Κριτική: Είδαμε τις «Φυλές» της Νίνα Ρέιν, σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά στο θέατρο Σταθμός

Ο λόγος χρειάζεται για να μιλάμε; Η μπορούμε να πούμε περισσότερα με την σιωπή μας; Βέβαια για να μεταφέρουμε στους γύρω μας το παραμικρό συναίσθημα χρειάζονται λέξεις. Καλά, και τότε η μουσική; Η μουσική πως μεταφέρει νοήματα, αισθήματα και σκέψεις.

Ωθούμενη από ανάλογες ιδέες και άλλες, πολλές άλλες, η Νίνα Ρέιν, εξαιρετικά δημοφιλής συγγραφέας του αγγλικού θεάτρου, έγραψε πριν λίγα χρόνια το θεατρικό έργο «Φυλές». Το έργο σημείωσε σημαντική επιτυχία, και δεν άργησε το πέρασμα του και από τα ελληνικά θέατρα.

Η υπόθεση του έργου είναι απλή. Η ζωή μιας φαινομενικά τυπικής πενταμελούς λονδρέζικης οικογένειας. Η οποία όμως έχει μια καίρια ειδοποιό διαφορά, την κωφότητα του τρίτου από τα τέκνα, και πως η σωματική του ιδιαιτερότητα επηρεάζει τις σχέσεις απάντων μέσα στον μικρόκοσμο της οικογένειας, σε αυτή την ιδιαίτερη «φυλή».

Το σύνθετο εγχείρημα ανέλαβε ο Τάκης Τζαμαργιάς . Φέρνει την παράσταση στο θέατρο «Σταθμός» στο Μεταξουργείο, με έναν εξαιρετικό θίασο, και αναμενόμενα οι προσδοκίες είναι πολλές.

Η παράσταση ξεκινά, στο σαλόνι. Η οικογένεια είναι έτοιμη για δείπνο. Ωστόσο, ήδη από την πρώτη κουβέντα που εκστομιστεί, «όλα είναι σάπια», καταλαβαίνουμε πως τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. Μπορεί το σχόλιο περί φρεσκάδας να αφορά κάποια καρύδια, όμως η κουβέντα καθώς εξελίσσεται η πλοκή θα ταιριάζει σε περισσότερα πρόσωπα και καταστάσεις.

Όπως μαθαίνουμε ο κωφός υιός, ο Μπίλυ, έχει μόλις γυρίσει από το πανεπιστήμιο, ενώ τα άλλα δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, παρότι απολύτως λειτουργικοί και οι δύο, έχουν επιστρέψει στην οικογενειακή στέγη, καθώς κανενός από τους δύο η ερωτική ζωή δεν καρποφόρησε.

Η επιστροφή όμως δεν είναι ευχάριστη για κανέναν. Το κλίμα είναι έντονα φορτισμένο. Και οι σχέσεις τους θα διαταραχτούν ακόμη περισσότερο με την εισβολή της Σύλβιας, της ερωμένης του κωφού Μπίλυ, η οποία επίσης πάσχει από κωφότητα, ραγδαία επιδεινωμένη μάλιστα. Η οποία Σύλβια είναι και παιδί κωφών γονέων, γνώστρια της νοηματικής, μιας γλώσσας άγνωστης για τον Μπίλυ.

Σε όλη την διάρκεια του έργου αυτοί οι δύο κόσμοι, οι δυο φυλές, των ακουόντων και των κωφών συγκρούονται, τέμνονται, ώσπου γίνονται ένα, τα όρια σβήνουν. Μπορεί στην οικογένεια του Μπίλυ όλοι να ακούνε, ακούνε όμως μόνο τον εαυτό τους. Αλλά και στην οικογένεια της Σύλβια η κατάσταση δεν είναι ρόδινη. Σε καίριο σημείο της πλοκής, εξομολογείται πως καμιά φορά οι κωφοί γίνονται άξεστοι, ασυναίσθητοι, οι ομάδες υποστήριξης κωφών καταντούν βαρετές, άλλη μια φυλή, μια περιορισμένη κοινότητα ανθρώπων που την μειονεξία τους την φορούν σαν παράσημο.  Όπως λέει ο  πατέρας του Μπίλυ, ένας Εβραίος που μισεί τους Εβραίους, ρεαλιστικής και σκληρός, «οι κουφοί είναι οι Μουσουλμάνοι των αναπήρων».

«Οι Φυλές» είναι πολύ δυνατό κείμενο, γεμάτο ιδέες για ζητήματα και προβλήματα του καιρού μας, είναι δε ταυτόχρονα και έργο ερμηνειών. Χωρίς την ανάλογη ανάγνωση στη σκηνή, οι υποδόριοι στοχασμοί της Ρέιν δεν γίνεται να αναδυθούν.

