Χρίστος Στυλιανού: Ο πολιτισμός είναι η υγεία της ψυχής και η δημόσια υγεία, του σώματος!

Ο ηθοποιός και καθηγητής της Δραματικής Σχολής του ΚΘΒΕ Χρίστος Στυλιανού μας μιλά μέσα από τη συνέντευξη του στο Tetragwno.gr για τον ρόλο του θεάτρου στη ζωή του. Μας εξηγεί την αρχή της σχέσης του με την ηθοποιία ενώ τονίζει πως με αισιοδοξία θα περάσει η δύσκολη εποχή που διανύουμε εν μέσω μιας επιδημίας. Όπως αναφέρει, η δύσκολη αυτή κατάσταση και η επιδημία έφερε στην επιφάνεια τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος της ηθοποιίας, παροτρύνοντας έτσι το κοινό «να στηρίξουν τις τέχνες και τους εργάτες της.»

Κύριε Στυλιανού, πότε ξεκινήσατε την ενασχόληση με την υποκριτική και το θέατρο και πως φτάσατε να συνεργάζεστε με το ΚΘΒΕ;

Για μένα το θέατρο δεν είχε υπάρξει όνειρο ζωής. Μάλλον ένα παιχνίδι που ανακάλυψα στην πορεία (μικρός έπαιζα μπάσκετ και ποδόσφαιρο) και ιδιαίτερα στα χρόνια του Πανεπιστημίου στην Κύπρο -έχω τελειώσει Πολιτικές Επιστήμες- κάπου στο 2000. Αποφάσισα να συνεχίσω το καινούριο μου παιχνίδι κι έτσι βρέθηκα στη δραματική σχολή του ΚΘΒΕ -τελείωσα το 2005- και συνειδητοποίησα πως αυτό ήταν που ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Είχα στο μυαλό μου να γυρίσω πίσω στην Κύπρο αλλά είπα να κάτσω λίγο μέχρι να φύγω, μόνο που αυτό δεν έχει γίνει ακόμα. Συγκυρία και επιλογή μαζί λοιπόν, με “κράτησαν” στη Θεσσαλονίκη και το ΚΘΒΕ από το 2006, με κάποια ενδιάμεσα κενά -όπου έκανα κι ένα μεταπτυχιακό στο Τμήμα Θεάτρου του ΑΠΘ. Η μια δουλειά έφερνε την άλλη, κι ευτύχησα να συνεργαστώ με πολλούς ξεχωριστούς ανθρώπους σε πάνω από σαράντα παραστάσεις και να γνωρίσω αυτό το όνειρο που ποτέ δεν περίμενα στην καλύτερη δυνατή του εκδοχή -συνυπολογίζοντας καλλιτεχνικά και εργασιακά κριτήρια- και αναμετρήθηκα με ρόλους που έχουν αλλάξει τον τρόπο που βλέπω τα πράγματα.

Θα ήθελα να μας πείτε πως βιώνετε την όλη κατάσταση της πανδημίας και τι τρόπους ενασχόλησης έχετε βρει για τον αρκετό ελεύθερο χρόνο που υπάρχει;

Σε αυτήν την πραγματικότητα που διαμορφώνεται -η οποία δυστυχώς φαίνεται πως θα διαρκέσει αρκετά- πέρασα και περνάω από πολλά στάδια. Χαίρομαι -περνάμε απίστευτο χρόνο μαζί και με τα κορίτσια μας (κι η Ελένη είναι ηθοποιός)-, χαώνομαι -δεν μπορώ ακόμα να συλλάβω πώς θα είμαστε στη σκηνή από δω και πέρα-, θλίβομαι, οργίζομαι, παραιτούμαι… και πάλι από την αρχή. Είμαι κι εγώ μπροστά στον υπολογιστή καθώς από νωρίς κάναμε τηλεμαθήματα με τους μαθητές μου στις σχολές του ΚΘΒΕ και του Διαμαντόπουλου-, ξαφνικά αισιοδοξώ και το ίδιο ξαφνικά τα βλέπω όλα μάταια. Ταινίες, σειρές, βιβλία, άσκηση και κάποιες φορές τίποτα.

