Grotowski / Stanislavski: Masterclass με τον Ryszard Nieoczym | 2η Συνάντηση, Μάρτιος 2020
“Παίζοντας” στην Σκηνή με τον Ryszard Nieoczym
11 – 15 Μαρτίου 2020
Ο Σαίξπηρ σπάνια χρησιμοποιούσε τις λέξεις «ηθοποιός» (actor) ή «περφόρμερ» (performer). Προτιμούσε την λέξη «Παίκτης» (player). Κι αυτό που κάνει ένας παίκτης είναι να παίζει. Στο θέατρο έχει γίνει υπερβολική χρήση της λέξης «δουλειά». Οι παίκτες παίζουν και το να παίζεις δεν είναι «δουλειά». Είναι ώρα να διαγράψουμε την λέξη «δουλειά» από το λεξιλόγιο ενός “Παίκτη». Μια λέξη φορτωμένη με υπερβολική σοβαρότητα και να επιστρέψουμε στην αντίληψη ενός θεάτρου όπου οι Παίκτες παίζουν, ενός θεάτρου απαλλαγμένου από μια τεχνητή επικάλυψη επισημότητας και σοβαροφάνειας. Το να παίζεις αποτελεί από μόνο του ένα πολύ σοβαρό εγχείρημα και δεν χρειάζεται πλαστά στηρίγματα όπως αυτά που του δίνει η λέξη «δουλειά».
Ο Ηθοποιός και η «Τεχνική»
Ο Γκροτόφσκι θεωρούσε τον Στανισλάφσκι ως τον πνευματικό του πατέρα, ενώ ο ίδιος θεωρείται από πολλούς ο φυσικός του διάδοχος. Και οι δυο αρνούνταν πως έφτιαξαν κάποιο «σύστημα υποκριτικής».
Ο Στανισλάφσκι γράφει στο Η ζωή μου στην Τέχνη: “Δεν υπάρχει κανένα απολύτως ζήτημα γύρω από το «δικό μου» ή το «δικό σου» καλύτερο σύστημα. Υπάρχει μόνο ένα σύστημα: η δημιουργική οργανική φύση”.
Το θεμελιώδες ερώτημα που απασχολούσε την έρευνα και των δυο ήταν: Τι είναι η «οργανική παρόρμηση» και πώς αυτή αφυπνίζεται;
Στα τελευταία στάδια της προσωπικής του δημιουργικής διαδρομής ο Στανισλάφσκι εγκατέλειψε όλες τις μεθοδολογίες και άρχισε να αναζητά τους «στοιχειώδεις ψυχο-σωματικούς και ψυχο-λογικούς νόμους της υποκριτικής τέχνης». Η διαδρομή του Γκροτόφσκι, τέλος, τον οδήγησε να δηλώσει: “Τότε, λοιπόν, ο δρόμος μας είναι Η «Ανάστροφη Οδός» – όχι πόσες επιδεξιότητες έχουμε να επιδείξουμε, αλλά πόσα εμπόδια (μπλοκαρίσματα) μπορούμε να ξεπεράσουμε”.
Το ζήτημα, λοιπόν, είναι: Τι εμποδίζει/μπλοκάρει, τελικά, τις οργανικές παρορμήσεις του «Παίκτη»; (η λέξη αυτή εις το εξής θα αντικαθιστά τις λέξεις ηθοποιός/performer). Ο Γκροτόφσκι δίνει μερικές στοιχεία πάνω σε αυτό, στοιχεία που εδράζονται στον «Φόβο του Εαυτού»:
Τα εμπόδια ενός «Παίκτη»
- Κριτικάρει αρνητικά τον εαυτό του
- Αυτό-λογοκρίνεται
- Εκλογικεύει τα πάντα
- Έχει την τάση να επιδεικνύεται
- Τον απασχολεί η γνώμη των άλλων
- Αφήνει το μυαλό / την σκέψη του να παρεμβαίνει συνεχώς
- Κρύβεται πίσω από κατασκευασμένες «τεχνικές» και «προσωπεία»
- Φοβάται να παραδοθεί /αφεθεί στον άλλον (συμπεριλαμβανομένου και του κειμένου)
- Είναι απρόθυμος να χάσει τον έλεγχο. Φοβάται ότι θα χάσει την «εικόνα» του και τον «αυτοσεβασμό» του
Αυτές είναι ορισμένες αρνητικές ψυχοσωματικές πτυχές του «Παίκτη», οι οποίες εμποδίζουν την Ροή των Οργανικών Παρορμήσεων.
