Κριτική: Amanda Gorman – «Ο λόφος που Ανεβαίνουμε» (Εκδόσεις Ψυχογιός)

Το ποίημα της Amanda Gorman, στην τελετή ορκωμοσίας του 46ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, αποτελεί την συμπυκνωμένη έκφραση της ιστορίας, σε στίχους μοναδικής εκφραστικής δεινότητας. Σε αυτή την ιστορική ανατομία η ποιήτρια τέμνει το χρόνο σε παράλληλες αποχρώσεις, με επίκεντρο τις θυσίες ενός έθνους για δικαιοσύνη. Δικαιοσύνη, έννοια πολύπλευρης αποδοχής αλλά διαφορετικής, κάθε φορά, ιδεολογικής αφετηρίας και σκοπιμότητας, η οποία στέκει αδικαίωτη στο διάβα του χρόνου. Διότι, στην εκάστοτε περίσταση, η ιστορική μνήμη καταγράφει στιγμές και γεγονότα κατακερματισμού, υπονόμευσης και συλλογικής ήττας έως ότου συγκολληθούν τα τεκμήρια ενός νέου άλματος προς τα εμπρός. Διατρανώνει, τότε, η ιστορία την φωνή της συνολικής πολιτιστικής «αλήθειας» με μία νότα αισιοδοξίας, η οποία διαπερνά την σκέψη και την στάση ζωής του εκάστοτε πολίτη του Αμερικανικού Έθνους. Σε αυτή την οπτιμιστική θέαση των πραγμάτων η ιστορία υπερβαίνει προκαταλήψεις, εμπόδια, συμβάσεις και αποκλεισμούς προς όφελος της δικαίωσης και των βασάνων των ανθρώπων αυτής, δίχως περιορισμούς και διακρίσεις. Επί της ουσίας, τα διαδραματιζόμενα γεγονότα των προηγούμενων αιώνων υπήρξαν το λίπασμα μέσα από το οποίο ανδρώθηκε και καρποφόρησε το «νέο πνεύμα» της πολιτικής και, κυρίως, πολιτιστικής ακμής της Αμερικανικής ηπείρου. «όπου ένα λιγνό μαύρο κορίτσι/Με καταγωγή από σκλάβους […] Μπορεί να ονειρευτεί να γίνει πρόεδρος» (σελ. 17).

Εκείνο το οποίο δύναται να ονειρευτεί η ποιήτρια και συνάμα να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος ενώπιον των επικείμενων προκλήσεων της κοινωνικής ισορροπίας, σε εθνικό, διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο, δεν είναι η διαμόρφωση ενός πλέγματος τέλειων σχέσεων. Αντίθετα, στόχος είναι η συγκρότηση μίας ενιαίας και πολύμορφης ταυτότητας σκοπών, της οποίας η ανθρώπινη διάσταση δεν θα διασπάται σε αντικρουόμενα και, εν πολλοίς, αντιθετικά συμφέροντα με γνώμονα την επιβίωση, αλλά θα προσδίδει περιεχόμενο και διάρκεια στο ρόλο του υποκειμένου ως παράγοντα αποκλειστικής εναρμόνισης βουλήσεων και προσδοκιών. Εντοπίζει την αιτία των δεινών που κατατρέχουν το σώμα της ανθρωπότητας στην διχόνοια η οποία σπέρνει την αντιπαλότητα και τον αιφνιδιασμό στις ανθρώπινες σχέσεις. Δεν επιζητά την ματαίωση των προσπαθειών που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο των περασμένων γενεών, αλλά προβάλει ως αναγκαιότητα την χάραξη μίας εναλλακτικής πορείας στο γίγνεσθαι της πορείας του ανθρώπινου είδους με κατεύθυνση της ανατροπή όλων όσων αποτέλεσαν ανάχωμα στον θρίαμβο της αλήθειας και της δικαιοσύνης. Το να αυτο-αποκαλείται κανείς Αμερικανός την σύγχρονη εποχή θα πρέπει να νοηματοδοτεί γέφυρες επικοινωνίας και πεδία πολιτισμικής επαφής. Για να λάβει σάρκα και οστά μία τέτοιου τύπου μεταβολή απαιτείται αυτοκριτική, όχι μηδενιστική και ισοπεδωτική αλλά κριτική εποικοδομητική και λειτουργική. Η ιστορία μετατρέπεται, εκ νέου, σε μάρτυρα μίας επίπονης αλλά, παράλληλα, ανανεωτικής στάσης έναντι του θεσμικού πλαισίου της αμερικανικής πολιτείας και η Δημοκρατία στις συνταγματικές και δομικές της επιταγές αποτελεί κορωνίδα αυτής της προσπάθειας επαναχάραξης των ορίων ανάμεσα στις απαιτήσεις της κοινωνικής πολυμορφίας και των μέσων για την επίτευξη του μεγίστου των αποτελεσμάτων. Η ελευθερία, και το όραμα για την κοινωνία των πολλαπλάσιων επιλογών έναντι του τιμήματος προσφορά, μετασχηματίζεται σε αρωγό μίας νέας πολυπολιτισμικής διακοίνωσης βουλήσεων, έχοντας ως πρωτόγνωρο αίσθημα ευθύνης τον κίνδυνο για την κοινωνική ειρήνη, όπως προέκυψε από την επερχόμενη κυβερνητική θητεία. 

Ο λαβωμένος κόσμος, σε χώρο και χρόνο, αποκτά μία νέα εντύπωση αισιοδοξίας. Η ποιήτρια, ως εναρκτήριο λάκτισμα, προσφωνεί το κάλεσμα για την επαναδιατύπωση των προϋποθέσεων οικοδόμησης μίας νέας προοπτικής εφάμιλλης του προτάγματος για την κοινωνία της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. «Θα ξαναχτίσουμε, θα συμφιλιώσουμε, θα ανακτήσουμε/Απ’ άκρη σ’ άκρη του έθνους μας/Σε κάθε σημείο που λέγεται πατρίδα μας/ […] Θα αναδυθούμε πολύπαθοι, μα όμορφοι» (σελ. 45)

Ο λόφος που Ανεβαίνουμε
Μεταφραστής: Μυρσίνη Γκανά, Mc Yinka
Εικονογράφος: Penguin Random House
Εκδόσεις Ψυχογιός, Ιούνιος 2021
Σελίδες: 48
Τιμή: 16,60 €

Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook (εδώ), twitter (εδώ) και instagram (εδώ) για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.