Κριτική: David Shafer «Ουίσκυ, Τάνγκο, Φόξτροτ» / Bγαλμένο από τα σπλάχνα ενός μέλλοντος

Υπάρχουν κι εκείνα τα έργα λογοτεχνίας τα οποία διεκδικούν θέση στην πραγματικότητα του μέλλοντος χρόνου, ενός μέλλοντος που μοιάζει ολοένα περισσότερο με την εξελισσόμενη βιωμένη εμπειρία του παρόντος. Αυτήν την ιδιότητα κερδίζει επάξια στο αναγνωστικό κοινό το έργο του David Shafer με τίτλο «Ουίσκυ, Τάνγκο, Φόξτροτ». Στην επιφάνεια της πλοκής, ο συγγραφέας περιστρέφεται γύρω από τρία πρόσωπα με διαφορετικές κοινωνικές και πολιτιστικές καταβολές. Ο Μαρκ Ντέβεροου είναι το είδος συγγραφέα-βιτρίνας, με έργα άνευ ουσίας και περιεχομένου, τα οποία, ωστόσο, κεντρίζουν τον, υπό έκλειψη, χρόνο των αναγνωστών με συνταγές μίας καλύτερης ποιότητας ζωής. Ο Λίο Κρέιν ισορροπεί ανάμεσα στις απαιτήσεις ενός οικογενειακού περιβάλλοντος οικονομικής ευχέρειας και διάστασης και τις προσωπικές του αδυναμίες υιοθέτησης του ρόλου για τον οποίο προορίζονταν (πάντα σύμφωνα με τα συμβατικά οικογενειακά δεδομένα). Οι καταχρήσεις και τα ναρκωτικά, ως διέξοδος στο πλάνο ζωής που του προτείνονταν, μοιάζουν οριακές στην απόδρασή τους, έως ότου καταλήξει στην επίβλεψη και την απόπειρα επανεισαγωγής στα πρότυπα του ιδίου περιβάλλοντος. Τέλος, η Λεϊλά Μεντζούν επιβιώνει σε ένα πλαίσιο ιδεαλισμού, εκπροσωπώντας αμερικανικής προέλευσης ΜΚΟ στα σύνορα Βιρμανίας-Κίνας. Οι τρεις τους θα συνδεθούν μεταξύ τους μέσα σε ένα πλαίσιο εικονικής πραγματικότητας, στο στάδιο εξέλιξης της επικοινωνίας κατά το οποίο το διαδίκτυο μετατρέπεται σε νέο πεδίο μαζικού ελέγχου κοινωνικών ομάδων και ατομικοτήτων. 

Ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνεται η εικόνα των τρίτων προσώπων για τον εαυτό μας και η μεταχείριση εξωτερικών προτύπων ως αναντικατάστατων γνωμόνων κρίσης αντικατοπτρίζει την οπτική από την οποία αδυνατεί το δρών υποκείμενο να διαφύγει και να ακολουθήσει ανεξάρτητη πορεία. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ηρωίδας: «Κακά τα ψέματα, έτσι δεν θα ‘βλεπε και η Λεϊλά το θέμα αν ήταν στη θέση τους; Γιατί ήξερε καλά ότι αυτό ακριβώς ήταν εδώ πέρα, έτσι ακριβώς την έβλεπαν: ως ένα πλουσιοκόριτσο. Το ερώτημα, σε όλες τις πιθανές μορφές του, ήταν κάτι που την ενοχλούσε, την εκνεύριζε: πόσο μετρούσαν άραγε τα λεφτά;» (σελ. 31). Κι αν το χρήμα μετατρεπόταν σε βαθμίδα αναγνώρισης, ακόμα και στο στάδιο της κοινωνικής προσφοράς και συμμετοχής, στην περίπτωση του Λίο η ιεράρχηση εξουσιών στον τόπο εργασίας, με επίκεντρο την διαπαιδαγώγηση ανήλικων παιδιών, καθίσταται κέντρο διαπροσωπικής επιβολής στις σχέσεις εργοδοσίας και εργασίας. Μετατρέπεται, δηλαδή, σε πεδίο εφαρμογής πολιτικών υπακοής και ανυπακοής σε ταυτόχρονες εναλλαγές και προσμίξεις, έως ότου η απομάκρυνση από τον χώρο δράσης μεταθέσει τα ερωτήματα μεταξύ ψευδαισθήσεων και πραγματικότητας σε υπαρξιακής υφής ζητήματα λειτουργίας. Και στην περίπτωση του Μαρκ, η σύγχρονη βιομηχανία του βιβλίου, με μοναδικό κριτήριο το κέρδος, εξαπολύει τον συγγραφέα μέσα σε ένα περιφραγμένο πλάνο εμπορικής αξίας, ελέγχοντας κάθε του βήμα προκειμένου να διαπιστωθεί η ορθολογική παρουσία στα δημόσια πεπραγμένα. Στον προσωπικό του βίο, ωστόσο, ο ήρωας δείχνει να ακολουθεί αντίθετη πορεία σε σχέση με όλα όσα υπαγορεύει στους αναγνώστες του. «Οι συνήθειες και οι νοοτροπίες που είχε καταφέρει με κάποιον τρόπο να στριμώξει στις παραγράφους σαν χρυσόμυγες σε μακετόχαρτο εμφανίζονταν σπάνια στη δική του ζωή» (σελ. 73). 