Αυτό είναι λοιπόν το πρώτο στοίχημα της παράστασης που είδαμε, και φαίνεται να το κερδίζει. Ο σε εισαγωγικά πρωταγωνιστής του έργου, ο Μπίλυ ερμηνεύεται έξοχα από τον Μάνο Καρατζογιάννη. Με σεβασμό στην ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα του, δεν τον περιορίζει σε μια καρικατούρα αναπήρου, αλλά τον καθιστά άνθρωπο πλήρη, τραυματισμένο μεν, ικανό δε να βγει αλώβητος στις προκλήσεις. Στην αντίπερα όχθη, ο καυστικός πατέρας Κρίστοφερ, που προτιμά να μάθει κινέζικά από το να μάθει νοηματική για τον γιο, γίνεται το υποκριτικό ένδυμα του Μανώλη Μαυροματάκη, που το φορά αβίαστα. Η αδιαφορία ζωγραφίζεται σε κάθε του στάση.

Εξάλλου και οι υπόλοιποι ηθοποιοί στέκονται καλά και ας μην ξεχωρίζουν. Η μάνα (Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη) ως μάνα αγαπά αλλά δεν κατανοεί. Η αδελφή του Μπίλυ, η Ρουθ, (Ελένη Μολέσκη)  ονειροπόλα, όμως χτυπημένη από την αποτυχία της να γίνει τραγουδίστρια, δεν μπορεί να προσεγγίσει τον αδελφό της. Η Σύλβια (Βασιλική Τρουφάκου) μπορεί ως κουφή να νιώθει τον Μπίλυ, δεν αντέχει ωστόσο την κωφότητα, δεν αντέχει η ίδια τον εαυτό και της.

Και ο Ντάνιελ (Δημήτρης Κουρούμπαλης), ο πιο αινιγματικός από τους χαρακτήρες, αγαπά τον Μπίλυ, προσπαθεί να τον καταλάβει, αλλά και εκείνος τελικά είναι χαμένος στο δικό του κόσμο προβλημάτων. Όλοι τους ακούς καλά, όχι όμως τον Μπίλυ και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Στο κομμάτι σκηνικά (Εδουάρδος Γεωργίου-Έλλη Αποστολάκη) οι παρεμβάσεις στην σκηνή είναι λίγες, δεν εντυπωσιάζουν το μάτι, ίσως αυτός είναι και ο σκοπός-ο θεατής εστιάζει στα πρόσωπα. Αντίθετα, η μουσική (Γιώργος Χριστιανάκης) που συνδέει τις πράξεις μεταξύ τους είναι ευφυής επιλογή. Με όμορφα τραγούδια, σπάει η αναμονή της επόμενης σκηνής ενώ λειτουργεί και ως υπενθύμιση του σπουδαίου δώρου που κληροδότησε η φύση στους θεατές, της ακοής.

Οι ενστάσεις μου εστιάζονται κυρίως σε δύο ετέρους συντελεστές. Πρώτον στη μετάφραση (Έρι Κύργια). Ενώ το κείμενο είναι δυνατό, υπάρχει ίσως υπερβολική βωμολοχία, που ξενίζει και φαίνεται αταίριαστη. Δεύτερος προβληματισμός εντοπίζεται στο κομμάτι σκηνοθετικές οδηγίες στους ηθοποιούς, καθώς υπήρχαν σημεία που φαινόταν το κείμενο να τρέχει με ταχύτητα μεγαλύτερη από τις ερμηνείες και να χάνονται κρίσιμες στιγμές. Σε κάποια σημεία σαν να μην μπορούσαν να αναδείξουν το κείμενο του έργου, με το νόημα να χάνεται, την δραματικότητα να ελαττώνει και ο θεατής παραδόξως να κουράζεται σε ένα έργο μικρότερο των δύο ωρών. Και ένα ελαφρυντικό: ένα τεχνικό πρόβλημα που ανέκυψε στην παράσταση εμπόδισε τη χρήση βίντεο  επηρεάζοντας ίσως την συνολική εικόνα, που εξάλλου δεν παύει να είναι θετικότατη.

Κάνοντας μια συνολική αποτίμηση, οι «Φυλές» που είδαμε στο θέατρο «Σταθμός» είναι αξιοπρόσεχτη παράσταση. Πρώτο μεγάλο συν το τρομερό κείμενο που έγραψε η Ρέιν, ανθρώπινο, έξυπνο, αυθεντικό. Δεύτερο θετικό οι ερμηνείες, και ας υπάρχουν αρκετά περιθώρια βελτίωσης. Τρίτο θετικό, και όχι τελευταίο, αξίζει να δείτε το έργο γιατί η παράσταση είναι μάθημα για την ανθρώπινη ψυχή και φύση και σε αυτό έβαλαν το λιθαράκι τους όλοι οι συντελεστές. Δείτε το λοιπόν, πρώτα για την ψυχή που κουβαλά μέσα του και μετά για όλα τα άλλα.

Info: Παραστάσεις από 25 Ιανουαρίου 2019 έως 24 Φεβρουαρίου 2019 / Περισσότερες πληροφορίες εδώ.