Πέφτει η αυλαία σήμερα για το φετινό Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο 2019, με μια τελετή λήξης στο Μέγαρο Μουσικής. Μια διοργάνωση που η αλήθεια είναι, φέτος ξεπέρασε κάθε προσδοκία, με ένα πολύ σφιχτό και γεμάτο πρόγραμμα που περιλάμβανε από θεατρικά εργαστήρια, θεωρητικές προσεγγίσεις στο αρχαίο δράμα, σύγχρονα έργα της ελληνικής και παγκόσμιας δραματουργίας, μετακλήσεις από το εξωτερικό (Ιράν, Ινδονησία, Ελβετία Βραζιλία), και ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στο συγγραφικό έργο της Χρύσας Σπηλιώτη (λεπτομέρειες μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
Το
Φεστιβάλ διοργανώνεται κάθε χρόνο από το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν και
έχει καταφέρει στα 16 χρόνια του να καταστεί θεατρικός θεσμός στα
πολιτιστικά δρώμενα της χώρας και η αφετηρία, η γενετήσια δύναμη αρκετών
και σημαντικών παραστάσεων που ξεκίνησαν από αυτό.
Μπόρεσα και παρακολούθησα όλες τις παραστάσεις Αναλογίου που δόθηκαν
στην Οδό Φρυνίχου του Θεάτρου Καρόλου Κουν, και δύο μετακλήσεις από
Ινδονησία και Βραζιλία που δόθηκαν στο Παλιό Πανεπιστήμιο στην Πλάκα.
Με κεντρικό σύνθημα In memory we trust, και με τη Μνήμη ως θεματική να διαχέεται σε όλα τα έργα που παρουσιάστηκα, φέτος στην Οδό Φρυνίχου, το Αναλόγιο έζησε από τις ωραιότερες στιγμές της πορείας του: σύγχρονοι Έλληνες συγγραφείς συναντήθηκαν με νέους (στην πλειοψηφία) τους σκηνοθέτες και το αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Είδα καλοδουλεμένες παραστάσεις, με κάποιες να προσεγγίζουν τα όρια των ολοκληρωμένων, και να μπορούν να σταθούν ακόμα και αυτούσιες χωρίς καμία αλλαγή και περαιτέρω επέμβαση. Άκουσα κείμενα σύγχρονα, να προσεγγίζουν με όχημα τη μνήμη, την ανάμνηση και τη θύμηση, το παρελθόν και την ιστορία. Ποιητικές παραστάσεις με λυρισμό, παραστάσεις με κοινωνικές αναζητήσεις, παραστάσεις ρεαλιστικές και συνάμα μαγικές (για να δανειστώ το γνωστό θεατρικό δίλημμα του Τένεσσι Ουίλιαμς).
Β: Την Ελευθερία του Ανθρώπου να αμαρτάνει από Άγνοια τη ζήλεψαν ακόμα κι οι θεοί. Κι ας είναι αυτή η τελευταία μου κουβέντα.
Α: Πάντα κακομαθημένη. Θέλεις πάντα να έχεις τον τελευταίο λόγο. Μόνο που αυτή τη φορά δεν θα σου περάσει. «Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος».
Ο Κωνσταντίνος Μπούρας έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα, με ένα κείμενο-ανθολόγιο της Ελληνικής τραγωδίας. «Όλη η τραγωδία σε μία ώρα» ο τίτλος, και το κοινό βρίσκεται να παρακολουθεί την πρόβα δυο ηθοποιών (Μαρία Στεφανίδου, Λίνα Φούντογλου) πάνω σε έργα των Αρχαίων Ελλήνων κλασικών. Ατμόσφαιρα comedia dell’arte, έξυπνοι διάλογοι, ένα κείμενο γεμάτο σφρίγος, ζωντάνια και «σήμερα» από τον συγγραφέα (βαθύ γνώστη της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας) και μια σκηνοθεσία από τον νεαρό και πολλά υποσχόμενο Αντώνη Morgan Κωνσταντουδάκη (ο οποίος διέπρεψε και στη σκηνοθετική επιμέλεια των βραβείων All4fun), γεμάτη ρυθμό και ανάσες. Εξαιρετική εικαστική παρέμβαση η παράλληλη προβολή γερμανικής ταινίας του βωβού κινηματογράφου μαζί με σύγχρονα κινηματογραφικά πλάνα (μιας και ο κινηματογράφος είναι η μεγάλη αγάπη και η αφετηρία του).
