Κριτική: «Το όνειρο ενός γελοίου» με τον Άρη Σερβετάλη σε σκηνοθεσίας Έφης Μπίρμπα

Ας είμαστε ειλικρινείς. Υπάρχουν έργα λογοτεχνίας το ψυχογραφικό βάθος των οποίων είναι εξαιρετικά δύσκολο, έως ανέφικτο, να το προσεγγίσεις, πόσο μάλλον να το ερμηνεύσεις προσαρμοσμένος στις μύχιες σκέψεις και τις επιθυμίες τού δημιουργού. Έργα, στα οποία η ψυχαναλυτική πρόσληψη του κειμένου, προκειμένου αυτό να μορφοποιηθεί σε υλική υπόσταση μεστή νοημάτων και να μεταδοθεί στο φιλοθεάμον κοινό, απαιτεί ουσιαστική ταύτιση του ηθοποιού με το περιεχόμενο αυτού, σύνδεση νοητική και πνευματική που υπερβαίνει την εξωτερική αναπαραγωγή μίας φορμαλιστικής αντίληψης του θεάτρου και επενδύει στη μεταμόρφωση του ίδιου του ερμηνευτή στον πρωταγωνιστή τού έργου.

Κι ας είμαστε ακόμη πιο ειλικρινείς όταν διαπιστώνουμε ότι στην εγχώρια (βλ. ελληνική) καλλιτεχνική πραγματικότητα ελάχιστα δείγματα αυτής της συγκροτημένης και συντεταγμένης αντίληψης ηθοποιών διαθέτουμε· όχι επειδή λείπει το ταλέντο και η ικανότητα, αλλά βιώνουμε την εποχή τής ολοκληρωτικής επιφάνειας των πραγμάτων, σε μία καθημερινότητα πολλαπλών ταχυτήτων και ξέφρενων ρυθμών. Η κατανόηση και η ώσμωση με τα νοήματα αυτού τους είδους των κειμένων, όπως του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, απαιτεί διαφορετική ανάγνωση και εκτέλεση στο θεατρικό σανίδι. Είμαστε, λοιπόν, τυχεροί που διαθέτουμε ηθοποιούς τού διαμετρήματος του Άρη Σερβετάλη και της Έφης Μπίρμπα (η ίδια και στη σκηνοθετική οπτική).

Βέβαια, ένα έργο με έντονο το φιλοσοφικό στοιχείο, με κείμενο, σε αρκετά σημεία, δυσνόητο, είναι, απ’ την πλευρά του, επικίνδυνο να το μεταφέρεις στα επίπεδα του διασκευασμένου θεατρικού λόγου. Σε αυτό το σημείο μειονεκτεί η συνολική προσπάθεια των Άρη Σερβετάλη και Έφης Μπίρμπα, καθώς εγκλωβίζονται σε στις πτυχές ενός πυκνού λόγου, με συμβολικά και αδιευκρίνιστα σημεία εκφοράς αυτού. Ωστόσο, κι εδώ έγκειται η δυναμική τού ηθοποιού και τής σκηνοθετικής άποψης, ο Άρης Σερβετάλης μας ξεναγεί στον ψυχισμό τού ήρωα, σε ένα σκηνικό που εξαναγκάζει τον θεατή να παρακολουθήσει τις μεταβολές τής εσωτερικής αθέατης όψης αυτού.

Συνοπτικά, η ιστορία αφορά την πρόθεση ενός άνδρα όπως προχωρήσει στην απονενοημένη ενέργεια να θέσει αυτόβουλα τέλος στη ζωή του. Κι ενώ η πρόθεσή του μετατρέπεται σε απόφαση, βυθίζεται στον φαντασιακό κόσμο τού ονείρου και εκεί διαπιστώνει μία νέα πραγματικότητα, σε ολική αντίθεση με την, έως εκείνο το σημείο, βιωμένη εμπειρία τής ζωής του. Από τον πεσιμισμό και την αυτοκαταστροφή έως την αλλαγή και την επιλογή τής νέας αρχής στη ζωή τού ήρωα, μεσολαβούν σύμβολα και εικόνες που μαγνητίζουν την αγάπη, τη ζωντάνια και την ενέργεια της επιθυμίας, την αλήθεια τής προσωπικότητας. Ο άνθρωπος συμφιλιώνεται με τη φύση, όχι παρακινούμενος από ιδεολογικές αναφορές και υποδείξεις, αλλά κατακλυσμένος από τη βούληση για ζωή. Η απουσία των ιδιοκτησιακών πυλώνων τής σύγχρονης κοινωνίας και οι προεκτάσεις αυτής στα άτομα που συναποτελούν την έννοια του συνόλου, καθίστανται ο ορισμός της απλότητας και της αλληλεγγύης. 

