Προσκυνήματα της Παναγίας
«Σήμερα τ’ αγέρι φυσά γλυκύτερα στα κουρασμένα πρόσωπά μας, τα δέντρα σα να γενήκανε πιο χλωρά, τ’ αυγουστιάτικο κύμα σα ν’ αρμενίζει πια δροσερό μέσα στο πέλαγο. Το κάθε τι πανηγυρίζει κι αγάλλεται. Ω! Τι θάνατος, λοιπόν, είναι αυτός που γεμίζει την οικουμένη και τις καρδιές με τη χαρά της αθανασίας! Και καλώτατα ψέλνει ο υμνωδός σήμερα ‘‘Εν τη γεννήσει την παρθενίαν εφύλαξας, εν τη κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλιπες Θεοτόκε…’’» (Φώτης Κόντογλου)
Στις 15 Αυγούστου κάθε έτους, στην Ελλάδα και σε όλο τον Ορθόδοξο Χριστιανικό κόσμο, γιορτάζουμε την κοίμηση της Παναγιάς μας. Με αγαλλίαση και ευφροσύνη ψάλουμε τους θαυμάσιους ύμνους της εορτής και τιμούμε με χαρά τη μεγαλύτερη θεομητορική εορτή του έτους, το Πάσχα του καλοκαιριού.
Κι αν φαίνεται οξύμωρο να γιορτάζουμε τον ίδιο τον θάνατο, είναι γιατί ναι μεν ο θάνατος είναι ένα θλιβερό γεγονός και μια απώλεια στη ζωή μας, όμως κ ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός, ανέστη εκ νεκρών και κατήργησε τον θάνατο για όλο το ανθρώπινο γένος. Όσοι πιστεύουν στον σταυρωθέντα και αναστάντα Κύριο δεν φοβούνται πλέον τον θάνατο, διότι γνωρίζουν ότι αυτός είναι ένα πέρασμα από τα επίγεια στα ουράνια, από τα πρόσκαιρα στα αιώνια, από τα λυπηρά στα ευχάριστα, στα μακάρια και δοξασμένα.
Είναι η πνευματική προσέγγιση και ερμηνεία.
Για τους Έλληνες η ημέρα του 15αυγουστου έχει διττή σημασία. Το πολεμικό, καταδρομικό πλοίο Έλλη ( πήρε το όνομα του από την ναυμαχία της Έλλης που είχε λάβει χώρα στην διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, στην οποία η Ελλάδα ήταν νικήτρια), βυθίστηκε στις 15 Αυγούστου 1940 στην Τήνο, σε ειρηνική περίοδο, από ιταλικό υποβρύχιο.
Οπότε καταλαβαίνουμε πως ιδιαίτερα για εμάς τους Έλληνες η ημέρα αυτή έχει και ιστορικό χαρακτήρα. Για αυτό σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν μικρά και μεγάλα προσκυνήματα, όπου οι πιστοί, με ταπείνωση και αγάπη, ασπάζονται την άγια εικόνα της Παναγιάς μας!
Τήνος – Η Παναγία του έθνους
Η εικόνα της Παναγίας της Τήνου βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, έπειτα από πολλές προσπάθειες και «με την υπόδειξη της Παναγίας στη μοναχή Πελαγία», στην ιστορική Μονή της «Κυράς των Αγγέλων», στο Κεχροβούνι.
Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836, καθιερώθηκε ο εορτασμός της Παναγίας στην Τήνο να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα «εννιάμερα της Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κατάνυξης και σεβασμού, ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον επιτάφιο και την εικόνα.
Ο δρόμος που οδηγεί από το λιμάνι στο ναό του Ευαγγελισμού, όπου βρέθηκε η εικόνα, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της άρρηκτης σχέσης του ελληνισμού με την Ορθοδοξία.
Ημαθία – Μία Πόντια από την Αθήνα
Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης, αν και η πρώτη ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα.
Την εικόνα της Παναγίας Σουμελά αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Μετά τον θάνατό του τη μετέφερε στην Αθήνα ο μαθητής του Ανανίας και τοποθετήθηκε σε περικαλλή ναό της Θεοτόκου. Έτσι αρχικά ονομάστηκε ως Παναγία η Αθηνιώτισσα.
Στο τέλος του 4ου αιώνα (380-386 μ.Χ.), σύμφωνα με τις αναφορές, η Παναγία η Αθηνιώτισσα εμφανίστηκε ως όραμα στους μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα, στη Αθήνα. Η παράδοση αναφέρει πως άκουσαν την Θεοτόκο να λέει: «Πηγαίνω στην Ανατολή. Προπορεύομαι στο όρος Μελά. Ακολουθήστε με…».