Αυτά έχουν οι επιστροφές. Και άλλα πολλά. Κάτι από απολογισμούς, από συνειδητοποιήσεις, από χρόνια… Γι’ αυτό, όταν κατηφόρισαν τα χιόνια απ’ τα ορεινά στα πεδινά, βάλθηκα να τους δώσω ένα σχήμα. Ήσυχο. Ειρηνικό. Εξάλλου, αυτά τα τρυφερά βαμβάκια είναι αθόρυβα από τη φύση τους. Απορροφούν κάθε ηχητική παραφωνία. Είναι που τότε παύουν να μαλώνουν οι θεοί από ψηλά.
Από το Λονδίνο ερχόμενη η Αναστασία Ρεβή, φέρνει μαζί της και τις συνεργάτιδες της και μας αποδίδουν μια καθ΄όλα ολοκληρωμένη παράσταση πάνω στο έργο της Καλλιόπης Εξάρχου «Κυρία Χ». Οι Λυδία Βη, Αλέξα Κορμαρή, Χριστιάνα Μητρολλάρη, Χρύση Τζανέτου, Φαίδρα Φαϊτάκη, Ειρήνη Φασιά, Σέβη Φιλιππίδου, Petra Verhulst, ντύνονται όλες στις αποχρώσεις του κόκκινου (σε μια θαυμάσια σύλληψη) από το ροζ για τις νεώτερες μέχρι το ξεθωριασμένο κόκκινο για την ωριμότερη, και μας μεταφέρουν επί σκηνής σκηνές από τη ζωή της Κυρίας Χ. Η μία και μοναδική κυρία Χ, πολλαπλασιάζεται και γίνονται όλες οι Κυρίες Χ του κόσμου σε ένα κείμενο απελευθερωμένο, ακομπλεξάριστο, που καταδεικνύει πόσο ποιητικός μπορεί να υπάρξει ο ρεαλισμός, και πόσο υπέροχη η ζωή και τα σκαμπανεβάσματά της. Οκτώ γυναίκες δίνουν πάσα η μια στην άλλη, μπαίνει η μία μέσα στην άλλη, ατακάρουν και εφορμούν με ασήμαντες σκηνικές αφορμές (ένα μπωλ φράουλες, ένα μαντήλι, μια σκούπα κλπ). Γελάσαμε, προβληματιστήκαμε, περάσαμε υπέροχα, πήραμε κάτι από το πάθος και την αγάπη αυτών των υπέροχων Κυριών Χ.
Γκαβ: (κοντοστέκεται) Τι; Τράβα το χέρι σου.
Τέσα: (σχεδόν ξαφνιασμένη.) Η πέτρα μου. Την απόθεσα. Δεν έχεις δικαίωμα να τον αγγίξεις.
Σε ένα άλλο, εντελώς διαφορετικό κλίμα,η Ελβετή Sophie-Valentine Borloz, καταθέτει ένα «σκοτεινό», συμβολικό έργο για την ανθρώπινη απληστία, για την «κτήση», την από-«κτηση» και την ιδιο-«κτησία» σε μετάφραση της Μαρίας-Λουίζας Μάρκου . «Οι ψαράδες» της ακροβατούν ανάμεσα στο υπαρκτό και το φανταστικό, το πραγματικό και το ονειρώδες (ή μήπως εφιαλτικό καλύτερα), ανάμεσα στη ζωή και το θρύλο, την παράδοση και το σήμερα. Η σκηνοθεσία του Δημήτρη Φραγκιόγλου, ήρθε σε άμεση επικοινωνία με τη μυθοπλασία της Ελβετής συγγραφέως. Δημιούργησε μια εξόχως ονειρική ατμόσφαιρα, στα όρια του αρχετυπικού παγανισμού, αποσπώντας εξαιρετικές ερμηνείες από τους ηθοποιούς του (Βασίλης Βασιλάκης, Αλέξανδρος Καλπακίδης, Δημήτρης Παπαδάκης, Στέλιος Κουλετάκης, Ελένη Κερολάρη, Εβελίνα Αραπίδη) και χρησιμοποιώντας ηχητικό περιβάλλον από αυτοσχέδια όργανα και φωνές αποτυπώνοντας τη Φύση.