Η Στιγμή της Αλήθειας και Οι Παρορμήσεις
Πώς μπορεί στην Πράξη ο «Παίκτης» να βρει τον προσωπικό του/της τρόπο να παρασυρθεί από τις οργανικές παρορμήσεις, ρέοντας μέσα σε αυτές; Στα Εργαστήρια Soundings/Αντηχώντας τα βάθη της Τέχνης του «Παίκτη» Ηθοποιού, που εισηγείται μέσα στα χρόνια, ο Ryszard Nieoczym, έχει έρθει αντιμέτωπος με κάποια ευρήματα.
Πρώτον: Μπορεί κανείς να έχει πρόσβαση στις οργανικές παρορμήσεις Ορθο-λογικά, μόνο με το μυαλό του. Όμως, οι παρορμήσεις δεν ανήκουν στην σφαίρα του λογικού, ούτε μπορούν να προσεγγιστούν από αυτόν τον δρόμο. Οι παρορμήσεις δεν είναι στον έλεγχό μας, εδράζονται στα Ά-Λογα Βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης. Στην αληθινή ζωή, πηγαία συναισθήματα (όπως η οργή, η αγάπη, το μίσος, η εκδίκηση, η θλίψη, η προδοσία), δεν τα ελέγχουμε, παρά μας ελέγχουν εκείνα. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να προσεγγίσουμε την μη-λογική οργανική ροή τους, να «παίξουμε» μαζί τους με αλήθεια σε ένα ασφυκτικά επαναλαμβανόμενο παραστασιακό πλαίσιο κάθε βράδυ πάνω σε μια σκηνή;
Δεύτερον: Με την συμβολή της φαντασίας – και την χρήση Εικόνων (βλ. το Θέατρο των Εικόνων του R.Nieoczym) – καθώς και με την γενναία Πράξη της «Παράδοσης» (της αποκοπής από τον δυνάστη-εαυτό μας), είναι δυνατό να επιτρέψουμε στις Οργανικές Παρορμήσεις να ξεπηδούν και να μας καθοδηγούν ακόμη και σε ένα τόσο «αυστηρό» πλαίσιο, όπως είναι η παράσταση. Μια συγκεκριμένη «εικόνα» που δίνει ο R.Nieoczym για να περιγράψει αυτήν την διαδικασία της «παράδοσης στην ροή» είναι η Ροή του Ποταμού.
Όταν βρίσκεσαι μέσα στο ποτάμι, μπορείς να οδηγήσεις το κανό, όχι όμως τον ίδιο τον ποταμό. Καθώς το ρεύμα του είναι ενεργό και ζωντανό, δε μπορείς να αλλάξεις την φορά του, παρά μόνο να αφεθείς να ταξιδέψεις με την ροή του, ακόμη κι αν είναι υπαρκτός ο «κίνδυνος» το ρεύμα να σε «ανατρέψει». Στην διαδικασία του «Παιχνιδιού» οι περισσότεροι «Παίκτες», μόλις νιώσουν την ανατροπή, αυτομάτως μετατρέπουν το παιχνίδι σε «τεχνητή / κατασκευασμένη ψυχοθεραπεία» φωνάζοντας, ουρλιάζοντας κλπ. Και σε αυτό το σημείο φαίνεται ξεκάθαρα πόση σημασία έχουν στην εκπαίδευση της τέχνης του Ηθοποιού/Performer-Παίκτη η πειθαρχεία και η ακρίβεια.
