Μαίρη Ζυγούρη: Οι εικαστικοί για την πολιτεία είμαστε μια αταξινόμητη, αχαρτογράφητη σχεδόν κατηγορία

Με αφορμή την παράσταση «ANTIGONE TEST / Ι this is Me in my Room» συνομιλήσαμε με την εικαστικό Μαίρη Ζυγούρη, όπου έχει αναλάβει την διαμόρφωση της κοινής αισθητικής του έργου. Με σύγχρονη οπτική και μια ανατρεπτική διάθεση μας ξεναγεί σε μια καινούρια γλώσσα που ολοένα ισχυροποιείται στον χώρο των τεχνών. Απορίες όπως τι είναι η visual poetry απαντώνται καθώς και κατά πόσο το ελληνικό κοινό έχει εξοικειωθεί με τους νέους καλλιτεχνικούς κώδικες.

Πως γεννήθηκε η ιδέα της παράστασης «ANTIGONE TEST / Ι this is Me in my Room» βασισμένη στο έργο της Χριστίνας Ουζουνίδη «Ίχνη της Αντιγόνης» και σκηνοθεσία Έλλης Παπακωνσταντίνου, που είδαμε αυτές τις ημέρες διαδικτυακά;

Το κείμενο «Ίχνη της Αντιγόνης» της Χριστίνας Ουζουνίδου, είναι ένα ποιητικό μανιφέστο, μια καθαρή, βαθιά και κοφτερή γυναικεία γραφή, Μακριά από clichés που πολύ συχνά βλέπουμε όταν πρόκειται για «γυναικεία» θέματα. Η ιδέα μιας θεατρικής παράστασης φτιαγμένη μόνο από γυναίκες πάνω σε αυτό το κείμενο με έκαναν να δεχτώ με χαρά, την πρόταση συνεργασίας με τη σκηνοθέτρια Έλλη Παπακωνσταντίνου.

Από την μια, η θεατρική συνθήκη per se, δεν συνάδει απόλυτα με την μέχρι τώρα εικαστική μου πρακτική, από την άλλη, η έμφυλη ταυτότητα και τα ζητήματα φύλου είναι μέρος της καλλιτεχνικής μου πρακτικής. Ιδιαίτερα έπειτα από την έξαρση κακοποίησης γυναικών και την πρόσφατη υπόθεση βιασμού, όλη αυτή την περίοδο του εγκλεισμού μας, για κάποιες στιγμές ένοιωσα την συμμετοχή μου σε αυτή τη συγκεκριμένη παράσταση και ως πράξη αλληλεγγύης προς όλες αυτές τις γυναίκες. Ξεκινήσαμε τις πρόβες μας λίγο πριν την καραντίνα. Έπειτα από την αναγκαστική

μετατόπιση από την φυσική περφόρμανς στο Επιγραφικό μουσείο στη ζωντανή διαδικτυακή αναμετάδοση ήταν αναγκαία. Μη επιθυμώντας να σταματήσουμε, συνεχίσαμε τις πρόβες μας διαδικτυακά μέσω του ΖΟΟΜ. Η καθεμιά στο σπίτι της, από τον ιδιωτικό της χώρο και όλες μαζί στον ενδιάμεσο χώρο.

Πως ήταν η μετάβαση από την φυσική μορφή της παράστασης σε ψηφιακή πλατφόρμα; Ποιες δυσκολίες προέκυψαν;

Όλο το εγχείρημα είχε μοιραία, μετατοπιστεί στο ευρύτερο πεδίο της Εικόνας. Ακόμα θυμάμαι τις πρώτες μέρες προβών. Βυθιστήκαμε πραγματικά στο σύμπαν της μεσολαβημένης εικόνας. Καταιγισμός εικόνων από κάθε παράθυρο, καλειδοσκοπικές εικόνες, εν εξελίξει. Όλα σε σμίκρυνση, εντός του οριοθετημένου οπτικού πεδίου που καλύπτει η κάμερα ενός κομπιούτερ. Μοιραζόμασταν μια αίσθηση πλοήγησης σε αχαρτογράφητες περιοχές. Ανακαλύπταμε τις δυνατότητες αλλά και τους περιορισμούς του μέσου. Το τελικό αποτέλεσμα, ήταν μια καθαρή συνδημιουργία, πραγματικά ενώσαμε δυνάμεις, η κάθε μια στο πεδίο της. Μουσική, χορογραφία, ηθοποιία.

