Κριτική: «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα στο Θέατρο Γκλόρια
Η θεατρική παράσταση με τίτλο «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού», βασισμένη στο έργο του Ντάριο Φο, σε σκηνική και δραματική επεξεργασία Γιάννη Κακλέα και σειρά συντελεστών, με πρωταγωνιστή τον Πάνο Βλάχο και εξαιρετική ομάδα ηθοποιών (Φοίβος Ριμένας, Θοδωρής Σκυφτούλης, Ιφιγένεια Αστεριάδη, Κωνσταντίνος Μαγκλάρας, Στέλιος Πέτσος), έρχεται, για πολλοστή φορά, να αποτυπώσει με σύγχρονη οπτική και επεξεργασία την σχέση ατόμου κι εξουσίας, στο διάβα της ιστορίας.
Επίκεντρο αυτής, η δολοφονία του αναρχικού εργάτη σιδηροδρόμων Τζουζέπε Πινέλι στην Ιταλία των τελών της δεκαετίας του ’60. Στα 1969 συγκεκριμένα, εξερράγη βόμβα στην Πιάτσα Φοντάνα του Μιλάνου, στο κτίριο της Αγροτικής Τράπεζας, με αποτέλεσμα τον θάνατο δεκαεπτά (17) ατόμων και τον τραυματισμό περισσότερων από ογδόντα (80). Ο αναρχικός Τζουζέπε Πινέλι θα συλληφθεί ως υπεύθυνος για την τρομοκρατική αυτή ενέργεια και λίγες μέρες αργότερα θα βρεθεί νεκρός, έχοντας δολοφονηθεί από αστυνομικές αρχές. Αυτή την υπόθεση, το κλίμα της εποχής και την διασύνδεση των δομών εξουσίας σε μία σχέση αλληλεπίδρασης, εξετάζει το έργο του Ντάριο Φο και ειδικότερα η θεατρική παράσταση.
Σε μία εκπληκτική ερμηνεία, ο Πάνος Βλάχος ενσαρκώνει το διαχρονικό αίτημα της ιστορίας για δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη, όχι μέσα από τις κατασκευές των νομοθετικών σωμάτων και των δικαστικών ερμηνειών, αλλά στην πλέον ανώνυμη, αθώα και τρυφερή αίσθηση της ανθρώπινης αναγνώρισης, ως αξιακό πρωτείο της κοινωνικής συμβίωσης. Μιας και αυτού του είδους η έννοια της δικαιοσύνης έχει υπονομευτεί βάναυσα ήδη από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του ανθρωπίνου είδους, στη βάση της ιδιοκτησιακής σχέσης του ατόμου προς τους υπολοίπους και τη φύση, αναδεικνύεται η ανάγκη επιστροφής σε μία «πρωτόγονη» κατανόηση της δικαιοσύνης μέσα από την αναβίωση του ανόθευτου γέλιου.
Πράγματι, ο «τρελός» της υπόθεσής μας (ομολογουμένως ο Πάνος Βλάχος έχει ενσαρκώσει με απόλυτα χαρακτηριστικά τον σκοπό του στο έργο) έρχεται από το παρελθόν της ζωής στη φύση. Η θεατρική παράσταση, εξάλλου, εκκινά με χρονική αφετηρία την καταπάτηση της σχέσης του δρώντος υποκειμένου με τη φύση στην βάση της ιδιοκτησίας. Ιδιοκτησία υλικής, ιδεολογικής και συνειδησιακής φύσεως. Είναι ο αρχέγονος παράγοντας κατάργησης της αυθεντικότητας του ατόμου στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Από το σημείο αυτό, ο γελωτοποιός της ιστορίας επιβιώνει σε κάθε εποχή με μοναδικό άξονα ενεργειών την αλήθεια των πραγμάτων. Αυτή αναζητά σε κάθε της υφή· Την ίδια επιχειρεί να ανασυγκροτήσει μέσα από τα συντρίμμια της βόμβας του 1969 και της δολοφονίας του Τζουζέπε Πινέλι.
Είναι το χιούμορ και η μουσική σύνθεση του έργου τέτοια που επιβεβαιώνει την πρόθεση το Ντάριο Φο να μην εγκλωβίζεται η ελεύθερη έκφραση του ανθρώπου σε συμβατικές αρχές και νομοθεσίες. Το γέλιο αναγνωρίζεται ως η αιχμηρή δομή της ελευθερίας και μέσα από τις εναλλαγές με καταστάσεις σοβαρότητας προκαλεί, όχι την απομάγευση της πραγματικότητας στον θεατή, αλλά τον εξαναγκάζει να σκεφτεί κριτικά το θέαμα στο οποίο καλείται να συμμετάσχει.