Όλη αυτή την περίοδο, του “εγκλεισμού” και της περισυλλογής έχετε εντοπίσει κάτι καινούργιο για τον εαυτό σας ή για το πώς αντιμετωπίζετε τις δύσκολες καταστάσεις που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γενικά είμαι αισιόδοξος, ψάχνω το γέλιο, το χιούμορ, το πείραγμα, όλη την ώρα κάτι θα κάνω ή θα σκέφτομαι, αλλά μέσα σε αυτόν τον “εγκλεισμό” είδα και μια πλευρά του εαυτού μου πιο κλειστή και πιο “ενοχική” αφού όλο αυτό με έκανε να νιώθω ένα αδιέξοδο, μια ανημπόρια. Μοιραία η σχέση με τον “έξω κόσμο” περιορίζεται κυρίως μέσω των κοινωνικών δικτύων τα οποία έχουν πολύ θυμό και πολλή βία κρυμμένα, που με την παραμικρή αφορμή απελευθερώνονται στη δημόσια σφαίρα. Ευτυχώς, δεν υπάρχουν μόνο αυτά, υπάρχουν και καλές ειδήσεις, ιστορίες ανθρώπων που δίνουν κουράγιο, εισαγγελικές ρήσεις που φανερώνουν πως υπάρχει ακόμα φως σε αυτόν τον κόσμο και πως αξίζει τον κόπο να συνεχίζεις. Όπως και ειδήσεις που στα δελτία των καναλιών δεν έχουν χώρο, όπως και μαζικά καλέσματα αλληλεγγύης για διάφορα ζητήματα -η απεργία πείνας και ο θάνατος των τριών καλλιτεχνών στην Τουρκία, παγκόσμια κινήματα για την πράσινη ανάπτυξη κι άλλα πολλά. Ένα από αυτά και το SupportArtWorkers. Όλα αυτά φανερώνουν την ανάγκη των ανθρώπων να συνεννοούνται και να παλεύουν μαζί για κάτι που έχει πανανθρώπινη αξία, για το δίκαιο και την αξιοπρέπεια. Την ίδια στιγμή που νομιμοποιείται η καταπάτηση του περιβάλλοντος, συμβαίνουν κατάφωρες αδικίες -κατάχρηση εξουσίας με δύο μέτρα και δύο σταθμά, υπέρμετρη χρήση βίας- και προκλητικές πολιτικές παρεμβάσεις που μοιάζει να θεώρησαν την πανδημία ευκαιρία για αλλότριες επιδιώξεις, καταπατώντας κάθε έννοια ισονομίας και δικαιοσύνης.

Είχατε προγραμματίσει κάτι για το καλοκαίρι; Πώς βλέπετε την κατάσταση για τα θέατρα και τον χώρο του θεάματος από εδώ και πέρα; Μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού φαίνεται να δημιουργείται μια μεγάλη απαξίωση στον κλάδου του Πολιτισμού.

Με την πανδημία έχει αλλάξει άρδην η ζωή και η καθημερινότητα όλων. Όσον αφορά στη δική μου, ίσως να είμαι σε μια καλοκαιρινή παράσταση, ίσως και όχι, τίποτα δεν είναι σίγουρο ακόμα, κι αυτό είναι κάτι που θα ισχύει συνολικά και για το εγγύς μέλλον. Νιώθω όμως πως περνάει πια σε δεύτερη μοίρα το αν θα γίνουν ή όχι παραστάσεις το καλοκαίρι υπό την έννοια ότι σε αυτές θα απασχοληθούν ένας συγκεκριμένος αριθμός καλλιτεχνών και κάτω από αυστηρές συνθήκες υγιεινής που ενδεχομένως να έχουν περισσότερη βαρύτητα παρά το ίδιο το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Και ένας απολύτως αστάθμητος παράγοντας που είναι το ποιος θα έρθει να το παρακολουθήσει. Αποτελεί βεβαίως πρόκληση το πώς θα μπορούσε να ενταχθεί καλλιτεχνικά η παρούσα συγκυρία και ο χώρος μας έχει αποδείξει πως δεν υπολείπεται φαντασίας. Ωστόσο, για την πλειονότητα των ανθρώπων του πολιτισμού -διότι δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για ηθοποιούς- το καλοκαίρι αλλά και η επόμενη σαιζόν συνολικά προβλέπεται πολύ δύσκολη ανά το παγκόσμιο και ήδη σε μερικές χώρες λήφθηκαν γενναία μέτρα στήριξης του πολιτισμού. Στο αρχικό διάγγελμα του Πρωθυπουργού φάνηκε πως ο χώρος του πολιτισμού “ξεχάστηκε”, ξέμεινε με θέματα ήσσονος σημασίας έστω κι αν ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός είναι η βιτρίνα της χώρας -βάσει των λεγομένων. Όπως όμως διεφάνη στη συνέχεια με τις πρώτες και δεύτερες εξαγγελίες της υπουργού, ο χώρος δεν είχε ξεχαστεί, ήταν μάλλον ένα μείζον και πολύπλοκο πρόβλημα που δεν θέλει κανείς να ασχοληθεί με αυτό διότι χρειάζεται εκ βάθρων αναδιάταξη του τοπίου -σαν ένας σύγχρονος στάβλος του Αυγεία.

