Αφιέρωμα: Είναι ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ ο μεγαλύτερος ποιητής που υπήρξε ποτέ;
«Μοιάζει χειμώνας ο καιρός που έχω φύγει
και τη χαρά του χρόνου έχασα, εσένα·
πόσο σκοτάδι έχω νιώσει, πόσα ρίγη,
πόσο Δεκέμβρη σε τοπία ερημωμένα.
Κι ήταν ο απόδημος ο χρόνος καλοκαίρι,
μεστό φθινόπωρο μέσα στο γέννημά του,
που όλο της άνοιξης το λάγνο βάρος φέρει,
σαν μήτρα πλήρης μες στο πένθος του θανάτου.
Τόση πληθώρα, αποκύημα της λύπης
ήταν για μένα, και καρπός χωρίς πατέρα·
το καλοκαίρι ξέρει εσένα, κι όταν λείπεις
όλα σωπαίνουν τα πουλιά στον άδειο αέρα.
Κι αν κελαηδήσουν, λένε πένθιμο κανόνα,
κι ωχρούν τα φύλλα με το φόβο του χειμώνα».
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ/Σονέτο 97, μετάφραση Διονύσης Καψάλης
Η ποιήτρια και μεταφράστρια Λένια Ζαφειροπούλου το 2016 μετέφρασε για λογαριασμό του εκδοτικού οίκου Gutenberg «Τα Σονέτα» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, με αφορμή τα 400 χρόνια από τον θάνατο του, τα οποία κυκλοφόρησαν σε δίγλωσση έκδοση και αποτελούν την πιο ολοκληρωμένη σειρά.
Η πρώτη απόπειρα είχε πραγματοποιηθεί το 1911 από έναν νεαρό ποιητή, ο οποίος μετέφρασε 11 από τα 154. Ακολούθησαν οι Βασίλης Ρώτας και Βούλα Δαμιανάκου. Το 1998, επιχειρεί ο Στυλιανός Αλεξίου και το 2009 ο Διονύσης Καψάλης για τις εκδόσεις Άγρα. Η πιο πρόσφατη είναι από τον Ερρίκο Σοφρά (2018), ο οποίος αναλύει τα 24 από αυτά.
Είναι, όμως, ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ ο μεγαλύτερος ποιητής που υπήρξε ποτέ;
Ο ελισαβετιανός δραματουργός επηρεασμένος από τον λόγιο Ιταλό Φραντσέσκο Πετράρκα και τον αινιγματικό Δάντη μελέτησε την νέα ποιητική γλώσσα που εξελίχθηκε τον 14ο αιώνα και έγραψε τα δικά του σονέτα. Αν και το ιταλικό σονέτο χαρακτηριζόταν από δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές ο Σαίξπηρ χρησιμοποιεί ιαμβικό πεντάμετρο με τρεις τετράστιχες και μια δίστιχη στροφή. Δεν είναι όμως η μόνη διαφορά. Εκτός των τεχνικών χαρακτηριστικών το σαιξπηρικό σονέτο τολμάει να μιλήσει για τον έρωτα με έναν εντελώς δικό του τρόπο. Αγνοεί τους καθωσπρεπισμούς και τους τύπους και πρώτη φορά υμνεί τον έρωτα ενός άντρα για έναν άλλον άντρα. Στη συνέχεια αντικείμενο του πόθου του είναι μια άγνωστη, μελαμψή γυναίκα και μάλιστα παντρεμένη. Προσπερνάει τις καλοαναθρεμμένες δούκισσες και παραδίνεται στο απαγορευμένο. Κάποιοι αναλυτές του έργου του υποστηρίζουν πως ο Σαίξπηρ είχε πρόθεση να δημοσιεύσει δύο ανεξάρτητα, ενιαία έργα. Το πρώτο θα μιλούσε για την αγάπη του για μια παντρεμένη γυναίκα και το δεύτερο για τον πόθο του για έναν νεαρό, βάρβαρο άντρα. Κανείς δεν ξέρει αν όντως υπήρξαν αυτά τα πρόσωπα ή αν απλά ήταν φανταστικά.
Η συλλογή με τα 154 σονέτα ανακαλύπτεται, περίπου, το 1609, λίγο πριν τον θάνατο του και φέρουν αφιέρωση προς τον κύριο W.H. Είναι από τα πιο λυρικά και ερωτικά κείμενα που έχουν γραφτεί ποτέ!