Αφιέρωμα: Φρίντα Κάλο (6/7/1907 – 13/7/1954)

«Σαν κορδέλα τυλιγμένη γύρω από μια βόμβα», έτσι χαρακτήριζε ο περίφημος γάλλος σουρεαλιστής Αντρέ Μπρετόν την τέχνη της Κάλο.

Η Φρίντα Κάλο ήταν Μεξικάνα ζωγράφος. Στη ζωγραφική της κυριαρχούν τα έντονα χρώματα. Το στυλ που χρησιμοποιεί φαίνεται επηρεασμένο από τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στο Μεξικό αλλά φαίνεται να έχει δεχτεί και επίδραση Ευρωπαϊκών ρευμάτων στα οποία συμπεριλαμβάνονται ο Ρεαλισμός, ο Συμβολισμός και ο Υπερρεαλισμός. Αρκετά έργα της είναι αυτοπροσωπογραφίες, μέσα από τις οποίες εκφράζεται ο προσωπικός πόνος και η σεξουαλικότητά της. Είχε κομμουνιστικές πολιτικές  πεποιθήσεις.

Γεννήθηκε από γερμανοεβραίο πατέρα και ισπανομεξικάνα μητέρα στο (Κογιοακάν) στην Πόλη του Μεξικού. Ο πατέρας της ήταν μορφωμένος, άθεος και είχε έρθει σε νεαρή ηλικία στο Μεξικό όπου είχε γίνει φωτογράφος. Η μητέρα της ήταν Καθολική.

Frida Kahlo, Diego Rivera

Στην ηλικία των έξι αρρώστησε από πολιομυελίτιδα με αποτέλεσμα το ένα της πόδι να είναι μικρότερο από το άλλο και ημιπαράλυτο. Παρακολούθησε την Escola Preparatoria και ήταν ένα από τα 35 κορίτσια ανάμεσα σε 2000 άτομα όπου και είδε για πρώτη φορά τον μετέπειτα σύζυγό της, τοιχογράφο Ντιέγκο Ριβέρα, ο οποίος ζωγράφιζε τους τοίχους της σχολής.

To 1925, στα 18 ένα τραμ συγκρούστηκε με το λεωφορείο στο οποίο επέβαινε. Υποβλήθηκε σε μεγάλο αριθμό εγχειρήσεων και έκτοτε η ζωή της σημαδεύτηκε από πόνο και θλίψη για την αδυναμία της να κάνει παιδιά.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο δεύτερος σταθμός της ζωής της ήταν ο ζωγράφος και τοιχογράφος Ντιέγκο Ριβέρα. Παντρεύτηκαν το 1929 παρά τις αντιδράσεις της μητέρας της. Εκείνη δεν τον ήθελε καθόλου για γαμπρό της και την ημέρα του γάμου έλεγε ¨Ο γάμος ενός ελέφαντα με  μια περιστέρα¨. Χώρισαν δέκα χρόνια αργότερα και ξαναπαντρεύτηκαν το 1941. Ο Ντιέγκο την απατούσε συχνά.. Τα περισσότερα έργα της είναι αυτοπροσωπογραφίες με έντονα χρώματα, μέσα από τις οποίες εκφράζεται ο προσωπικός πόνος και ο ερωτισμός της.

Και η Φρίνα όμως συχνά έβρισκε παρηγοριά σε άλλες αγκαλιές. Είτε από αντίδραση προς τον σύζυγό της είτε από πραγματική επιθυμία, είχε συνάψει διάφορες εξωσυζυγικές σχέσεις. Ανάμεσά τους, άντρες και γυναίκες, όπως η πασίγνωστη χορεύτρια, Τζοζεφίν Μπέικερ. Ο Ριβέρα δεχόταν χωρίς παράπονα τις σχέσεις της Κάλο με γυναίκες, που ίσως και να τον διασκέδαζαν. Αλλά με τους άντρες, γινόταν έξω φρενών….

Το 1934 ο Ριβέρα χρησιμοποίησε ως μοντέλο την Κριστίνα, που ήταν αδελφή της Φρίντα. Φυσικά, την έριξε στο κρεβάτι και η Κάλο κατέρρευσε. Η ζωγράφος έγραψε στο ημερολόγιό της: “Είμαι σε τέτοια κατάσταση θλίψης, που δεν μπορώ να ζωγραφίσω. Η κατάσταση με τον Ντιέγκο χειροτερεύει κάθε μέρα”. Όσο καιρό ήταν ο Ριβέρα μπλεγμένος με την αδερφή της, η Κάλο, που μπορούσε πάντα να εκφράζει τον πόνο της σε καμβάδες, ζωγράφισε μόνο ένα πίνακα. Ο πίνακας είχε τίτλο “Μερικές Μικρές Μαχαιριές” και απεικονίζει ένα στυγερό έγκλημα που είχε συνταράξει τη μεξικάνικη κοινωνία. Ένας άντρας μαχαίρωσε τη γυναίκα του 16 φορές και σχολίασε αργότερα ότι δεν την είχε πειράξει, εκτός από “μερικές μικρές μαχαιριές”! Η τελευταία προδοσία του Ριβέρα είχε αφήσει αντίστοιχα τραύματα στην ψυχή της Κάλο….