Πείτε μας λίγα πράγματα για τις διεκδικήσεις των Ελλήνων ηθοποιών και  τις δράσεις τους για την επιβίωση του καλλιτεχνικού κλάδου. Σας βρίσκει σύμφωνο όλη αυτή η κινητοποίηση;

Ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια στο χώρο δεν μπορούσα να φανταστώ την σχεδόν χαοτική πολυπλοκότητα του θεατρικού τοπίου και ειδικά στην Αθήνα. Η παρούσα κατάσταση μόνο τωρινή δεν είναι. Απλώς η πανδημία έφερε στην επιφάνεια χρόνια προβλήματα του χώρου τα οποία γιγαντώθηκαν λόγω της βίαιης και επ’ αόριστον αναστολής κάθε καλλιτεχνικής εργασίας. Δεν υπάρχει κατ’ ουσία καμία κατοχύρωση του επαγγέλματος. Η απουσία δε, συλλογικών συμβάσεων στο ελεύθερο θέατρο που να διασφαλίζουν έστω κάποιες αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, αμοιβής κι ασφάλισης για όλους, μεταφράζεται στην πράξη σε απλήρωτες πρόβες, ελάχιστες αμοιβές με ποσοστά επί των παραστάσεων, αναντίστοιχα σε σχέση με την εργασία ένσημα, κάτι που ισχύει για το μεγαλύτερο μέρος των συναδέλφων. Όλα αυτά συνιστούν την πλήρη εκμετάλλευση και απαξίωση της εργασίας μας. Και ακριβώς λόγω του ότι το ΚΘΒΕ είναι από τους ελάχιστους οργανισμούς που αντιμετωπίζουν τον ηθοποιό ως επαγγελματία κι όχι χομπίστα με πολύ καλές συνθήκες εργασίας (5μηνες ή 8μηνες συμβάσεις και πολλά άλλα) νιώθω πως είναι άδικο να μην υπάρχει μέριμνα για την πλειοψηφία των συναδέλφων η οποία βρίσκεται εκτός κρατικών σκηνών. Για να φτάσει το θέμα ως εδώ δεν φταίει προφανώς μόνο η τωρινή κυβέρνηση, αλλά μια σειρά πραγμάτων μέσα στα χρόνια της κρίσης, που για κάποια από αυτά ευθύνονται και προηγούμενοι κακοί χειρισμοί τόσο δικοί μας όσο και των σωματείων. Έφθασε πια ο καιρός να αναληφθούν πρωτοβουλίες από την πολιτεία για να υπάρξει κάποια ρύθμιση στο χώρο. Αυτό που ενοχλεί όμως είναι η έλλειψη ειλικρίνειας και του δέοντος σεβασμού μπροστά στην δημιουργηθείσα κατάσταση. Ακόμα και παρεμβάσεις σημαντικών και καταξιωμένων καλλιτεχνών αντιμετωπίστηκαν με αγένεια και ουσιαστικά έμειναν απαξιωτικώς αναπάντητες. Κανείς δεν λέει ότι είναι εύκολο. Αντιθέτως, και σε μένα φαίνεται βουνό το να υπάρξει μια στοιχειώδης ρύθμιση. Ωστόσο, το να μιλάμε για αυτορύθμιση της αγοράς είναι συνώνυμο της απουσίας κρατικής μέριμνας και σχεδιασμού. Αφήνεται η εντύπωση του καλλιτέχνη που του αρέσει να κάθεται και να παίρνει επιδόματα από το κράτος. Δεν πιστεύω ότι ισχύει έστω και στο ελάχιστο. Θεωρώ υποχρέωσή μου λοιπόν να ενώσω κι εγώ τη φωνή μου με αυτές των συναδέλφων μου και των σωματείων που μας εκπροσωπούν για να δημιουργηθεί ένα καινούριο τοπίο πιο δίκαιο για όλους.