Προς αυτή την κατεύθυνση είναι δομημένα (μέσα από Πράξη και όχι Θεωρία) τα Εργαστήρια Soundings, κατά τη διάρκεια των οποίων οι συμμετέχοντες ανακαλύπτουν πως οι Οργανικές Παρορμήσεις αφυπνίζονται και ξεπηδούν, όταν κάθε εμπόδιο ή μπλοκάρισμα ξεπερνιέται
Το “Soundings” – Grotowski/Stanislawski Masterclass
Για τον “Παίκτη” δε μπορεί να υπάρξει ποτέ κάποιο τελικό προϊόν, μια αποκρυσταλλωμένη τεχνική. Υπάρχει μόνο η διαδρομή, η διαδικασία της αέναης επιστροφής στην πηγή του, ώστε να ανακαλύψει την «στιγμή της αλήθειας». Για τον καθένα ξεχωριστά η διαδρομή είναι διαφορετική, και ο καθένας ξεχωριστά χρειάζεται να βρει το προσωπικό του μονοπάτι, τον δικό του τρόπο να φτάσει εκεί. Δεν υπάρχει μόνο μία μέθοδος ή μία τεχνική. Υπάρχει μόνο μια ερώτηση: Πώς εγώ θα μπορέσω να βρω τον δικό μου δρόμο;
Το Γκροτόφσκι/Στανισλάφσκι Master Class που εισηγείται ο Ryszard Nioczym, εμπνέεται από την ερευνητική δουλειά των δυο αυτών σπουδαίων Μορφών του Θεάτρου του 20ου αιώνα και θεωρείται η φυσική συνέχειά της. Ο στόχος του Masterclass είναι να προετοιμάσει τον ηθοποιό/performer για την παράσταση, να τον μετακινήσει από ένα περιβάλλον «Εργαστηριακό», απευθείας στην άμεση εμπειρία της Ανα-Παράστασης.
Ημέρες και ώρες Εργαστηρίου: Τετάρτη 11/03: 15.00-19.00 | Πέμπτη 12/03: 15.00-20.00 | Παρασκευή 13/03: 14.00-17.00 | Σάββατο 14/03: 15.00-22.00 | Κυριακή 15/03: 11.00-19.00
Όλοι οι συμμετέχοντες χρειάζεται να γνωρίζουν ένα κείμενο 15-20 γραμμών τουλάχιστον, καθώς και ένα τραγούδι. Επίσης, να έχουν μαζί τους δυο, τουλάχιστον, αλλαξιές άνετα ρούχα και κάλτσες
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε: famous_tiny_circus@hotmail.com & 6936457196 & 6942475630
Πέρα από την Τεχνική ή H Τέχνη του Παιχνιδού
Το Παιχνίδι στο Θέατρο είναι μια διαδικασία με ορίζοντα χρόνου μιας ολόκληρης ζωής, ποτέ δεν τελειώνει. Δεν υπάρχει τεχνική που να μπορεί να εφαρμοστεί με ασφάλεια ή να «επιβληθεί» στην Τέχνη του Παιχνιδιού, που ονομάζεται Θέατρο. Το Παιχνίδι στο Θέατρο δεν μπορεί να θεωρηθεί ποτέ ως τελικό προϊόν. Είναι, ακόμη και μέσα σε μια μεγάλη σειρά παραστάσεων, μια συνεχόμενη και ζωντανή οργανική λειτουργία. Κάθε βράδυ, ο Παίκτης επιστρέφει στην αφετηρία, στο σημείο μηδέν και καμιά τεχνική δεν έχει την ικανότητα να εμφυσήσει κάποια εξωγενή «αόρατη ζωντανή πνοή» ώστε ο ρόλος να ζήσει με αλήθεια στο εδώ και τώρα. Χρειάζεται η γενναία απόφαση του παίκτη να ρισκάρει τα πάντα ώστε να παρίσταται κάθε βράδυ ολοκληρωτικά μέσα από την Καθολική Δράση του, με σκοπό να αποκαλύψει τα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης, χωρίς να υπεκφεύγει, να κρύβεται πίσω από επίπλαστες τεχνικές. Να προσφέρει στον θεατή όχι μια σειρά καλά συντηρημένων και προετοιμασμένων κλισέ, αλλά μια αυθεντική και βαθειά ανθρώπινη εμπειρία.
Το να παίζει κανείς προσφέρει ευχαρίστηση. Όσο τραγικός κι αν είναι ο ρόλος, το Θέατρο, το Παιχνίδι και η Ευχαρίστηση χρειάζεται να επανενωθούν, ώστε να διαλυθεί αυτή η αβάσταχτη σοβαρότητα κάποιου που «εργάζεται στο Θέατρο, όπως και η ματαιόδοξη επίδειξη θεατρινισμών και τεχνικών υποκριτικής. Ωστόσο είναι εξ ίσου σημαντικό να σημειωθεί πως για να είναι σε θέση κάποιος να παίξει μπροστά σε κοινό, χρειάζεται πειθαρχεία, συγκέντρωση προσοχής και καλά προετοιμασμένο σώμα και φωνή .