Αυτοί που φτάνουν στο σκοτάδι με το φως ακόμα στα μάτια
αυτοί που ζητούν να μας δουν δεν θα μας δουν ποτέ
δεν θα μας αγγίξουν
γιατί δεν ξέρουν ποιοι είμαστε τι μας γίνηκε τι μας συνέβη
και χαθήκαμε στο σκότος.
Δε θα μπορούσε να είναι τίποτε άλλο εκτός από ποιητική η παράσταση που δρομολόγησε η Σοφία Φιλιππίδου πάνω στο έργο του Γιώργου Χρονά«Εμείς κορίτσια των δεκατριών-δεκατεσσάρων χρονών – Μια σημερινή ιστορία». Η ίδια επί σκηνής ως μητέρα μαζί με τους Άννα Κλάδη, Ρίνο Τζάνη, Δήμητρα Δερζέκου, Ηλία Καρακωνσταντάκη, Ζωή Κικινή, Μάριο Μπανούσι, Βασιλική Καραντώνη ως συμμαθήτριες της κόρης της που αυτοκτόνησε, μέσα από ένα μνημόσυνο της σ΄ένα εργοστάσιο, ανασύρουν τις χαμένες ψυχές, σε μια διαδρομή αντίστροφη του «Προς Ελευσίνα» του Παύλου Μάτεσι. Με έντονους συμβολισμούς, ο Χρονάς ζωγραφίζει λαϊκά στιγμιότυπα του απλού ανθρώπου με το πλέον ποιητικό τρόπο, με Τσαρουχικές εικόνες και Θεοφιλικά λογοτεχνικά καρέ. Η Σοφία Φιλιππίδου, τοποθέτησε όλη αυτήν την νεκρική γιορτή/οδυρμό πάνω στη σκηνή, με την πολύτιμη συμβολή ενός ηχητικού περιβάλλοντος που συντρόφευε διακριτικά μεν, καθοριστικά δε, η κιθάρα του Βάιου Πράπα, και το τσέλο του Γιώργου Ταμιωλάκη.
Ε: Κυρία Φλώρα, έχω τέτοια σχέση με τον Νονό μου που δεν χρειάζεται να μπούμε στα πρακτικά. Τα αντελήφθην από την αρχή. Το πλαίσιο, μου είναι σαφές. Τις λεπτομέρειες θα έχω χρόνο να τις επεξεργαστώ, νομίζω.
Φ: Ο διάβολος ξέρετε…
Ε: Ναι. Δεν σας νιώθω και πολύ διαβολική.
Σε ατμόσφαιρα νουάρ, ο Μάνος Καρατζογιάννης, αρπάζει το έργο του Αλέξη Σταμάτη «Το μπλέ δωμάτιο» και τις εμβληματικές θεατρικές Γυναίκες Μπλανς ντιΜπουά και Έντα Γκάμπλερ, τις καθίζει στην ίδια πανσιόν και με συνδετικό κρίκο την αινιγματική Φλώρα τις καθιστά συνομιλήτριες στην αναθεώρηση όχι των ζώων τους (που άλλωστε είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες) αλλά των ίδιων των ρόλων τους. Διαφορετικές προσωπικότητες, από άλλες εποχές, η Λένα Παπαληγούρα ως Μπλανς και η Εύα Σιμάτου ως Έντα, συνομιλούν με τους Νονούς-Συγγραφείς τους, συγκρούονται ανακαλούν και ανασκευάζουν υπό το βλέμμα της Άννας Φόνσου και συνοδεία όλων των φετιχ τους (καπέλα, σέλες, πιστόλια, καπελιέρες, φωτιστικά): είναι η Μπλάνς που δε θέλει πλέον μαγεία αλλά ρεαλισμό, είναι η Έντα που δεν αυτοκτονεί αλλά πλέον δολοφονεί. Ένα εύστοχο σχόλιο πάνω στις ηρωίδες, ένας ευρηματικός χωροχρόνος δράσης. Μια ολοκληρωμένη σε όλα της παράσταση!
ΕΓΓΟΝΟΣ: Να το διαβάσω;
ΠΑΠΠΟΥΣ: Ναι, νομίζω ότι θα είναι καλύτερα να το ακούμε, για να διαπιστώσουμε αν ρέει ομαλά….