Τί είναι αλήθεια και τί ψευδαίσθηση; Τί αποκαλύπτει την ουσία των πραγμάτων και τί υπονομεύει την αυθεντικότητα των ανθρώπων; Όλα αυτά τα ερωτήματα θέτει ο φιλοσοφικός λόγος του Ρώσου συγγραφέα και ο ηθοποιός Άρης Σερβετάλης, υπό την υποδειγματική σκηνοθετική καθοδήγηση της Έφης Μπίρμπα, μας ξεδιπλώνει βήμα το βήμα. Ύλη και γνώση, ματαιοδοξία και αμφισβήτηση, απογοήτευση και αδιέξοδο, κοινωνική αναλγησία και καταπίεση, συνδυάζονται περίτεχνα σε ένα κείμενο μοναδικής αισθητικής αξίας. Σε εξαιρετική σκηνοθετική προσαρμογή τής Έφης Μπίρμπα, το νερό, τα έπιπλα, καρέκλες, κ.α. όλα μεταδίδουν την εικόνα τού καθρέφτη στο πρόσωπο της πνευματικής υπερδιέγερσης. Πρόσωπο και πράγματα μετασχηματίζουν το τοπίο μίας πράξης και αυτή μεσολαβεί ώστε η παρουσία τού ήρωα να μεγεθύνει την εντύπωσή της στο επίπεδο της φαντασιακής μέθεξης των δυνατοτήτων, για να καταλήξει στην αγάπη δίχως ιδιοτέλεια, στην αφοσίωση και την ανόθευτη υιοθέτηση του εκάστοτε τρίτου προσώπου. Από το εξωτερικό περίβλημα του ανθρώπου, την έκθεση στα επικριτικά βλέμματα και τις ετυμηγορίες, περνάμε στο εσωτερικό βίωμα και την οριστική αποτίναξη των επιφανειακών δεσμών, που κρατούν το δρων υποκείμενο σε κατάσταση ετεροπροσδιορισμού, δίχως ταυτότητα και περιεχόμενο. 

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

 

Ο Άρης Σερβετάλης υπερβαίνει εαυτόν στο επίπεδο της ερμηνείας. Με ενέργεια και προσήλωση ζηλευτή, κινείται στον χώρο μεταφέροντας νοήματα και επεξηγήσεις σε κάθε του βήμα. Χάρη στην έξυπνη διαχείριση του σκηνικού εκ μέρους της Έφης Μπίρμπα, με τις συνθέσεις και αποσυνθέσεις τού υλικού κόσμου των αντικειμένων, τη διαμόρφωση, κορύφωση και απομάγευση του εξωτερικού, επίπλαστου, κοσμοειδώλου, ο πρωταγωνιστής μεγαλουργεί. Στις ίδιες τις ενδυματολογικές επιλογές, με την ιδιαίτερη αξιακή σύνδεση στις νοηματοδοτήσεις τού κειμένου, τις οποίες υπογράφει η σκηνοθέτις, ο ήρωας καταργεί τον χρόνο και τον χώρο, εξωτερικεύει όρια και προϋποθέσεις προκειμένου να αντικρίσει την πραγματικότητα στο επίπεδο της αφηρημένης παιδικής αθωότητας. Μοναδική θεατρική απεικόνιση ο συνδυασμός επί σκηνής των δύο ηθοποιών, σε μουσική υπόκρουση Vangelino Currentzis.

Η παρουσία της γυναίκας μεταπλάθει την εσωτερική του αλήθεια. Ίσως, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αντιστάθμισμα στην πατριαρχική δομή τού κοινωνικού λόγου, μία καθοδήγηση προς μία νέα πραγματικότητα, αντιστρεφόμενη όλα όσα η τωρινή βαρβαρότητα του ανθρώπινου πολιτισμού ορίζει. Η ατμόσφαιρα είναι σκοτεινή, σχεδόν μυσταγωγική και ωθεί τον ήρωα στην απέλπιδα προσπάθεια να σώσει ή/και να διορθώσει όλα όσα στον πρότερο βίο δεν κατανόησε και δεν αγωνίστηκε γι’ αυτά. Σερβετάλης και Μπίρμπα, με εκφραστική δεινότητα, ηχόχρωμα και ρυθμό σταθερό, σχεδόν μελωδικό, συνθέτουν μία ενιαία εικόνα σε ένα περιβάλλον κατακερματισμού και αποσύνθεσης. 

Η παράσταση αποπειράται να διερευνήσει τ’ αδιέξοδα της ανθρώπινης φύσης, στην οποία τα υλικά σύνθεσης αντικατοπτρίζουν την ίδια πλαστικότητα στο πλάνο τού ονείρου.

Info: Προπώληση εισιτηρίων και ημερομηνίας για την περιοδεία στη viva.gr.

Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.