Ο σκηνοθέτης Αντώνης Κυριακάκης μιλάει στο Tetragwno.gr για «τα σκοτεινά ιστορικά σημεία», τη μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισε, ενώ επισημαίνει το «παγκόσμιο» ζήτημα που θέτει η παράσταση.
Μέσα από τα μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών της Μικρασιατικής εκστρατείας, η παράσταση «Το όνειρο της Ιωνίας» επιχειρεί να φωτίσει τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1919-22.
Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να επιλέξετε τη Μικρασιατική Εκστρατεία ως θέμα για την παράσταση «Το όνειρο της Ιωνίας»;
Τα σκοτεινά ιστορικά σημεία για τα οποία κανείς δε μιλάει. Ο Ελληνικός στρατός, όπως κάθε κατακτητικός στρατός, διέπραξε εγκλήματα πολέμου όσο βρισκόταν στα βάθη της Μικράς Ασίας. Και αυτό δεν το λέω εγώ, αλλά τα ημερολόγια τα οποία ερεύνησα για περισσότερο από 2 χρόνια. Ο τίτλος της παράστασης «Το όνειρο της Ιωνίας» είναι φράση ενός στρατιώτη, όπου καθώς γίνεται η άτακτη οπισθοχώρηση στέκεται για μια στιγμή και από ένα ύψωμα, κοιτάζει τα ελληνικά και τούρκικα χωριά που καίγονται και γράφει: «κι έτσι χάθηκε το Όνειρο της Ιωνίας».
Ποιες είναι οι βασικές αντιφάσεις που αποκαλύπτονται μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών που χρησιμοποιείτε στην παράσταση;
Οι στρατιώτες στα ημερολόγια τους μοιράζονται κάποιες πολύ προσωπικές σκέψεις όπο, όπως κάθε άνθρωπο τους φανερώνουν ευάλωτους, τρυφερούς, να εκφράζουν τον φόβο τους, τον πόνο και την νοσταλγία τους για την οικογένεια τους, την ανείπωτη μοναξιά. Ταυτόχρονα σε περιγραφές μαχών και γεγονότων η αντίθεση που εμφανίζεται στην σκληρότητα με την οποία περιγράφουν τα γεγονότα που βίωσαν είναι αδιανόητη. Ο ρόλος του θύτη και του θύματος στην συνθήκη του πολέμου φαίνεται να είναι κάθε φορα μια απόφαση γι αυτούς, που τους σπρώχνει να ανακαλύψουν τα πιο σκοτεινά αλλά και τα πιο τρωτά κομμάτια της ψυχής τους.
Η παράσταση αγγίζει μια ιστορική περίοδο με έντονα συναισθηματικά φορτισμένα γεγονότα. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά τη συγγραφή και σκηνοθεσία του έργου;
Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισα ήταν στον ρόλο της γυναίκας. Δεν ήξερα αν θα γράψω για μια Τουρκάλα ή για μια Ελληνίδα. Αλλα όσο βάθαινε η έρευνα, έβλεπα πως είτε διάλεγα τη μια επιλογή είτε την άλλη, το τέλος θα ήταν το ίδιο. Βιασμός. Υπάρχουν αμέτρητες αφηγήσεις για τους Τούρκους Τσέτες και τα βασανιστήρια που έκαναν στις χριστιανές γυναίκες, και εγώ μέσα από τα ημερολόγια ανακάλυψα πως και υπήρξαν πάρα πολλοί Έλληνες στρατιώτες που συμπεριφέρθηκαν ανάλογα. Σε ημερολόγιο στρατιώτη γράφει «Από το διπλανό δωμάτιο ακούγεται μια γυναίκα να φωνάζει ‘Αλλάχ Αλλάχ’». Και ας μη ξεχνάμε το στιχάκι «Ξύπνα βρε Μουσταφά Κεμάλ και κοίτα με το κιάλι να δεις τα χανουμάκια σου που τα ‘χουν οι φαντάροι».
«Ο λαός που ξεχνά την ιστορία του είναι καταδικασμένος να τη ξαναζήσει». Μέσα από τη δική σας εμπειρία. Πιστεύετε ότι οι Έλληνες γνωρίζουν την ιστορία τους;
Πολύ δύσκολη ερώτηση. Θεωρώ πως η ιστορία που γνωρίζουμε είναι εθνικoσυγκεντρωτική, αν μου επιτρέπεται αυτός ο όρος, και έχει σκοπό την εθνική συσπείρωση. Αυτό που πιστεύω είναι πως γνωρίζουμε ένα κομμάτι της αλήθειας! Η ιστορία δεν είναι μια, αυτό εγώ έχω καταλάβει από την έρευνά μου, αλλάζει και διαμορφώνεται. Δεν υπάρχει κάποια πηγή που να περιέχει την πλήρη αλήθεια, δεν υπάρχει άσπρο η μαύρο, είναι πολυσύνθετη.