Οι μοναχοί την ακολούθησαν και στο όρος Μελά, στον Πόντο, όπου στάθηκε, κτίστηκε μεγάλος Ναός και Μονή.
Το 1922, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, μοναχοί έθαψαν την εικόνα, μαζί με άλλα κειμήλια.
Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης. Η εικόνα επανήλθε στην Αθήνα και παρέμεινε στο Μουσείο έως το 1951. Τότε, το Σωματείο «Παναγία Σουμελά» Θεσσαλονίκης πρότεινε το κτίσιμο ναού στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά Βέροιας.
Πάρος – Η Παναγία με τις 100 πόρτες
Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην Παροικιά, της Πάρου. Για το ναό υπάρχουν δύο ονομασίες: «Καταπολιανή» και «Εκατονταπυλιανή».
Σύμφωνα με την παράδοση, η Κατοπολιανή έχει ενενήντα εννέα φανερές πόρτες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανεί και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.
Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη μητέρα πήγαινε στην Παλαιστίνη για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έφτασε στην Πάρο και προσευχήθηκε σ’ έναν μικρό ναό που βρίσκονταν στη θέση της Εκατονταπυλιανής. Κατά την προσευχή της έκανε τάμα ότι αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, θα χτίσει στη θέση αυτή έναν μεγάλο ναό. Η προσευχή της εισακούστηκε. Βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και, πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε τον μεγαλόπρεπο ναό της Εκατονταπυλιανής.
Μία δεύτερη παράδοση αναφέρει ότι το τάμα της Αγίας Ελένης ολοκλήρωσε ο γιος της Άγιος Κωνσταντίνος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, καθώς η ίδια δεν πρόλαβε.
Κεφαλονιά – Τα φιδάκια της Παναγιάς
Στη νότια Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως. Εκεί από τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα (6 Αυγούστου) εμφανίζονται μέσα κι έξω από τον ναό μικρά φίδια. Είναι τα λεγόμενα «φίδια της Παναγίας».
Στη θέση αυτή, λέει η παράδοση, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι της Παναγιάς, μεγάλο και πλούσιο. Όταν το μοναστήρι δέχτηκε επίθεση από πειρατές οι καλόγριες για να μην πέσουν στα χέρια τους παρακάλεσαν την Παναγία να τις κάνει πουλιά, ή φίδια.
Έτσι, σαν φίδια, ιερά πλέον, γυρίζουν κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν. Την παραμονή της Κοιμήσεως «πλημμυρίζουν» τον ναό.
Αμοργός – Η Χοζοβιώτισσα
Στην Αμοργό, πάνω σε έναν γκρεμό 300 μέτρων δεσπόζει το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας που τιμάται στις 15 Αυγούστου. Κτίστηκε το 1088 μΧ από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό, σύμφωνα με επιγραφή της Ι. Μονής.
Για τον τρόπο άφιξης της εικόνας στην Αμοργό υπάρχουν δύο παραδόσεις: Η πρώτη λέει ότι η εικόνα βρέθηκε μέσα σε μία βάρκα εκεί ακριβώς που είναι κτισμένο το σημερινό μοναστήρι. Λέγεται ότι την εικόνα τοποθέτησε μία ευσεβής κυρία μέσα σε βάρκα από την πόλη Χόζοβα της Παλαιστίνης και την άφησε να ταξιδέψει μόνη της στη θάλασσα, για να γλιτώσει από τα χέρια των εικονομάχων.
Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι τη θαυματουργή εικόνα έφεραν στην Αμοργό μοναχοί από το μοναστήρι του Χοτζεβά της Παλαιστίνης, που βρίσκεται κοντά στην Ιεριχώ, οι οποίοι έφυγαν λόγω των διωγμών από τους εικονομάχους.
Πάτμος – Ο επιτάφιος της Παναγίας
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, οι μοναχοί τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Φωκίδα, η μεγαλομάτα Παναγιά της Βαρνάκοβας
Η Ιερά Μονή Παναγίας Βαρνάκοβας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι ένα από τα ιστορικότερα Μοναστήρια της Ελλάδας. Ιδρύθηκε κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο, το έτος 1077, από τον Όσιο Αρσένιο τον Βαρνακοβίτη.