Το 1937, ο Ριβέρα προσέφερε άσυλο στον εξόριστο Λέον Τρότσκι. Ο Ρώσος πολιτικός έμεινε στο σπίτι της Κάλο, μαζί με τη γυναίκα του για δύο χρόνια. Η γοητεία της Μεξικάνας ζωγράφου δεν άργησε να δράσει. Λίγο καιρό μετά την άφιξή του στο Μεξικό, ο Τρότσκι έγραφε γράμματα στην Κάλο, τα οποία τα έκρυβε μέσα σε διάφορα βιβλία που της έδινε. Η σχέση τους δεν κράτησε πολύ καιρό. Σύντομα η Φρίντα βαρέθηκε τον “σχολαστικό του χαρακτήρα”.

Οι πίνακές της είναι αντιδιαμετρικοί από τους πίνακες του Ριβέρα. Eνώ ο Ριβέρα αντλούσε τα θέματά του από το Μεξικό της προκολομβιανής εποχής, η Φρίντα παρέμεινε πιστή στην τάση της mexicanidad, τη μεξικανική κουλτούρα που ανθούσε εκείνη την περίοδο. Συχνά οι πίνακές της επηρεάζονται τα δημοφιλή λαϊκά χριστιανικά τάματα (retablos) και αποτελούν ευχαριστία στην Παρθένο Μαρία για την πραγματοποίηση μιας ευχής.

Ο Ριβέρα ήταν ήδη αναγνωρισμένος ζωγράφος και οι τοιχογραφίες του είχαν μεγάλη ζήτηση στις Η.Π.Α.. Το ζευγάρι μετακόμισε στο Σαν Φρανσίσκο και αργότερα στο Ντιτρόιτ. Εκεί η Φρίντα απέβαλλε, η θλίψη της για τις αποβολές της αποτυπώνεται στους πίνακες “Αποβολή στο Ντιτρόιτ” και “Νοσοκομείο Χένρυ Φορντ”.

Frida Kahlo, Andre Breton

Κατά τη διάρκεια της ζωής της η Φρίντα Κάλο ήταν κυρίως γνωστή ως γυναίκα του Ριβέρα και όχι ως ξεχωριστή καλλιτέχνης. Το 1938 ο Αντρέ Μπρετόν γνώρισε την Κάλο και τον Ριβέρα κατά το ταξίδι του στο Μεξικό. Εκείνος εντυπωσιάστηκε από τη δουλειά της, την κάλεσε να πάρει μέρος στην έκθεση μαζί με άλλους σουρεαλιστές ζωγράφους και οργάνωσε μια έκθεση της προσωπικής της δουλειάς στο Παρίσι. Εκείνη ωστόσο τόνισε πως οι πίνακές της δεν ήταν όνειρα, αλλά η δική της πραγματικότητα. Στη διάρκεια της ζωής της πραγματοποίησε τρεις μόνο εκθέσεις: στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη και στο Μεξικό. Το 1939 θα βρει την Κάλο στο Παρίσι, όπου γνώρισε και συνδέθηκε φιλικά με σπουδαίους καλλιτέχνες του καιρού, όπως τον Πάμπλο Πικάσο και τον Μαρσέλ Ντισάν. Λίγο αργότερα στην ίδια χρονιά, θα χωρίσει από τον Ριβέρα και θα ζωγραφίσει ένα από τα μνημειώδη της έργα, το περίφημο «Οι Δύο Φρίντες» (1939), με τη διπλή εκδοχή του εαυτού της να συμβολίζει την αγάπη και την προδοσία. Το 1941 η μεξικανική κυβέρνηση παραγγέλνει στην Κάλο μια σειρά πέντε πορτρέτων σημαντικών γυναικών της χώρας, με την ίδια ωστόσο να μην ολοκληρώνει ποτέ την παραγγελία: εκείνη τη χρονιά έχασε τον πολυαγαπημένο της πατέρα, ενώ συνέχισε να ταλανίζεται από τα χρόνια προβλήματα της υγείας της.

Η ίδια υποβλήθηκε σε μπόλικες χειρουργικές επεμβάσεις αυτή την περίοδο και αναγκάστηκε να φορά ειδικό κορσέ για να μπορεί να στηρίζεται όρθια, την ώρα που θα δοκίμαζε πραγματικά αναρίθμητες θεραπείες και αγωγές για την ανακούφιση του χρόνιου πόνου.