ΕΓΓΟΝΟΣ: Ναι, εσύ και η ομαλότητα… Το βρήκα, “Θυμάμαι που κτυπούσαν οι καμπάνες των εκκλησιών και των τριών χωριών, σαν σύνθημα να πάνε όλοι οι άνδρες να παρατάξουν τα στήθεια τους στην ένοπλη μέχρι τα δόντια τσαρική αστυνομία, να προστατέψουν το ψωμί των παιδιών τους. Οι έφιπποι αστυνομικοί κτυπούσαν με λύσσα, βάρβαρα, ετραυμάτισαν πάρα πολλούς. Με γυμνά σπαθιά, πυροβολισμούς, κτυπήματα με βούρδουλα. Κοντά στα καλοκαιρινά καλύβια, λίγο παραπέρα από το συνοριακό φυλάκιο. Οι περισσότεροι φαντάροι βγήκαν και παρακολουθούσαν τη βάρβαρη επίθεση κατά των φτωχών αγροτών”.
Ο Χρήστος Τζιούκαλας, από το πολύ φρέσκο «αίμα» των σκηνοθετών μας, μας φέρνει σε επαφή με τον παππού και τον εγγονό στην «Μητέρα Πατρίδα» του Θοδωρή Τσαπακίδη. Ο Κώστας Γαλανάκης, με αφοπλιστική υποκριτική σταθερότητα συνομιλεί με τον εγγονό του Μιχάλη Ψαλίδα, που καταθέτει μια εξαιρετικά ευαίσθητη και ειλικρινή ερμηνεία, για τα τότε, το σήμερα και το αύριο. Αγώνες για ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη, διωγμοί, εξορίες, και μετά μετανάστευση, αγώνας για επιβίωση, και τώρα ανασφάλεια και αγώνες για το αύριο. Τρεις γενιές αγώνες, τρεις γενιές από τα δικά τους μετερίζια, τρεις γενιές απάτριδες, χωρίς καταφύγιο, χωρίς στήριγμα. Το έργο ολόκληρο χωρίς να περιορίζεται σε μνημολογικές λαγνείες , και με αφετηρία μια ιστορική πραγματικότητα η οποία αγνοείται από την ίδια την Πατρίδα, με όχημα τη Μνήμη χαράσσει το μέλλον: είναι ο παππούς με τη δράση του, τις εμπειρίες του, τα ανθρώπινα ίσως λάθη του, την προσήλωση του στις ιδέες του που θα αποκρυσταλλώσει την ίδια τη ζωή και θα οδηγήσει τον εγγονό παρόλη την αμφισβήτηση και αναθεώρησή του. Μια ιστορία για τη Μνήμη, που δεν πρέπει να μείνει μόνο ανάμνηση…
ΔΙΚΑΣΤΗΣ: Τί λέτε γι’ αυτό δεσποινίς Weibel;
ANNA: Είναι ψέμα. Στο πανηγύρι του Liestaler γύρισα σπίτι με τον αδελφό μου. Το παιδί είναι δικό σου Heinrich.
ΔΙΚΑΣΤΗΣ: Έχω τη γνώμη ότι η υπόθεση δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει. Οι καταθέσεις αντιφάσκουν μεταξύ τους. Θα διακόψουμε τη δίκη
Η Χρυσάνθη Κορνηλίου στήνει στη σκηνή της οδού Φρυνίχου ένα δικαστήριο, μια «Τοκετού Δίκη», συστήνοντάς μας το έργο της Ελβετίδας Ursula Wendemnerg σε μετάφραση Σμαρώς Κότσια. Βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα και σε δικαστικά ντοκουμέντα της Βασιλείας του 1826-1827, παρακολουθούμε με αφορμή μια ερωτική ιστορία και μέσω μιας δίκης-παρωδίας την ηθική διάσταση μιας εποχής και μιας κοινωνίας που κατάλοιπα της ενυπάρχουν ακόμα στις σύγχρονες κοινωνίες. Αναδεικνύονται ζητήματα όπως η αυτοδιάθεση, ο έρωτας και οι ερωτικές σχέσεις, ο γάμος και η εκτός γάμου μητρότητα αλλά και η ταξικότητα και το πόσο αυτή καθορίζει ακόμα και τον έρωτα. Ερμηνείες από τους Γιάννη Λαμπρόπουλο, Χάριτα Συμεωνίδου, Νίκο Χαλδεάκη, Ελένη Τζιάκα, Τάσο Αντωνίου, Γιάννη Κωσταρά, ισορροπημένες σε ένα έργο που δεν ξέρεις αν πρέπει να γελάσεις ή να κλάψεις με όσα συνέβαιναν τότε και που υποδόρια επανακάμπτουν σήμερα.