Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ είναι ένας από τους σπουδαιότερους κινηματογραφιστές που γνώρισε ποτέ η 7η Τέχνη. Γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1925 στην Νέα Υόρκη και πέθανε από ανακοπή καρδιάς στις 7 Μαρτίου 1999. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για την ζωή του. Για τα παιδικά του χρόνια και για τις βόλτες στις κακόφημες γειτονιές του Μπρονξ. Για τους ανθρώπους που έκανε παρέα και πως του άρεσε να παρατηρεί τα κορίτσια που δούλευαν την νύχτα, του ανθρώπους που εκείνη την ώρα γύριζαν σπίτι τους και όλους τους μικρούς, περιθωριακούς «απόβλητους» που ο ίδιος λάτρευε και όπως έλεγε σημάδεψαν στην ζωή του. Όλες αυτές οι ετερόκλητες – για ένα μικρό παιδί – εμπειρίες και εικόνες είναι αυτό που πυροδότησε την αγάπη του για τον κινηματογράφο!
Άνθρωπος ιδιαίτερα ανήσυχος στις ταινίες του δημιουργούσε ένα ολόκληρο κόσμο με αντιήρωες και μέσα από τις ζωές τους στεκόταν απέναντι σε κάθε είδους μισαλλοδοξία. Σίγουρα, η σκέψη του είχε κάτι το αδιόρατα φουτουριστικό. Αν υποθέταμε πως ένας άνθρωπος έζησε στο μέλλον και επέστρεψε στο παρόν για να διηγηθεί τι είδε μέσα από τις ταινίες του αυτός θα ήταν σίγουρα ο Κιούμπρικ. Ας δούμε κάποιες από τις ταινίες του που σημάδεψαν τον κινηματογράφο.
Σταυροί στο Μέτωπο / Paths of Glory (1957)
Βασισμένο πάνω στο βιβλίο του Humphrey Cobb το αντιπολεμικό αριστούργημα του Κιούμπρικ αποτελεί μια παγκόσμια καταγγελία για τους πανταχού υποστηρικτές οποιοιδήποτε μορφής πολέμου. Η ιστορία έχει να κάνει με την παραδειγματική τιμωρία τριών Γάλλων στρατιωτών που κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου αρνούνται να εκτελέσουν μια διαταγή που είναι, σχεδόν, βέβαιο πως πρόκειται για αποστολή αυτοκτονίας. Ο σκηνοθέτης πραγματοποιεί τα γυρίσματα στην Γερμανία και συγκεκριμένα στο Μόναχο (αυτό σίγουρα δεν άρεσε στα studio των ΗΠΑ). Πρωταγωνιστής είναι ο Κερκ Ντάγκλας, στο ρόλο του συνταγματάρχη Dax και η ατάκα «Ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των καθαρμάτων» μένει στην ιστορία.
Λολίτα / Lolita (1962)
Ο Κιούμπρικ διαβάζει στην διάρκεια τω γυρισμάτων του «Το φιλί του δολοφόνου» (1955), το μυθιστόρημα του Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ «Λολίτα». Ενθουσιάζεται με την ιδέα της μεταφορά του στην μεγάλη οθόνη. Ψάχνει να βρει πρωταγωνίστρια, όμως δεν ικανοποιείται με καμιά από τις ηθοποιούς που έρχονται στο casting. Θυμώνει, αφήνει για λίγο το διασκευασμένο σενάριο στο συρτάρι και καταπιάνεται με άλλα πράγματα. Το 1961 συναντάει την έφηβη Σου Λιόν. Το 14χρονο κορίτσι είναι το ιδανικό νυμφίδιο για τον σκηνοθέτη. Από την μια μοιάζει για μικρότερη από την άλλη είχε την ηλικία εκείνη που δεν θα σκανδάλιζε το συντηρητικό Χόλυγουντ. Η ταινία λογοκρίνεται, κάποιοι κάνουν λόγο ακόμα και για αισχρή πορνογραφία. Η πρωταγωνίστρια κερδίζει Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνεία της και η ερωτική ιστορία ενός ώριμου άνδρα με ένα ανήλικο κορίτσι περνάει στην ιστορία.