Ως εικαστικός είχατε αναλάβει, κυρίως, αυτό το κομμάτι της παράστασης. Ποια ακριβώς ήταν η δική σας παρέμβαση;

Από εικαστικής άποψης, το εγχείρημα, του Traces of Antigone, ήταν ιδιαίτερα απαιτητικό. Αν σκεφτείς, ό,τι η κάθε ηθοποιός /Περφόρμερ έφερε αναγκαστικά την αισθητική του δωματίου, όπου βρισκόταν ως φυσική παρουσία. Άρα οι σκηνογραφικές παρεμβάσεις μου, εκ των συνθηκών, ήταν περιορισμένες. Η ουσιαστική συμβολή μου, ως εικαστικού, έγκειται στην διαμόρφωση της κοινής αισθητικής που διατρέχει το έργο. Οι παρεμβάσεις μου στις πρόβες, ήταν χειρουργικής ακρίβειας, που προέκυπταν έπειτα από ώρες παρατήρησης, σε δεύτερο χρόνο, του βιντεοσκοπημένου υλικού. Ανοιχτή πάντα στην συνδιαμόρφωση, σεβόμενη την διαφορετικότητα του κάθε «παραθύρου»/ περφόρμερ, έχοντας, όμως αισθητικό κριτήριο και συνεχής αναφορές την εικονογραφία της Φεμινιστικής Τέχνης, που ανατροφοδοτούσαν τις αισθητικές και εννοιολογικές επιλογές της παράστασης. Παράλληλα σε όλη την διάρκεια του έργου «παίζω» ζωντανά τα βίντεο μου, που έχουν γυριστεί ειδικά για την παράσταση. Τα οπτικά αποσπάσματα/βίντεο, άλλες φορές έρχονται να δημιουργήσουν εννοιολογικά «ανοίγματα» και άλλες να συμπληρώσουν σε συγχρονικότητα, τις δράσεις και τον ρυθμό των υπόλοιπων παραθύρων/ηθοποιών. Επίσης παρουσιάζω το οπτικό ποίημα « Το Μέλλον» σε ένα από τα δωμάτια κατανομής των θεατών στο 2 μέρος της παράστασης.

Πείτε μας δυο λόγια για αυτό το οπτικό ποίημα

Το βίντεο αυτό, είναι αυτοτελές έργο μέσα στην παράσταση. Το οπτικό υλικό, προέρχεται από το προσωπικό μου αρχείο. Που να ήξερα ότι μια Περφόρμανς διαρκείας, που είχα κάνει το 2002 στο Λονδίνο, θα ήταν το κατάλληλο υλικό για να εκφράσει, την παρούσα συνθήκη του lockdown που όλοι μας βιώσαμε. Μετρούσα τότε, τις τρίχες από τα μαλλιά μου για 3 μέρες, επί 6 ώρες την ημέρα. Μέτρησα, θυμάμαι, κάποια εκατομμύρια τρίχες.

Τι ακριβώς είναι η visual poetry;

Οι εικόνες ως  γλώσσα. Η γενεαλογία της «Οπτικής ποίησης» πάει πίσω στις πρωτοπορίες του 20ου αιώνα. Αξίζει όμως να αναφέρουμε ότι η οπτική γλώσσα ανανεώθηκε από την φεμινιστική Τέχνη στα τέλη του 1960. Υπάρχει μια συγγένεια μεταξύ των δύο. Μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά όπως η ρευστότητα, η ελλειπτικότητα λόγου και κυρίως τη σωματικότητα των ποιητικών αφηγήσεων, μέσα στη ροή του χρόνου.

Μπορούμε να κάνουμε λόγο για μια καινούρια αισθητική γλώσσα μέσα στις

διαδικτυακές πλατφόρμες που έρχεται δυναμικά να συστηθεί στο κοινό; Και κατά πόσο αυτό ανταποκρίνεται;

Ίσως να είναι νωρίς να μιλάμε για μια νέα αισθητική γλώσσα. Από την πρόσφατη εμπειρία μου πάντως, θα μπορούσα να σκιαγραφήσω, μια φόρμα μεταξύ κινηματογράφου, θεάτρου, περφόρμανς και Video Art. Οι περιορισμένες δυνατότητες του ίδιου του μέσου, της διαδικτυακής πλατφόρμας, σε οδηγεί σε λύσεις μετρημένες, χορογραφημένες, μακριά από εύκολους εντυπωσιασμούς και θεαματικά πυροτεχνήματα. Ίσως και να γίνουμε πιο ουσιαστικοί. Ποιός ξέρει? Συνολικά μιλώντας, στην παρούσα συγκυρία, οι άνθρωποι της εικόνας, κινηματογραφιστές, visual artists έχουν ένα αισθητικό προβάδισμα. Εφόσον οι μηχανισμοί παραγωγής , οι οπτικοί κώδικες για την παραγωγή νοήματος είναι ήδη η γλώσσα έκφρασης μας. Αυτό σπουδάζουμε, αυτό μελετάμε, πάνω σε αυτό πειραματιζόμαστε. Σχολιάζοντας έτσι, τις  επιπόλαιες και επιφανειακές εκτιμήσεις που οδηγούν σε κραυγαλέες αστοχίες σαν αυτές που παρακολουθήσαμε την τελευταία περίοδο. Βλέπε Κιτσοπούλου.

