Κριτική / «Οιδίπους» από τον Ρόμπερτ Γουίλσον: Αισθήσεις χωρίς συγκινήσεις

Πρεμιέρα χθες για το Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, με την πολυαναμενόμενη και πολυσυζητημένη παράσταση του Ρόμπερτ Γουίλσον με θέμα τον Οιδίποδα.

Στο Αρχαίο Θέατρο, που δεν γέμισε,  μας περίμεναν δύο γιγαντοοθόνες προβολής γραφικών με βράχους και πλίνθους μπροστά τους, όπου ήταν και το μοναδικό σκηνικό μαζί με έναν διάδρομο-σκηνή.  Ήταν σίγουρο και δεδομένο  πως τα φώτα θα ήταν ο μεγάλος πρωταγωνιστής της παράστασης. Ένα φωτισμένο σπειρωτό σύρμα, όργανο και μέσο που δέθηκαν τα πόδια του Οιδίποδα-βρέφους για να εγκαταλειφθεί, δέσποζε επιμελώς ερριμμένο, ενώ στην καλυμμένη με τάπητα ορχήστρα, φωτίζοταν αποκλειστικά και διαρκώς  η θυμέλη.

Όλη η πλοκή της παράστασης, διαδραματίστηκε σε αυτόν τον διάδρομο, αφού η χρηστική αξία της ορχήστρας σε αυτήν την παράσταση ήταν όπως αντιλήφθηκα, ξεκάθαρα και αποκλειστικά τιμητική, τοποθετώντας εκεί μόνο τη Λυδία Κονιόρδου. Σε κάποιο μέρος  της παράστασης, χρησιμοποιήθηκαν και οι κερκίδες.

Βέβαια, όταν λέμε πλοκή, η λέξη παίρνει άλλη διάσταση σε αυτήν την παράσταση. Πλοκή δεν υπήρχε, όπως αισθητή ήταν και η έλλειψη της δραματουργίας. Η κίνηση χαρακτηριζόταν από στατικότητα και μια αργόσυρτη ακινησία, συμβάλλοντας στη δημιουργία εικόνων και κάδρων. Μια γκαλερί στατικών αναπαραστάσεων, που διηγούνταν σιωπηλά την ιστορία.  Ένα αποτέλεσμα εξόχως εικαστικό, πολλές φορές εντυπωσιακό, με υποδειγματικό συγχρονισμό των ηθοποιών σε μια απόλυτη αρμονία αισθήσεων. Ήταν βλέπεις τελικά  και ο ήχος ο μεγάλος πρωταγωνιστής μαζί με τα φώτα. O ήχος που χρησιμοποιήθηκε με διαφορετική ανά περίσταση τονικότητα, και προερχόμενος κάθε φορά από διαφορετικό σημείο του θεάτρου, δημιουργώντας μια ξεχωριστή ακουστική ατμόσφαιρα και μια πρωτόγνωρη αίσθηση: ήταν ακριβώς σαν να φτάνουν φωνές, εκεί στο κέντρο της Επιδαύρου, από όλα τα σημεία της γης.

Η μουσική ξεκινώντας από φαλτσαρίσματα του σαξοφώνου (δείχνοντας από την αρχή τις «φάλτσες» προθέσεις της παράστασης»), και φτάνοντας μέχρι σκοπούς της Ανατολής, ή σουίνγκ και τζάζ της Δύσης, συνέβαλε στην ανάδειξη  της πολυπολιτισμικότητας, και του πανανθρώπινου του Οιδίποδα-Ανθρώπου.

Ενός Οιδίποδα-Ανθρώπου, που από την αρχή και σε όλη τη διάρκεια, κατευθύνεται στο Φως που στέκει αναμμένο και προκλητικό μόνιμα  στο κέντρο. Επιμένει να κατευθύνεται εκεί εμμονικά, ακόμα και μέσα στην Τυφλότητά του.

Ο λόγος, αφηγηματικός, σε αρχαία και νέα ελληνικά, ιταλικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά (η ύπαρξη των οποίων δημιούργησε και ατυχείς ψευτο-πατριωτικές λεκτικές εκρήξεις από μικρό μέρος του κοινού), επαναλαμβανόμενος, και κοφτός.

Η Λυδία Κονιόρδου, επιβλητική Ιοκάστη όχι μόνο στη μορφή αλλά και στη δωρικότητα του Λόγου της, υπηρέτησε αυτό το εικαστικό πνεύμα του σκηνοθέτη. Ακίνητη και στατική, με τα χέρια μόνο να συνδράμουν το Λόγο της, σε μια απευθείας συνομιλία με την παγκοσμιότητα του ίδιου του έργου, έγινε η ίδια το μέσο και η αναφορά στην Αρχαία Τραγωδία, στην καταγωγή του Ανθρώπου που προχωρά, στη Ρίζα και στην Αφετηρία του.

Οφείλουμε να πούμε, πως η παράσταση δεν συγκίνησε. Αποδείχθηκε  χάρμα αισθήσεων, δε δημιούργησε όμως απολύτως κανένα συναίσθημα.

Ομολογουμένως, αυτή η παγκοσμιότητα του Οιδίποδα-Ανθρώπου, που επιχείρησε να αναδείξει ο Ρόμπερτ Γουίλσον στοχεύοντας στην καταγραφή μιας άλλη διάστασης στην πορεία του Ανθρώπου, ήταν άκρως ενδιαφέρουσα, ακόμα και αν έχει κανείς ενστάσεις για τα μέσα και τη χρήση υψηλής τεχνολογίας και εφέ σε θέατρο σαν αυτό της Αρχαίας Επιδαύρου.

Μια διάσταση, που αναδείχθηκε στη φράση που πολλές φορές επαναλήφθηκε, και που τελικά αυτή κρατάμε ως απόλυτο απόκτημα από αυτήν την παράσταση:
«Ω Δία, τι άλλο έχεις για μένα;”…

Πληροφορίες για την παράσταση ΕΔΩ