Όσον αφορά στη διεκδίκηση του ΣΕΗ για την λήψη έκτακτου επιδόματος στους συναδέλφους σας που “χάνουν” παραστάσεις αλλά και την τήρηση των συμβάσεων εργασίας πιστεύετε ότι θα ανακουφίσει τους ηθοποιούς;

Οι προτάσεις του ΣΕΗ και των υπόλοιπων σωματείων αλλά και η εμπεριστατωμένη ανάλυση των προτάσεων που προέκυψαν μέσω της κίνησης του SupportArtWorkers μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα -που από μόνο του ήταν κάτι αξιοθαύμαστο από πολλές απόψεις- μπορούν να αποτελέσουν τη βάση ενός ειλικρινούς διαλόγου που να έχει ως στόχο τη διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού και λειτουργικού εργασιακού τοπίου που να σέβονται όλοι. Δεν “χάνουμε” παραστάσεις αλλά τη δουλειά μας και αυτή η αναγκαστική α(ν)εργία οδηγεί έναν ολόκληρο κλάδο στην καταστροφή. Κι αν νομίζουμε πως δεν έγινε και τίποτα να μείνει η χώρα χωρίς πολιτισμό για όσο διαρκέσει η έκκρυθμη αυτή κατάσταση -με σχόλια περί λαϊκών απογευματινών και ασόβαρων ανθρώπων-, πλανόμαστε οικτρά.  Η καταγραφή των ανθρώπων που επαγγελματικά ανήκουν στο χώρο είναι ένα σημαντικό βήμα, φτάνει να υπάρχουν κι επόμενα που να οδηγήσουν στη στοιχειώδη κατοχύρωση του χώρου. Η επέκταση του αριθμού των δικαιούχων για το περιβόητο βοήθημα είναι επίσης κάτι σημαντικό και θα ανακουφίσει, αν και -λόγω του άναρχου τοπίου- πάλι αφήνει εκτός το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζόμενων στον πολιτισμό γενικά.

Με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να βοηθήσει σε τέτοιες δύσκολες καταστάσεις; Αποτελεί το “αντίδοτο” της κακής ψυχολογίας; Δρα ως κοινωνός της ενότητας και της ελπίδας;

Δεν χρειάζεται να επαναλάβω κι εγώ τη γνωστή φράση του Τσώρτσιλ περί του λόγου χρηματοδότησης των τεχνών. Για μένα, ο πολιτισμός είναι η υγεία της ψυχής και η δημόσια υγεία, του σώματος. Υπάρχουν παραδείγματα στην Ευρώπη που έκαναν πράξη και τα δύο. Φρόντισαν άμεσα το δημόσιο σύστημα υγείας και τον πολιτισμό και τους καλλιτέχνες τους. Είναι τα δύο πράγματα που κρατάνε μια κοινωνία “ζωντανή”, εντός κι εκτός εισαγωγικών. Κάνουν επί της ουσίας τους ανθρώπους χαρούμενους, ευχαριστημένους, αισιόδοξους. Για να αποκτήσουν αυτές οι λέξεις υπόσταση, οι άνθρωποι χρειάζονται μέριμνα -αν η λέξη στήριξη παραπέμπει μόνο στα χρήματα. Γιατί όλοι έχουν ανάγκη από ένα βιβλίο, μια ταινία, μια μουσική, ένα τραγούδι, έναν ήρωα, έναν πίνακα, να δουν μπροστά τους κάτι που θα τους συν+κινήσει, κάτι που θα τους ξαναφέρει σε επαφή με την ανθρώπινη πλευρά τους μέσα στη ροή του κόσμου.

Μία ευχή ή συμβουλή για τους αναγνώστες μας.

Στηρίξτε τις τέχνες και τους εργάτες τους και όχι μόνο. Παραφράζοντας τα λόγια της υπέροχης κυρίας Αριάν Μνούσκιν -από μια συνέντευξη που κυκλοφόρησε στα ΜΚΔ (μτφρ. Δ. Ντάσκας)-, έφτασε ο καιρός να ζητηθεί ένα νέο σύμφωνο όχι μόνο για την τέχνη και τον πολιτισμό αλλά για όλο τον τρόπο ζωής μας, αφού όλοι αποτελούμε μέρος ενός συνόλου. Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο διότι αυτό που έχουμε έχει αποτύχει παταγωδώς.