S.O.S Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα / How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb (1964)
Η πολιτική σάτιρα στα καλύτερα της. Σε αυτή την ταινία ο σκηνοθέτης διακωμωδεί την υστερία της Αμερικής και όλη την αντικομουνιστική προπαγάνδα κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου καθώς, επίσης, και την παράνοια των στρατιωτικών που αυθαίρετα παίρνουν την εξουσία στα χέρια τους. Ένας τέτοιος είναι και ο χαρακτήρας Τζακ Ρίπερ, στρατηγός στο πεντάγωνο, ο οποίος δεν θέλει διπλωματική εκεχειρία, αλλά απειλεί την Μόσχα με πυρηνικό πόλεμο. Έτσι, εν αγνοία της κυβέρνησης, εκτοξεύει μια πυρηνική κεφαλή και αντίστοιχα στην Ρωσία ένας άλλος πύραυλος αντεπιτίθεται από σφάλμα ενός υπολογιστή κα όλα οδηγούν σε μπέρδεμα.
Η Αμερική εξοργίζεται με τον Κιούμπρικ χαρακτηρίζοντας τον «εχθρικό» προς το εθνικό συμφέρον της πατρίδας του και για άλλη μια φορά υπάρχει λογοκρισία.
Σε αυτή την ταινία ο ευφυής κινηματογραφιστής παίρνει τους στρατιωτικούς ηγέτες των δύο χωρών, τους πλαισιώνει με πούρα, πύραυλους και όλα τα φαλλικά σχήματα που μπορεί να σκεφτεί και τους γελοιοποιεί. Και πολύ καλά τους κάνει!
2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος / 2001: A Space Odyssey (1968)
Όταν μιλάμε για τις καλύτερες ταινίες που έχουν γυριστεί ποτέ στον παγκόσμιο κινηματογράφο, τότε, σίγουρα, στην λίστα δεν υπάρχει περίπτωση να λείπει αυτή η ταινία. Όλη η φιλοσοφία γύρω από την ανθρώπινη εξέλιξη, όλες οι θεωρίες συνομωσίας και παράλληλα, έννοιες όπως τεχνητή νοημοσύνη, big brother, βρίσκονται σε αυτό το έργο. Η ιστορία μοιάζει απλή. Η αμερικανική, επανδρωμένη αποστολή με όνομα Discovery 1 έχει ως σκοπό να εξερευνήσει την παρουσία κάποιων μυστηριωδών, μαύρων μονόλιθων. Ο μόνος που καταφέρνει να επιζήσει είναι ο αστροναύτης David Bowman (Κιρ Ντούλια) ο οποίος είναι όμηρος του κεντρικού υπολογιστή που απλά, δεν θέλει να απενεργοποιηθεί/πεθάνει. Στην ταινία ακούγονται μουσικά κομμάτια από τον «Γαλάζιο Δούναβη» του Στράους και το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Ρίχαρντα Στράους. Επίσης, ο πρώτος διάλογος γίνεται μετά από τα 26 λεπτά μετά την έναρξη της ταινίας. Η ταινία βραβεύτηκε με Όσκαρ Οπτικών Εφφέ.
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι / A Clockwork Orange (1971)
Πολύ πριν τον Τζόκερ υπήρχε ο Άλεξ. Ο Άλεξ και η παρέα του έχουν ιστορικό βίαιης συμπεριφοράς και διασκεδάζουν με το να σπάνε τα πάντα, να κλέβουν και να σκορπάνε το χάος. Όταν ο αρχηγός τους συλλαμβάνεται υποχρεώνεται σε ένα κυβερνητικό πείραμα που σκοπό έχει τον σωφρονισμό του. Τα θέμα είναι πως το πείραμα απαιτεί απόλυτη υποταγή κα πλήρης απονεύρωση οποιαδήποτε επιθυμίας του συμμετέχοντα. Οι ελευθερίες και η προσωπική βούληση εξαφανίζονται και η ανθρωπότητα μπορεί να κοιμάται ήσυχη αφού δεν υπάρχουν νοήμονες άνθρωποι, αλλά κοινωνικά «ζόμπι».
Εξαιρετική ματιά πάνω στην μετέωρη και λεπτή ισορροπία των δικαιωμάτων ενός ανθρώπου και της ένταξης του σε ένα παγκόσμιο σύστημα αποχαύνωσης.