Ανάμεσα στα αξιοθέατα του Μοναστηριού, δεσπόζει η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Βαρνάκοβας. Η εικόνα φέρει εμφανές ράγισμα κατά μήκος του προσώπου τής Θεοτόκου, που σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες δημιουργήθηκε από τοπικό σεισμό στις 15 Αυγούστου 1940, την ώρα του τορπιλισμού του πλοίου Έλλη στην Τήνο.
Η Μονή κατέχει αρκετά μετόχια στην γύρω περιοχή, με μερικά από αυτά να προέρχονται από αφιερώσεις των Κομνηνών, γεγονός που μαρτυρεί την ακτινοβολία της.
Χαλκιδική, ο ευλογημένος τόπος
Δεκάδες ναοί και ενορίες σε ολόκληρη τη Χαλκιδική πανηγυρίζουν την Μητέρα του Θεού και χιλιάδες πιστοί επισκέπτονται στις 15 Αυγούστου τη χάρη της. Στην Τένεδο, στα Σύλατα, στην Φώκαια, στην Καλάνδρα, στα Βράσταμα και αλλού η Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζεται πανηγυρικά.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου τιμάται ιδιαίτερα και στη Σάρτη, εκεί όπου η εικόνα της Παναγίας συνεχίζει να κάνει θαύματα σε όσους την παρακαλέσουν θερμά. Τη θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης έφεραν από την Αφισιά της Μ.Ασίας οι κάτοικοι του χωριού μετά την μεγάλη καταστροφή και το διωγμό. Ως κόρην οφθαλμού, χωρίς να πάρουν τίποτα από τα σπίτια τους, φρόντισαν να διαφυλάξουν και να πάρουν μαζί τους από την εκκλησία του χωριού μόνο την εικόνα της Παναγίας, η οποία δεν τους άφησε ποτέ και τους ευλόγησε με τη χάρη της στη νέα τους πατρίδα.
Παναγία Μυρτιδιώτισσα η προστάτιδα των Κυθήρων
Η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας είναι το πολυτιμότερο κειμήλιο του νησιού και είναι η απανταχού προστάτιδα των Κυθηρίων. Η παράδοση λέει ότι ένας βοσκός είδε στον ύπνο του έναν άγγελο να του υποδεικνύει ένα σημείο στην περιοχή που είχε τα πρόβατά του. Εκεί μέσα σε μια μυρτιά υπήρχε μία εικόνα με την Παναγία. Ο βοσκός ξύπνησε θορυβημένος. Το πρωί πήγε και βρήκε την εικόνα. Την πήρε στο σπίτι του στο γειτονικό χωριό Καλοκαιρινές.
Τη νύχτα η εικόνα εξαφανιζόταν, επέστρεφε στη μυρτιά. Ο βοσκός είδε ξανά τον άγγελο να του λέει πως η εικόνα έπρεπε να μείνει εκεί κοντά στη μυρτιά. Έτσι ο βοσκός έκτισε ένα μικρό εκκλησάκι δίπλα στη μυρτιά και τοποθέτησε την εικόνα εκεί, την οποία την ονόμασε Μυρτιδιώτισσα.
Η Αθηνιώτισσα Παναγιά
Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η Παναγία Παντάνασσα η Αθηνιώτισσα, στην πλατεία Μοναστηρακίου, είναι ένας από τους αρχαιότερους εν λειτουργία ναούς της πόλης, καθώς χρονολογείται στον 10ο αι μ.Χ.
Μάλιστα, η αναφορά ως «Μεγάλο Μοναστήρι» κατά τον 17ο αι., που εξέπεσε μετά την Επανάσταση σε Μικρομονάστηρο ή Μοναστηράκι, έδωσε και το όνομα στην περιοχή. Η ομώνυμη εικόνα είναι αντίγραφο εκείνης της Παναγίας της Αθηναίας Γοργοεπήκοου -εικονιστική επιβίωση της Αθηνάς Παρθένου-, που σώζεται στον Άγιο Γεώργιο Καΐρου.
Επίσης, εντός του ναού σώζονται φορητές εικόνες του Φώτη Κόντογλου, η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Ελεούσης, καθώς και λείψανα αγίων.
Στο πρόσωπο της Παναγίας μας, απεικονίζονται όλες οι μητέρες του κόσμου.
Σεπτές, αγαπημένες, δικές μας και των άλλων. Η μητέρα που πόνεσε τόσο πολύ και που πάντα, σε κάθε μας αγωνία και πόνο, είναι παρηγοριά στα χείλη μας και την ψυχή μας.