Βαρβάρα Δουμανίδου: «Ήρθε η ώρα να ξεπλύνουμε την έπαρση»

Η μυθολογία της σκληρότητας του θεάτρου δεν επινοήθηκε. Γράφτηκε, χαράχτηκε, με πολύ κλάμα, ιδρώτα και αίμα στα σανίδια του θεάτρου. Δεν είναι κάτι που ακούμε σαν θρυλική ιστορία από τα παλιά, αλλά κάτι που βιώνουν οι ηθοποιοί χρόνια τώρα.

Γνωρίζουμε πως τα όρια ανάμεσα σε υπαλλήλους μιας τράπεζας, μιας εταιρίας, ενός σούπερ μάρκετ είναι ξεκάθαρα. Αν σε αγγίξει ο άλλος είναι παρενόχληση. Ωστόσο στο θέατρο δεν είναι δεδομένο. Τα όρια στο θέατρο είναι δυσδιάκριτα. Πάνω στη σκηνή φιλιόμαστε, αγκαλιαζόμαστε, μαλώνουμε, χτυπιόμαστε, ερωτοτροπούμε. Δουλεύουμε ατελείωτες ώρες μαζί με άλλους ανθρώπους στενά, συνεχόμενα, αδιάκοπα. Συζητάμε για μέρες, επικοινωνούμε διαρκώς, ξυπνάμε μέσα στη νύχτα και στέλνουμε μια νέα ιδέα, βγαίνουμε για καφέ, για κρασί, για φαγητό, αναλύουμε, καυγαδίζουμε, ενθουσιαζόμαστε, απογοητευόμαστε. Αυτή είναι η ζωή μας. Τη συνηθίσαμε. Δεν την αφήνουμε στο γραφείο, την κουβαλάμε μαζί μας. Και ναι, είμαστε εθισμένοι. 

Ξέρουμε όμως πότε ένα άγγιγμα ξεπερνά το όριο. Πότε ένα φιλί γίνεται πιο πραγματικό. Πότε μια αγκαλιά κρύβει τον ερεθισμό του άλλου. Ναι, μπορεί να σε ερωτευτεί ένας συνάδελφος γιατί η ερωτική ιστορία που διαδραματίζεται στην παράσταση είναι πολύ ρεαλιστική. Και μπορεί να ερωτευτείς κι εσύ τον συμπρωταγωνιστή σου γιατί παίζει έναν πολύ γοητευτικό ρόλο. Και είναι συχνό φαινόμενο σε όλους τους εργασιακούς χώρους. Στο θέατρο όμως γίνεται μια καθημερινή κατάθεση ψυχής. Και συχνά όχι απλά κατάθεση, αλλά εξόρυξη. Επώδυνη και επικίνδυνη.

Ασφαλώς και τα όρια δεν διακρίνονται εύκολα. Όμως εμείς εκπαιδευόμαστε να τα διακρίνουμε. Αυτό σπουδάζουμε. Αυτό μας διαχωρίζει από τους υπόλοιπους ανθρώπους που δεν επιλέγουν το επάγγελμα του ηθοποιού. Ένας επαγγελματίας ηθοποιός οφείλει να αναγνωρίζει τα όρια και να μη τα ξεπερνά.

Αλλά πολλοί τα ξεπερνούν. Κουβεντιάζουμε για αυτούς στα παρασκήνια. Για τον μύθο των πρωταγωνιστών που επιτρέπεται να κάνουν ό,τι θέλουν, για ψώνια, επηρμένους, νάρκισσους και εξουσιομανείς.  Για ηθοποιούς που πιστεύουν πως επειδή έπαιξαν έναν ψυχοπαθή σε μια παράσταση, πρέπει να συμπεριφέρονται αλλοπρόσαλλα. Για εκείνον με την ψευδαίσθηση της εξουσίας, εκείνον που  διάβασε πέντε βιβλία και θεωρεί πως είναι διανοούμενος. Για εκείνον που είναι ψηλότερος, ομορφότερος, πιο ετοιμόλογος, πιο νταής, πιο κοντά στην εκάστοτε κυβέρνηση. Για την κατάχρηση της εξουσίας τους.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα των ηθοποιών στον πλανήτη είναι η διαταραχή που εσφαλμένα δικαιολογείται στο χώρο μας. Έχει επικρατήσει πως οι καλλιτέχνες είναι κάτι περίεργοι τύποι, ημίτρελοι, ανισόρροποι, συνήθως αλκοολικοί, χρήστες ναρκωτικών, με βαθιά ψυχολογικά προβλήματα, δήθεν διανοούμενοι, δήθεν καταραμένοι, δήθεν σκεπτόμενοι, δήθεν παρανοϊκοί. Και με αυτό τον τρόπο διαιωνίζουμε, συντηρούμε και υποθάλπουμε εγκληματίες. Χωμένοι και οι ίδιοι στη φτιαχτή εικόνα τους, εκστασιασμένοι αλλά ανίκανοι να λειτουργήσουν φυσιολογικά, γεννούν νέα τέρατα, κατασκευάζουν νέες σαδιστικές συμπεριφορές. Με θύματα πάντα τους υπόλοιπους ηθοποιούς. Που ανήμποροι κάθονται σαστισμένοι και παρακολουθούν τη βία, την απαξίωση, την τιμωρία, την αδικία, τον παραλογισμό, με μάτια όλο δέος γιατί όλη αυτή η παράνοια προέρχεται από τον εκάστοτε θεό του θιάσου. Και είναι πράγματι ο θεός του θιάσου γιατί η ευφυία του είναι συναρπαστική. Το ταλέντο του αδιανόητο, ο τρόπος που μιλά, ο αέρας του, που αποπνέει σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Εμείς τον κάναμε θεό.  Εμείς και οι θεατές. Είτε είναι άνδρας είτε γυναίκα. 

Ήρθε όμως η ώρα να ξεπλύνουμε την έπαρση. Να θυμίσουμε στους ανθρώπους αυτούς, τη θνητότητα τους. Το χρέος που έχουν ως ηθοποιοί, δάσκαλοι, σκηνοθέτες, θιασάρχες, παραγωγοί. Να τους εκθρονίσουμε και να καταστρέψουμε τους θρόνους τους. Για να μην εκμεταλλευτεί ξανά κανείς, τον περίφημο μεγάλο μηχανισμό της εξουσίας. Για να μη δούμε ξανά τον γενναίο πρίγκιπα να σκοτώνει τον κακό βασιλιά και μόλις ενθρονίζεται ο ίδιος, να γίνεται χειρότερος. Να υπάρχει πάνω από τα κεφάλια μας η νέα αυτή εποχή, ως δαμόκλειος σπάθη να μας θυμίζει πως όλοι μας είμαστε θνητοί και πως μία μόνο δόξα θα έπρεπε να μας νοιάζει. Η υστεροφημία μας.

*H Βαρβάρα Δουμανίδου είναι σκηνοθέτις, ηθοποιός και ιδρυτικό μέλος της θεατρικής ομάδας «Θέατρο του Άλλοτε».