Φώτης Παπαναστασίου: Η δυσλεξία υπήρχε πάντα, απλώς τώρα μπορούμε να μιλήσουμε ανοιχτά για αυτή
Ο Φώτης Παπαναστασίου είναι ειδικός παιδαγωγός με μεταπτυχιακό στην σχολική ψυχολογία. Η αγάπη του για τα παιδιά τον οδήγησε σε μια συνειδητή επιλογή σπουδών και μετέπειτα δράσεων που σκοπό είχαν και έχουν την ενθάρρυνση και εκπαίδευση των μαθητών με δυσλεξία. Το Dyslexia Box, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πεδίο, είναι η πρώτη πολυαισθητηριακή πρωτοβουλία σε Ελλάδα και Κύπρο. Μπορούν να μάθουν τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι; Υπάρχει υπερ-διάγνωση και κατάλληλη κατάρτιση για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας; Ο Φώτης Παπαναστασίου λύνει όλες μας τις απορίες.
Έχουν περάσει τρεις μήνες από την παρουσίαση του τρίτου παιδαγωγικού σας project «Dyslexia Box» και μάλιστα κυκλοφορεί η 5η έκδοση του. Μιλήστε μας για αυτό
Το Dyslexia Box, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ, είναι η πρώτη πολυαισθητηριακή παρέμβαση σε Ελλάδα και Κύπρο. Στηρίζεται στη θεωρία πως τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα εάν συμμετέχουν ενεργά, μέσα από παιγνιώδη τρόπο και μέσω της διαφοροποιημένης κι εξατομικευμένης διδασκαλίας.
Σκοπός του Dyslexia Box είναι να βοηθήσει τους μαθητές με δυσλεξία να κατακτήσουν δεξιότητες απαραίτητες για την ακαδημαϊκή τους πορεία, να τους υποστηρίξει στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που παρεμποδίζουν τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία, να αναπτύξουν πλήρως τη φωνολογική επίγνωση και να κατακτήσουν επαρκώς την αναγνωστική ικανότητα και τη γραφή.
Είναι εντυπωσιακό ότι η 1η έκδοσή του εξαντλήθηκε σε μόλις πέντε ημέρες από την επίσημη παρουσίασή του. Σήμερα, τρεις μήνες μετά την κυκλοφορία του, ήδη βρίσκεται στην 5η έκδοση του. Έχει αγαπηθεί κι έχει υποστηριχθεί τόσο από εκπαιδευτικούς όσο κι από γονείς, γεγονός που με κάνει ιδιαιτέρως χαρούμενο.
Πως γεννήθηκε η ιδέα του «Dyslexia Box»;
Πολλοί συνάδελφοι και γονείς με ενημέρωναν ότι πολλές σελίδες και κάρτες των δύο προηγούμενων βιβλίων μου τις έχουν πλαστικοποιήσει και τις έχουν αποθηκευμένες σε κουτιά για μελλοντική χρήση. Έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε η αρχική ιδέα. Το νέο μου βιβλίο να μετατραπεί σε κάρτες και να αποθηκευτούν σε ένα κουτί.
Θέλοντας όμως να εμπλέξω ακόμα περισσότερες αισθήσεις των παιδιών στην παρέμβαση, πρόσθεσα πιόνια, έναν βοηθό ανάγνωσης και φυσικά το νέο μου βιβλίο με τις ασκήσεις παρέμβασης. Και έτσι δημιουργήθηκε το Dyslexia Box.
Σε ποιους απευθύνεται; Μπορεί ένας γονιός να το χρησιμοποιήσει ή χρειάζεται να έχει κάποιος εξειδικευμένες γνώσεις;
Δε χρειάζονται εξειδικευμένες γνώσεις για να χρησιμοποιήσει κάποιος το Dyslexia Box. Οι ασκήσεις του έχουν δημιουργηθεί και δομηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν τόσο από ειδικούς όσο κι από γονείς. Μέσα στο Dyslexia Box περιέχεται και το εγχειρίδιο με τις ασκήσεις, όπου εξηγείται αναλυτικώς με ποιο τρόπο χρησιμοποιείται το καθετί που υπάρχει μέσα.
Είναι θεωρώ ένα εύχρηστο κι απαραίτητο εργαλείο για ειδικούς παιδαγωγούς, λογοθεραπευτές, ειδικούς θεραπευτές, νηπιαγωγούς, δασκάλους και γονείς που επιθυμούν να υποστηρίξουν τα παιδιά στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν την ανάγνωση και τη γραφή.