Ο γελωτοποιός/τρελός της ιστορίας επανέρχεται στο προσκήνιο δοκιμάζοντας κοινωνικούς ρόλους και υπερβαίνοντας τις δομές της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Επρόκειτο για το σύμβολο της ιστορικής αποτελμάτωσης του ανθρώπου μέσα από το οποίο αναζητείται η προοπτική της υπέρβασης. Στην παράσταση, ο «τρελός» της υπόθεσης μολονότι έχει προσαχθεί στις αρχές για μία ακόμη εξαπάτηση την οποία έχει υποδυθεί καταλήγει να αφουγκράζεται την σκευωρία την οποία έχει ενορχηστρώσει η ασφάλεια του Μιλάνου για τον άτυχο αναρχικό εργάτη. Τότε, υποδυόμενος τον δικαστή, σε μία αντιγραφή της κοινωνικής ιεραρχίας των ιδιοτήτων των σχέσεων εξουσίας, καλείται να «διασκεδάσει» τους φόβους και τις βαθύτερες αγωνίες υπόληψης του αστυνομικού σώματος. Τους μεταχειρίζεται με μαεστρία μετακυλίοντας τις ευθύνες, όχι της πράξης δολοφονίας αυτής καθαυτής, αλλά τις ευθύνες συνειδήσεως τις οποίες αναζητεί στα όργανα της τάξεως τα οποία εκπροσωπούν και αντανακλούν την κοινωνική επιβολή της εξουσίας, καθετοποιημένης και οριζόντιας. Ξεγυμνώνει τις ανυπόστατες αιτιάσεις για το «τυχαίο» του γεγονότος (χαρακτηριστικό δείγμα αυτών η κλήση προς τις νοσοκομειακές βοήθειες πέντε λεπτά προτού εκπαραθυρωθεί ο αναρχικός εργάτης), ανακατέβει τις ιεραρχίες εντός του σώματος των αστυνομικών με αποτέλεσμα ο διοικητικής να καταλήγει έρμαιο των αντιδικιών των υφισταμένων του και στο τέλος, εν συνόλω, να παραδίδονται στην αποκάλυψη της αλήθειας δίχως προσωπεία και διακριτικά κοινωνικά γνωρίσματα.
Αυτή η προσέγγιση του Γ. Κακλέα αποτυπώνεται με έξυπνο τρόπο τόσο στην ενδυματολογική χρήση όσο και στην αξιοποίηση του σκηνικού με σύγχρονα μέσα. Και η μουσική επένδυση δεν αλαφρώνει την παράσταση. Όσο κι αν επιφέρει μία κατάσταση στιγμιαίας ευθυμίας, απολήγει στην σκέψη του θεατή ως αναπόσπαστο κομμάτι της πλοκής και κατανόησης του έργου. Τα σώματα των ηθοποιών σε διαρκή κίνηση, αποσυνθέτουν την μονομέρεια των ρόλων που υποδύονται. Οι επαναλαμβανόμενες εναλλαγές θέσης και θέσεων των ρόλων καθώς και η σημειολογία των σκηνικών επιλογών είναι καταλυτικά στην αξιοποίηση της κριτικής σκέψης του θεατή. Επομένως, δεν θα πρέπει να εκληφθούν ως σύγχρονη (και μόνο) προσέγγιση του σκηνοθέτη αλλά ως μία προβληματική η οποία ενστερνίζεται τον χρόνο και τον χώρο σε πλήρη διάσταση. Η θεατρική σκηνή μολονότι διατηρεί στοιχεία ενός γραφείου (βλ. γραφείο, αρχειοθήκη, εξοπλισμός κλπ.) δομείται στην πρόσληψη του δημόσιου χώρου. Οι σκαλωσιές, που είναι τοποθετημένες περιμετρικά της σκηνής, εκθέτουν τον θεατή σε μία κατάσταση υποβαλλόμενης ελευθερίας με σκοπό την ταύτισή του όχι με πρόσωπα και πράξεις αλλά με την ίδια την αίσθηση ελευθερίας. Ανά πάσα στιγμή ο ήρωάς μας (Πάνος Βλάχος) μεταπηδά από σκαλωσιά σε σκαλωσιά έτοιμος να αποδράσει.
Σε αυτό το πλαίσιο, με τη μουσική του Βάϊου Πράπα να λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, ο δικαστής αλλάζει ρόλο και μετατρέπεται σε απόστρατο αξιωματούχο ο οποίος περιπαίζει με τρόπο ιδιαίτερα καυστικό την δημοσιογράφο η οποία επισκέπτεται το αστυνομικό τμήμα προκειμένου να συγκεντρώσει πληροφορίες για το γεγονός. Μέσα από την ανισορροπία που προκαλεί η αλήθεια, για το τί συνέβη στον άτυχο αναρχικό εργάτη, αποκαλύπτεται. Με δύο εναλλακτικά σενάρια για το τέλος της παράστασης ο θεατής καλείται να επιλέξει, όχι το ιδανικό αλλά το πλέον δίκαιο. Καλείται να διερωτηθεί για τον κύκλο βίας στην ιστορία, να εντρυφήσει στην ισοπέδωση της ανθρώπινης προσωπικότητας υπό τη σκιά της εκάστοτε εξουσίας και να επεξεργαστεί την σύγχρονη πραγματικότητα.
Info: Από 19/11, και κάθε Τετάρτη 20.00, Πέμπτη 21.00, Παρασκευή 21.00, Σάββατο 18.00 και 21.00 & Κυριακή 20.00 στο Θέατρο Γκλόρια (Ιπποκράτους 7, Αθήνα: 2103600832). Προπώληση στη viva.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
