήρωα και συνδράμουν άμεσα η έμμεσα στο δράμα, την ίδια τη ζωή, τη μάταιη, τη γεμάτη συμβάσεις, που φέρνει τόση ανία και ωθεί στην αντίδραση. Ίσως πάλι το πρόβλημα, να μην είναι οι άλλοι αλλά ο ίδιος ο Πετσόριν. “Όλοι οι χαρακτήρες στο έργο δεν είναι παρά ετερόφωτες υπάρξεις, πλευρές του ίδιου του πρωταγωνιστή” παρατηρεί εύστοχα η Δάφνη Νικητάκη.

Όσον αφορά δε το τεχνικό κομμάτι του έργου, πρόκειται για μια παράσταση λιτή, που στηρίζεται στην αρτιότητα των ερμηνειών από το σύνολο του θιάσου, δεν γίνεται όμως να μην αποδοθούν εύσημα στο σπουδαίο εύρημα του μουσικού που παίζει ζωντανά επί της σκηνής, τον Φώτη Σιώτα, που τυλίγει ολόκληρο το έργο με μια αύρα διαφορετική.

Κλείνοντας, το “Ένας Ήρωας του Καιρού Μας” είναι μια παράσταση-ελπίδα για το θεατρικό μέλλον της χώρας. Βλέποντας την θεατρική ομάδα Lab.oratorium να αποδίδει με τόσο πάθος και μαεστρία ένα έργο σύνθετο και να το καθιστά συναρπαστικό, μόνο αισιοδοξία νιώθουμε για όσα έπονται. Απλά μπράβο.