Η Ελληνοτουρκική σύγκρουση αποτελεί τον πυρήνα του έργου. Ποιες είναι οι σύγχρονες προεκτάσεις αυτής της ιστορικής περιόδου, που συνεχίζουν να μας αφορούν;
Μετα το τραύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής η Ελλάδα θα αποσυνδεθεί από την Μεγάλη Ιδέα και θα πάρει χαρακτηριστικά ηττοπαθούς γένους. Το τραύμα αυτό, θεωρώ, πως είναι η απαρχή μιας θυματοποίησης που φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Υποπτεύομαι πως αυτός είναι και ο λόγος που σήμερα η κοινωνία μας είναι τόσο μουδιασμένη.
Η παράσταση αποτελεί μια υπενθύμιση της σημασίας της μνήμης. Ποιες είναι οι αξίες που πιστεύετε ότι πρέπει να διαφυλάξουμε από το παρελθόν μας;
Η παράσταση «Το Όνειρο της Ιωνίας – Η Μικρασιατική εκστρατεία» μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών, μπορεί να παίρνει ως αφορμή την προαιώνια Ελληνοτουρκική σύγκρουση, αλλά στην ουσία, τα ζητήματα που θέτει, είναι παγκόσμια. Αφορούν την ηθική και τον πολιτισμό. Δύο από τις βασικότερες αξίες του ανθρώπινου γένους.
Ποιο είναι το πιο σημαντικό μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσω των προσωπικών μαρτυριών των στρατιωτών;
Αφήνω εδώ ένα απόσπασμα από τα ημερολόγια που το χρησιμοποιούμε αυτοτελές και στην παράσταση: «Τώρα πια ξεχαστήκαμε δω πέρα. Δεν είμαστε πια εμείς, αποκτηνωθήκαμε, χάσαμε τον ανθρωπισμό μας. Φορτωμένοι πολεμικές μηχανές, αλωνίζουμε βουνά και κάμπους μέρα-νύχτα και κυνηγάμε να σκοτώσουμε ανθρώπους σαν κι εμάς που δε μας πείραξαν, που δεν τους ξέρουμε καθόλου. […] Πόσο μεταμορφώνεται ο άνθρωπος, όταν ντυθεί το χακί και βρεθεί ξαφνικά μέσα στον πόλεμο! Ξέροντας ότι σε λίγο μπορεί να είναι σκοτωμένος, ξεχνά τον εαυτό του, ξεμπροβέλνει από μέσα του το κτήνος. Ό,τι βρει μπροστά του το αναποδογυρίζει, για να πετύχει το σκοπό του, να χορτάσει τη δίψα του. Το μυαλό του δε λειτουργεί, δεν μπορεί να σκεφτεί. Δεν αισθάνεται καθόλου τι κάνει εκείνη τη στιγμή. Απαθέστατα μπορεί να κάνει το μεγαλύτερο έγκλημα και να γελά σαν να μην έκανε τίποτα».
Με τα μάτια μας στραμμένα στους πολέμους που εξελίσσονται στην Ευρώπη, την Μέση Ανατολή, την Αφρική και το γενικευμένο μιλιταριστικό πνεύμα που επικρατεί, να δημιουργεί έντονα την απειλή ενός προοιμίου γενικευμένης σύρραξης – θεωρούμε πως είναι επιτακτικά αναγκαίο να δυναμώσει το αντιπολεμικό αφήγημα. Πιστεύουμε ότι είναι, πλέον, η στιγμή που τα αντανακλαστικά των κοινωνιών χρειάζεται να οξυνθούν, προκειμένου να σταθούν απέναντι στην οποιαδήποτε φιλοπόλεμη διάθεση. Το θέατρο, λοιπόν, είναι αυτό το οποίο μπορεί να φανεί ισχυρός αρωγός σε αυτή τη προσπάθεια, αφού τοποθετεί τον άνθρωπο στο κέντρο της δράσης, ανοίγοντας κύκλους διερωτήσεων και ζυμώσεων σχετικά με τον κόσμο που ζούμε ή που θα θέλαμε να ζούμε.
Info: Η παράσταση «Το όνειρο της Ιωνίας» ρίχνει αυλαία την Κυριακή 15/12 στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ενώ από 19/12 ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη. Εισιτήρια στο ticketservices.gr.
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στο Google News και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, Χ (twitter) και instagram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.