Όπως όλοι οι επαγγελματίες… αθλητές, έτσι και οι καλλιτέχνες της σκηνής χρειάζονται πάντα να επιστρέφουν στα στοιχειώδη: στην συνεχή και σταθερή επανα-συντονισμό / κούρδισμα του σώματός τους ώστε να διατηρήσουν υψηλά τα επίπεδα απόδοσής τους. Για τον ηθοποιό/performer – Παίκτη, αυτό σημαίνει την επιστροφή στις πρωταρχικές και πρωτογενείς του οργανικές σωματικές δράσεις, μέσω ρυθμού, φωνής, τραγουδιού και κειμένου.
Ωστόσο, πριν ακόμη κανείς αρχίσει να δουλεύει πάνω σε κείμενα, τραγούδια, μονολόγους, σκηνές, το σώμα χρειάζεται να ενεργοποιηθεί, να αποφορτιστεί από περιττά μπλοκαρίσματα και να φτάσει στα όριά του: Χρειάζεται κανείς να μάθει –όπως μαθαίνουν και οι αθλητές- πώς μπορεί να φτάσει και να δουλέψει σε ακραίες περιοχές και σωματικές συνθήκες. Για τον ηθοποιό/performer – Παίκτη αυτό μεταφράζεται ως η κλιμάκωση της δράσης του και η πλήρης του αυτοδιάθεση στην “Ολοκληρωτική-Καθολική Δράση” με σκοπό να συνειδητοποιήσει και να σωματοποιήσει την “Στιγμή της Αλήθειας”. Αυτήν την διαδικασία ο Ryszard Nieoczym αποκαλεί “Ο Ποιητικός Ερωτισμός των Φυσικών Δράσεων”.
Ως πρώην μαθητής -και μετέπειτα συνεργάτης- του Γκροτόφσκι για πάνω από 20 χρόνια στην θεατρική και παρα-θεατρική του έρευνα, ο Ryszard Nieoczym έχει αναπτύξει μια πρωτοποριακή προσέγγιση στην εκπαίδευση του ηθοποιού βασισμένη στην «δουλειά/παιχνίδι», στην δημιουργία ενός ασφαλούς πλαισίου για τον ηθοποιό/ performer – Παίκτη να ανακαλύψει, να κατακτήσει και στην συνέχεια να ξεπεράσει τα προσωπικά του όρια, μέσω της άμεσης σκηνικής εμπειρίας που προκύπτει από την Πράξη/Δράση του. («Πρώτα η Πράξη, μετά η Θεωρία»). Ονομάζει αυτήν την προσέγγιση Sounding the Depths / Αντηχώντας τα βάθη (της πολυσύνθετης και αδιαίρετης ψυχοσωματικής οντότητας που καλείται Ηθοποιός/Performer).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Το Θέατρο των Εικόνων
Όλες οι δράσεις που εκτελούν οι Καλλιτέχνες της Σκηνής γίνονται αντιληπτές από το κοινό ως «Εικόνες» που είτε είναι σε θέση να του ανακινήσουν αισθήσεις, συναισθήματα και να του εξάψουν την φαντασία, είτε να το αφήσουν αδιάφορο. Η Ερευνητική Διαδικασία του «Θεάτρου των εικόνων» του Ryszard Nieoczym, δίνει στον καλλιτέχνη-performer την δυνατότητα να εξερευνήσει εις βάθος και με ακρίβεια τις δυνατότητες του σώματος, της φωνής και της φαντασίας του με σκοπό να απελευθερώσει, να ξεμπλοκάρει την ικανότητά του για παραγωγή «Εικόνων» ικανών να εμπνεύσουν τον θεατή και να αγγίξουν τα βάθη τη ψυχής του. Προς αυτήν την κατεύθυνση έχει δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα εκγύμνασης και τόνωσης του “πνεύματος του παιχνιδιού» που αποκαλείται Soundings/Αντηχήσεις, το οποίο απευθύνεται σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες performers από όλο το φάσμα των τεχνών: Ηθοποιούς, Χορευτές, Τραγουδιστές, Ηθοποιούς του musical, Αφηγητές κτλ.