Ένα βιβλίο που απευθύνεται, αυτή τη φορά, σε πιο ειδικευμένο ιστορικό κοινό, υπογράφει ο Ian Kershaw, ασχολούμενος με τα ιστοριογραφικά προβλήματα και τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις του Τρίτου Ράιχ, ενός θέματος αγαπημένου και πολυσυζητημένου μεταξύ των ιστορικών κύκλων ολόκληρου του κόσμου.
Το βιβλίο τιτλοφορείται «Η ναζιστική δικτατορία, ιστοριογραφικά προβλήματα και ερμηνευτικές προσεγγίσεις» και ασχολείται με τα θεμελιώδη ζητήματα σχετικά με τη ναζιστική δικτατορία την οποία ίδρυσε ο Χίτλερ και δίχασαν τους ιστορικούς που τη μελέτησαν στα χρόνια που ακολούθησαν την πτώση της.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, σύμφωνα με το συγγραφέα, είναι το πως θα μπορέσει να εξηγήσει ένα φαινόμενο τόσο στενά συνυφασμένο με τον παραλογισμό, όπως ο ναζισμός. Είναι σωστό τελικά να εξισώνονται ο ναζισμός και ο κομμουνισμός υπό τον όρο “ολοκληρωτισμός”; Είναι οι μαρξιστές ιστορικοί περισσότερο προκατειλημμένοι αρνητικά απέναντι στον Χίτλερ; Μήπως ο ναζισμός πρέπει να μελετάται χωριστά ως εντελώς ξεχωριστό φαινόμενο; Τέτοια είναι τα ερωτήματα που θίγονται στο πρώτο και το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου.
Το τρίτο κεφάλαιο ασχολείται με την πολιτική και την οικονομία στο ναζιστικό κράτος. Κατά πόσον ήταν αυτές τελικά στενά συνυφασμένες με τον καπιταλισμό και τα μεγάλα συμφέροντα των ιδιωτικών βιομηχανιών;
Στο τέταρτο κεφάλαιο ο συγγραφέας ανακινεί το ζήτημα του κατά πόσον ήταν τελικά ο Χίτλερ αδύναμος δικτάτορας ή όχι. Προκύπτει φυσικά εν τέλει ότι η αλήθεια, όπως πάντα, βρίσκεται κάπου στη μέση. Σε κάποια ζητήματα σαφώς και ήταν ο Χίτλερ πραγματικό αφεντικό, χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι δεν άφηνε και κάποια ελευθερία κινήσεων στους άμεσα υφισταμένους του.
Ποια ήταν η πορεία που ακολούθησε η ιστοριογραφία για το Τρίτο Ράιχ και το Ολοκαύτωμα και πώς αυτή άλλαξε μετά τη δεκαετία του ’60 και τη δίκη του Άιχμαν; Τέτοια ερωτήματα απαντά ο συγγραφέας στο πιο ενδιαφέρον, κατ’ εμέ, κεφάλαιο του βιβλίου, εκείνο που ασχολείται με το Ολοκαύτωμα και τον πολυσυζητημένο ερώτημα σχετικά με την προσωπική ευθύνη του Χίτλερ ως προς αυτό. Φυσικά ο δικτάτορας δεν απαλλάσσεται των ηθικών ευθυνών του, χωρίς Χίτλερ δεν θα υπήρχε Άουσβιτς, μας λέει ο συγγραφέας. Κι όμως, το μακάβριο έργο δεν θα μπορούσε να είχε συντελεστεί αν ο Χίτλερ δεν έβρισκε και άλλους πρόθυμους αρωγούς να το υλοποιήσουν, όχι μονάχα μεταξύ των Γερμανών, αλλά και μεταξύ άλλων λαών. Οπωσδήποτε όμως η εξολόθρευση των Εβραίων υπήρξε ένα πεδίο του οποίο ο σχεδιασμός επηρεάστηκε τα μέγιστα από την πορεία του πολέμου.
Ακολούθως, ο Kershaw εξετάζει ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής του Τρίτου Ράιχ και καταλήγει ότι αυτή ήταν ένας τομέας που είχε στενή αλληλεπίδραση με την εσωτερική πολιτική. Εν συνεχεία, θίγεται το ζήτημα του κατά πόσον ο ναζισμός αποτέλεσε κοινωνική επανάσταση ή αποδείχτηκε εκσυγχρονιστικό σε ορισμένους τομείς, αλλά και το θέμα-ταμπού της αντίστασης του γερμανικού λαού, η οποία δεν υπήρξε τόσο “απούσα” όσο θεωρούταν παλιά.
Τα δύο τελευταία κεφάλαια ασχολούνται με ζητήματα πιο γενικά και καθαρά ιστοριογραφικά. Εδώ ο συγγραφέας προβαίνει σε εκτιμήσεις σχετικά με τις ιστοριογραφικές τάσεις όπως αυτές θα διαμορφωθούν στον μέλλον για το Τρίτο Ράιχ.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα καθαρά επιστημονικό πόνημα που απευθύνεται σε ειδικούς, γραμμένο από έναν ιστορικό παγκοσμίου εμβέλειας και ειδήμονα στο θέμα του, το οποίο αξίζει να κοσμεί τις βιβλιοθήκες των ιστορικών και των ιστοριοδιφών.
Οκτώβριος 2021
Εκδόσεις Πατάκη
Μετάφραση Μενέλαος Αστερίου
Τιμή 20,90€
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instagram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