Αφορά μόνο μαθητές που έχουν δυσλεξία ή μπορεί να φανεί εξίσου χρήσιμο και ευχάριστο σε όλα τα παιδιά;
Δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε παιδιά με Δυσλεξία, αλλά σε όλα τα παιδιά του νηπιαγωγείου και των τάξεων του Δημοτικού. Υποστηρίζει ουσιαστικά την ομαλή μετάβαση του παιδιού από τον προφορικό λόγο στον γραπτό λόγο. Λόγω της μορφής του και των δραστηριοτήτων, που θυμίζουν παιχνίδι, μπορεί με ευχάριστο τρόπο να βοηθήσει τα παιδιά να κατακτήσουν όλες εκείνες τις δεξιότητες που τους είναι απαραίτητες για την ανάγνωση και τη γραφή, ανεξαρτήτως εάν έχουν ή όχι κάποια μαθησιακή δυσκολία.
Γιατί επιλέξατε μια πολυαισθητηριακή προσέγγιση για την κατανόηση της δυσλεξίας; Θεωρείτε πως με αυτήν την παρέμβαση τα παιδιά βοηθιούνται περισσότερο στην κατάκτηση των σχολικών δεξιοτήτων;
Σύμφωνα με τα ευρήματα πολλών ερευνών, έχει διαπιστωθεί πως η πολυαισθητηριακή προσέγγιση έχει θετικά αποτελέσματα στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, όπως είναι και οι μαθητές με δυσλεξία. Χρησιμοποιεί, ταυτόχρονα, περισσότερες από μία αισθητηριακές οδούς, όπως ακουστική, οπτική και κιναισθητική, συνδέοντας με αυτόν τον τρόπο, πολλαπλές περιοχές του εγκεφάλου με το γνωστικό αντικείμενο που διδάσκεται. Σκοπός μας θα πρέπει να είναι η ενεργητική μάθηση. Να δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να δει, να αγγίξει, να γευτεί και να αισθανθεί αλλά και να ακούσει το αντικείμενο προς μάθηση έτσι ώστε να παγιώσει και να εσωτερικεύσει τη νέα πληροφορία
Για όλους αυτούς τους λόγους, θέλησα να φτιάξω μια πολυαισθητηριακή παρέμβαση που θα οδηγεί τα παιδιά στη μάθηση μέσα από έναν παιγνιώδη και φιλικό προς το παιδί τρόπο.
Συχνά ακούμε πως η δυσλεξία είναι καινούριο φαινόμενο, αρκετοί, δε το αντιμετωπίζουν και καχύποπτα. Ισχύει αυτό ή πάντα υπήρχε ως μαθησιακή διαταραχή, απλώς, τώρα μιλάμε πιο ελεύθερα για αυτό;
Η δυσλεξία, ως ειδική μαθησιακή δυσκολία, υπήρχε πάντα. Πιο παλιά, δεν υπήρχε η γνώση και τα μέσα τόσο για τη διάγνωση όσο και για την παρέμβαση. Αυτή η καχυποψία ίσως να οφείλεται στο φαινόμενο της υπερδιάγνωσης, που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Στο γεγονός, δηλαδή, κάθε δυσκολία να βαφτίζεται με σχετική ευκολία ως δυσλεξία.
Είναι γεγονός πάντως πως σήμερα ένας σημαντικά μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών έχουν τη γνώση να εντοπίσουν τα συμπτώματα της δυσλεξίας και να παρέχουν την ανάλογη υποστήριξη στο παιδί. Φυσικά πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις και είναι ένας χώρος που χρήζει περισσότερης εκπαίδευσης και υποστήριξης στους εκπαιδευτικούς. Επίσης, οι γονείς πλέον είναι πιο ενημερωμένοι και πιο ανοιχτοί στο να συζητήσουν τις δυσκολίες των παιδιών τους. Όπως γίνεται κατανοητό, η δυσλεξία υπήρχε πάντα, απλώς τώρα μπορούμε να την αναγνωρίσουμε και να μιλήσουμε ανοιχτά για αυτή.