Από αυτό το σημείο των προσωπικών ορίων επαγγελματικής και προσωπικής αναγνώρισης, αναγνώρισης ενός μικροκόσμου, οι τρεις αθέατες όψεις των πρωταγωνιστών θα εισέλθουν ανεπαίσθητα στον δυστοπικό όσο και ρεαλιστικό κόσμο του διαδικτυακού πολέμου ανάμεσα σε νέες ιεραρχίες εξουσίας και ελέγχου και τα μέτωπα αντίστασης. Θα κληθούν, με άλλα λόγια, να περάσουν από τον μικρόκοσμο του «εγώ» στον μακρόκοσμο του «εμείς». Αφετηρία αυτής της διαδικασίας η σύλληψη και κατηγορία εις βάρος του διευθυντή εκπαιδευτικού ιδρύματος και πατέρα τής Λεϊλά, κατηγορία με την οποία τίθεται σε εφαρμογή ένα ολάκερο πλέγμα κατασκευής εγκλημάτων και αντίστοιχων υπόπτων, έχοντας ως παρακαταθήκη την επίδειξη δύναμης και όχι ουσιαστικής κατηγορίας εναντίον του ιδίου. Με άλλα λόγια, στόχος δεν είναι το εν λόγω πρόσωπο αυτό καθ’ αυτό, αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα υπονομευτούν τα πρόσωπα ως προέκτασή του. Σε αυτό το σημείο μεταβαίνουμε στον πυρήνα του μυθιστορήματος· πυρήνας ο οποίος σχετίζεται με την παραγωγή, κατασκευή, έλεγχο και διάδοση της γνώσης.

Το διαδίκτυο, πλέον, έχει μετασχηματιστεί σε πολεμικό μέτωπο. Οι ζωές των ανθρώπων, σε πραγματικό χρόνο, έχουν καταστεί πεδίο πειραματισμού και οι αθέατες πλευρές αυτής της επιχειρηματικής δραστηριότητας, στην οποία εμπλέκονται οι φορείς του οικονομικού συστήματος, δομούν τις μέλλουσες γενιές με πρότυπα-σύμβολα της νέας-επερχόμενης εικονικής πραγματικότητας. Η ζωή στην καθημερινότητά της μετατρέπεται σε απομάγευση της ανθρώπινης ενσυναίσθησης και καταλήγει σε εργαλείο πολλαπλασιασμού των δυνατοτήτων μαζικού ελέγχου. Στο έργο εξετάζονται τα περιθώρια του ατόμου όπως, αρχικά, κατανοήσει την επιφάνεια των εικόνων του γύρω του κόσμου, έως ότου κατορθώσει να προσαρμοστεί στις πτυχές απαιτήσεων που ο χρόνος τείνει να διασκορπίσει σε πολλαπλότητες, δίχως να γνωρίζει σε κάθε στιγμή ο υποκείμενος στις συμβάσεις λόγος εάν τα διαδραματιζόμενα γεγονότα έχουν λάβει χώρα στην πραγματικότητα ή αφορούν μία τεχνική βάση δεδομένων. 

Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, βγαλμένο από τα σπλάχνα ενός μέλλοντος που πλησιάζει επικίνδυνα.

Info: Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.