Η δεκαετία του 1950 θα βρει τη Φρίντα Κάλο σε πολύ άσχημη κατάσταση: αφού διαγνώστηκε με γάγγραινα στο δεξί της πόδι, θα περνούσε 9 μήνες στο νοσοκομείο υποβαλλόμενη σε μια σειρά δύσκολων και επικίνδυνων επεμβάσεων. Παρά το γεγονός βέβαια ότι ήταν καθηλωμένη στο κρεβάτι, η ίδια ζωγραφίζει πυρετωδώς και υποστηρίζει ολόψυχα δίκαιους κοινωνικούς αγώνες και πολιτικά κινήματα: «Δεν είμαι άρρωστη. Είμαι σπασμένη. Αλλά είμαι ευτυχισμένη όσο μπορώ να ζωγραφίζω», θα πει. Το 1953 κάνει την πρώτη της ατομική έκθεση στο Μεξικό, στα εγκαίνια της οποίας παίρνει άδεια από το νοσοκομείο και καταφτάνει στην γκαλερί με ασθενοφόρο, περνώντας το απόγευμα συζητώντας με τους επισκέπτες πάνω στο κρεβάτι που στήθηκε για κείνη στην αίθουσα τέχνης! Η χαρά και η αισιοδοξία θα την εγκατέλειπαν ωστόσο λίγους μήνες αργότερα όταν τμήμα του ποδιού της ακρωτηριάστηκε εξαιτίας της εξάπλωσης της γάγγραινας. Βαθύτατα στενοχωρημένη, η ίδια διαμετακομίζεται και πάλι στο νοσοκομείο τον Απρίλιο του 1954, εξαιτίας της επιδείνωσης της κατάστασής της (ή, όπως κάποιες αναφορές θέλουν, λόγω απόπειρας αυτοκτονίας). Δύο μήνες αργότερα θα επέστρεφε στο νοσοκομείο με πνευμονία.

Παρά τη φυσική φθορά, η Κάλο δεν σταμάτησε στιγμή τον πολιτικό ακτιβισμό. Η τελευταία δημόσια εμφάνισή της ήταν μάλιστα σε διαδήλωση κατά της αμερικανικής εμπλοκής στην ανατροπή του προέδρου της Γουατεμάλας Jacobo Arbenz. Το ημερολόγιο έδειχνε 2 Ιουλίου.

Μία εβδομάδα περίπου μετά τα 47α γενέθλιά της, η Φρίντα Κάλο πεθαίνει στο λατρεμένο της Μπλε Σπίτι (13 Ιουλίου). Για τα αίτια του θανάτου της έχουν διατυπωθεί αναρίθμητα σενάρια, που ποικίλουν από πνευμονική εμβολή μέχρι και αυτοκτονία (από υπερβολική δόση ηρεμιστικών).

Η Φρίντα Κάλο, μια από τις σημαντικότερες γυναικείες ματιές στην τέχνη του 20ού αιώνα, ήταν πρώτα απ’ όλα μια γυναίκα διψασμένη για ζωή.

Από τη θυελλώδη ερωτική της παρουσία και το παροιμιώδες πάθος της μέχρι και την παραφορά για τον έρωτα της ζωής της, τον μεξικανό ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα, η Κάλο κατάφερε να ζήσει με ελευθερία και ένταση ζηλευτή, ξεπερνώντας ακόμα και τον χρόνιο πόνο και την ασθένεια. Και βέβαια αποκάλυψε απόλυτα τον εαυτό της μέσα από το έργο της, σε μια από τις πιο προσωπικές και αυτό-αναφορικές τεχνοτροπίες που είδε ποτέ ο κόσμος!

Η αδάμαστη Φρίντα Κάλο βάλθηκε να ζήσει με συναίσθημα, το οποίο δευτερευόντως αποτύπωσε πάνω στον καμβά, με τη ζωή της να αποτελεί μνημείο για το πώς μπορεί κάποιος να υπερβεί τις φυσικές δυσκολίες της ζωής και να κάνει τη διαφορά, παρά τα κελεύσματα της μοίρας.

Μια παθιασμένη γυναίκα που ακροβατούσε ανάμεσα στην παρανομία, την διαφορετικότητα και την δίψα της για ζωή..

Το 1939 χώρισε προσωρινά από τον Ριβέρα και αποσύρθηκε στο Μεξικό, στο “Γαλάζιο Σπίτι”. Εκεί ζωγράφισε τον πίνακα “Οι δύο Φρίντες”, στον οποίο απεικονίζει το δίλημμά της για το διαζύγιο.

Το 2010, η κυβέρνηση του Μεξικού, σε αναγνώριση της συνεισφοράς της Φρίντα Κάλο αλλά και του Ντιέγκο Ριβέρα απεικόνισε τα πρόσωπά τους στις δύο όψεις του χαρτονομίσματος των 500 πεσσός, στην έκδοση για τον εορτασμό της 200ής επετείου της ανεξαρτητοποίησης της χώρας και της 100ής επετείου της Μεξικανικής Επανάστασης.