Επειδή, πολλά ακούγονται και πολλές φορές υπάρχει παρερμηνεία της επιστημονικής αλήθειας θέλω να σας ρωτήσω ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να μάθει;
Και φυσικά μπορεί να μάθει. Αρκεί να προσαρμοστούμε εκπαιδευτικοί και γονείς στον ιδιαίτερο τρόπο μάθησης του κάθε παιδιού. Κι αυτό ισχύει για όλα τα παιδιά, όχι μόνο για τα παιδιά με δυσλεξία.
Γονείς κι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να θυμούνται πως σε καμία περίπτωση οποιαδήποτε ειδική μαθησιακή δυσκολία, όπως είναι και η δυσλεξία, δε σημαίνει ακαδημαϊκή αποτυχία για το παιδί.
Κύριε Παπαναστασίου, διαθέτετε ένα πλούσιο και μακροσκελές βιογραφικό. Ποιος είναι ο λόγος που αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την Ειδική Αγωγή;
Η Ειδική Αγωγή ήταν μια ξεκάθαρη και συνειδητή επιλογή, πριν καν ακόμη ενηλικιωθώ. Ήταν το μόνο το οποίο ένιωσα ότι με αφορά στην εκπαίδευση και ότι ήθελα να του αφοσιωθώ. Και για τον λόγο αυτό δεν ήρθε στην καριέρα μου ως συνέχεια στις σπουδές μου στην εκπαίδευση, αλλά από εκεί ξεκίνησα. Σπούδασα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής του Παν/μίου Θεσσαλίας και θεωρώ ότι ήταν από τις πιο σωστές επιλογές που έχω κάνει στη ζωή μου. Μεγαλώνοντας συνειδητοποιώ πως την ειδική αγωγή δεν την επιλέγεις, σε επιλέγει.
Ο κύριος λόγος όμως που βρέθηκα στην ειδική αγωγή είναι γραμμένος στην πρώτη σελίδα και των τριών μου βιβλίων. Για μένα η ειδική αγωγή δεν είναι απλώς μια ανάγκη για προσφορά, είναι μια υπόσχεση που προσπαθώ καθημερινά να τηρώ.
Είναι γνωστό πως στο δημόσιο ελληνικό σχολείο υπάρχουν ελλείψεις. Παρά την φιλότιμη προσπάθεια των εκπαιδευτικών τα τμήματα ένταξης αρκετές φορές υπολειτουργούν. Πως αξιολογείται την στάση του Υπουργείου Παιδείας; Έχει ενεργό και ουσιαστικό ρόλο;
Βρισκόμαστε σε μία περίοδο που γενικώς οι δομές ειδικής αγωγής δεν υποστηρίζονται και δε στελεχώνονται έτσι όπως θα έπρεπε. Θεωρώ ότι έχει να κάνει με τη γενικότερη στάση της κοινωνίας, της εκπαίδευσης και της εκάστοτε κυβέρνησης σε θέματα που αφορούν την ειδική αγωγή. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό σε όλους πως ο ρόλος της ειδικής αγωγής δεν είναι απλώς υποστηρικτικός στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Δεν είναι κάποιο παρακλάδι της εκπαίδευσης, αλλά ο κορμός της.
Κλείνοντας, θα ήθελα να μου πείτε ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας;
Στα άμεσα μελλοντικά μου σχέδια είναι η έκδοση δύο νέων book-projects από τις Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ μέσα στο 2021, που δυστυχώς δεν μπορώ να σας πω περισσότερες λεπτομέρειες μιας και είναι ήδη υπό έκδοση. Και τα δύο κινούνται πάντως στη γενικότερη φιλοσοφία των βιβλίων μου και ευελπιστώ να γίνουν κι αυτά απαραίτητα εργαλεία για γονείς κι εκπαιδευτικούς.
Αν θα μπορούσα να μιλήσω για ένα από τα μεγάλα σχέδια μου είναι να καταφέρω, μέσω των εκδηλώσεων ενημέρωσης που κάνουμε με την ομάδα μου στο eidikospaidagogos.gr, η ειδική εκπαίδευση να φτάσει σε όλα τα ελληνικά σπίτια. Γονείς κι εκπαιδευτικοί να ενημερωθούν για τα θέματα της ειδικής αγωγής και να υποστηρίξουν τα παιδιά τους ώστε να φτάσουν στο μέγιστο σημείο που μπορεί να φτάσει το καθένα ξεχωριστά. Να αντιληφθούν τη σημαντικότητα και τη σπουδαιότητα να υπάρχει η ειδική αγωγή σε όλα τα σχολεία.