Είστε από τους καλλιτέχνες που έχετε ζήσει και εργαστεί στο εξωτερικό. Εντοπίζετε διαφορές στην ελληνική νοοτροπία; Υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να πειραματιστεί και να εξελιχθεί ένας δημιουργός;

Η καλλιτεχνική δραστηριοποίηση σε χώρες του εξωτερικού, κυρίως εντός Ευρώπης, είναι  πλέον σύνηθες φαινόμενο για τους σύγχρονους καλλιτέχνες. Όπως και στην δική μου περίπτωση. Σπούδασα στην Αθήνα και στο Λονδίνο, δούλεψα σε πολλές πόλεις στην Ιταλία αλλά και άλλες χώρες, αλλά η βάση μου είναι στην Αθήνα. Η διαρκής μετακίνηση είτε εξ ανάγκης, ως Έλληνες/ίδες καλλιτέχνες της κρίσης, είτε επειδή η ανοικτότητα και η οικουμενικότητα της ίδιας της Σύγχρονης Τέχνης, μας επιτρέπει να είμαστε δηλαδή και εδώ και εκεί. Μέχρι τώρα ίσως να λειτουργούσε και ως μια δικλείδα ασφαλείας και διαφυγής, από την Ελληνική νοοτροπία και πραγματικότητα.

 Τώρα, με τα καινούργια δεδομένα, η πρακτική αυτή φαίνεται να μπαίνει σε ακόμα μεγαλύτερη επισφάλεια από αυτή που βιώναμε έτσι κι αλλιώς τα τελευταία χρόνια. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν ξέρω πως, θα καταφέρουμε να συνεχίσουμε την εξέλιξη, τους  πειραματισμούς της δουλειάς, έτσι όπως οφείλουμε, έτσι ώστε να υπάρξει πολιτισμός για όλους εμάς και για το μέλλον.

Πως κρίνεται την στάση της πολιτείας απέναντι στην τέχνη; Νιώθετε ασφαλείς; Μπορεί ένας καλλιτέχνης να ζήσει από την τέχνη του;

 Όταν το ΥΠΠΟ  ανήγγειλε τα μέτρα  στήριξης , ο εικαστικός κλάδος πέραν από τα μέτρα για τα μεγάλα μουσεία, δεν υπήρξε πουθενά. Για την πολιτεία σε εκείνη την φάση φάνηκε, ό,τι είμαστε μια αταξινόμητη, αχαρτογράφητη σχεδόν κατηγορία. Αυτό και μόνο προκαλεί μια επιπρόσθετη αίσθηση ανασφάλειας. Γενικά επικρατεί ακόμα μεγάλη αμηχανία. Πως οι μηχανισμοί της Τέχνης θα καταφέρουν να συνεχίσουν, τόσο σε κρατικό όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο, την δραστηριότητα τους? Χωρίς δομές, οι δυνατότητες εργασίας είναι περιορισμένες.  

Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας; Ετοιμάζετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Με βρίσκετε σε μια ιδιαίτερα παραγωγική περίοδο. Μέχρι το τέλος του Ιουλίου παρουσιάζω μια σειρά από καινούργια έργα στα πλαίσια της Artissima  Art Fair, on line, τα οποία επιλέχτηκαν για το κυρίως πρότζεκτ Fontamenta, εκπροσωπώντας  την Prometeo Gallery του Μιλάνου, με την οποία συνεργάζομαι από το 2017.

Έπειτα εισηγούμαι το Inspire Project με ένα εργαστήριο για νέους καλλιτέχνες σε συνεργασία με το Momus Πειραματικό Μουσείο Τεχνών στη Θεσσαλονίκη. Θα έχω την ευκαιρία, να μοιραστώ  με την ομάδα που θα προκύψει την έρευνα που κάνω τα τελευταία 2 χρόνια πάνω στα  Όνειρα και τις επιτελεστικές πρακτικές στο αστικό τοπίο της πόλης. Θα υπάρξει έκθεση με τα έργα που θα παραχθούν και ένα βραβείο που θα απονεμηθεί σε δεύτερη φάση. Μια σημαντική πρωτοβουλία για τους νέους καλλιτέχνες.