«Μία ίαση είναι μια λέξη πολύ μικρή για ό,τι συμβαίνει εδώ. Είναι απλό. Αυτό είναι ένα μέρος όπου παίρνεις άδεια από τον εαυτό σου. Ό,τι είσαι γλιστράει από πάνω σου σιγά σιγά και το αφήνεις πίσω σου, βήμα το βήμα, πάνω σ’ αυτή την ακτή που δε γνωρίζει χρόνο και ζει μια μόνο μέρα, πάντα την ίδια. Το παρόν εξαφανίζεται κι εσύ γίνεσαι μνήμη. Ξεγλιστράς απ’ όλα, φόβους, συναισθήματα, επιθυμία: τα φυλάς, σαν ρούχα που σταμάτησες να φοράς, στην ντουλάπα μιας άγνωστης σοφίας και μιας ανέλπιστης ειρήνης.»
Δυσκολεύτηκα αρκετά, το ομολογώ, για να επιλέξω μία μικρή παράγραφο από το μυθιστόρημα «Ωκεανός» του Ιταλού συγγραφέα Αλεσσάντρο Μπαρίκκο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, για να ξεκινήσω το παρόν κείμενο, που αφορά το βιβλίο του. Πρόκειται για το δεύτερο λογοτεχνικό έργο του συγγραφέα που επιλέγω να διαβάσω, όντας ήδη μαγεμένος απ’ την προηγούμενη αναγνωστική εμπειρία που βίωσα διαβάζοντας το σύντομο μυθιστόρημα του «Μετάξι». Η εντύπωση που αποκόμισα διαβάζοντας και τα δύο αυτά έργα του συγγραφέα είναι πως πρόκειται για έναν χαρισματικό συγγραφέα, πραγματικό λογοτέχνη, που διαθέτει τη στόφα του παραμυθά. Ναι, του παραμυθά, γιατί στον Ωκεανό ο αναγνώστης συναντά εκείνη την ονειρική αίσθηση και τη γλυκόπικρη γεύση που χαρακτηρίζουν τα περισσότερα παραμύθια, καθώς και το κύριο χαρακτηριστικό που διακρίνει την τέχνη της παραμυθίας, που δεν είναι άλλο απ’ τον παρηγορητικό της σκοπό.
Ο Ωκεανός είναι ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, αφού ο συγγραφέας επιλέγει να μας αφηγηθεί τις ιστορίες επτά διαφορετικών ανθρώπων. Άνθρωποι ωστόσο, οι οποίοι διέπονται από ένα κοινό στοιχείο: επιλέγουν και οι επτά να διανυκτερεύσουν για κάποια βράδια στο πανδοχείο «Αλμάγερ». Ένα παραθαλάσσιο πανδοχείο, τα “πόδια” του οποίου τα γλύφει κυριολεκτικά το κύμα της θάλασσας. Ένα πανδοχείο αγνώστων συντεταγμένων, που θα μπορούσε να βρίσκεται κτισμένο σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Ένα πανδοχείο που αιωρείται κάπου ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα.
Το πανδοχείο αυτό αποτελεί το βασικό φόντο, στο οποίο εκτυλίσσεται η δράση του βιβλίου. Εκεί, θα μεταφερθούν οι επτά ήρωες του Μπαρίκκο, ορμώμενος ο καθένας απ’ τις δικές του ανάγκες, επιθυμίες και προσδοκίες, περιμένοντας στο απομονωμένο αυτό μέρος να βρει ο καθένας τη λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει, δίνοντας πρώτα τη δική του προσωπική μάχη.
O αναγνώστης συναντά την νεαρή και εύθραυστη στην υγεία της Ελίσγουιν που αναζητά την ίαση, ώστε να μην πεθάνει, τον αναποφάσιστο πάτερ Πλους που συνοδεύει την Ελίσγουιν στο ταξίδι της, την Ανν Ντεβεριά που επισκέπτεται το μοναχικό αυτό μέρος, ύστερα απ’ την προτροπή του συζύγου της για να νικήσει την αρρώστια που κατέβαλε τον οργανισμό της, να ξεπεράσει ουσιαστικά το αίσθημα του έρωτα που τρέφει για τον εραστή της, τον ζωγράφο Πλασσόν, ο οποίος έχοντας οδηγηθεί σε ένα καλλιτεχνικό τέλμα, ζωγραφίζοντας αποκλειστικά τις προσωπογραφίες ευγενών και ανθρώπων με κάποιο κύρος και κοινωνικό-οικονομική ισχύ, επιλέγει να κάνει μία στροφή στην πορεία του, επιχειρώντας να δημιουργήσει μία προσωπογραφία για τη θάλασσα, τον επιστήμονα Μπάρτλμπουμ που επιθυμεί να αποδείξει πως η θάλασσα δεν είναι απέραντη, αναζητώντας να βρει το σημείο που τελειώνει, τον γιατρό Σαβινύ που προσπαθεί να ξεφύγει απ’ τους δαίμονες του παρελθόντος, και τον Άνταμς, ο οποίος πρέπει να ξοφλήσει ένα παρελθοντικό χρέος…
Οι επτά εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους χαρακτήρες απασχολούν τον συγγραφέα μέσα στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Επτά αλλιώτικες ιστορίες ανθρώπων, που φαντάζουν ασύνδετες μεταξύ τους, κι αρχικά ξεδιπλώνονται παράλληλα βρίσκουν ένα σημείο τομής, ένα σημείο συνάντησης. Το σημείο αυτό είναι φυσικά το πανδοχείο Αλμάγερ. Η συνάντηση αυτή είναι καθοριστικής σημασίας για την μετέπειτα εξέλιξη της πορείας κάθε ήρωα. Η καθημερινή επαφή και η ανάπτυξη διαπροσωπικών δεσμών ανάμεσα τους, καθώς και η παραμονή τους στο ιδιότυπο αυτό πανδοχείο θα διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στις αποφάσεις που θα λάβει τελικά κάθε ήρωας, λίγο πριν αποχωρήσει απ’ το πανδοχείο Αλμάγερ.
Οι χαρακτήρες του βιβλίου παραχωρούν στον συγγραφέα μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να θίξει ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο εδώ και εκατοντάδες χρόνια, όπως είναι ο θάνατος, η ζωή, ο έρωτας. Ο συγγραφέας θα τολμούσα να πω ότι χρησιμοποιεί ως παράδειγμα τους ήρωες του για να προβεί σε φιλοσοφικές σκέψεις υπαρξιακού κυρίως περιεχομένου. Απ’ όλες τις σκέψεις ωστόσο, στις οποίες προβαίνει, η σημαντικότερη ίσως εξ’ αυτών, ή καλύτερα η κεντρικότερη, που απασχολεί φυσικά τους ήρωες του, είναι αυτή που σχετίζεται με το πόσο σημαντικό είναι τελικά το να ακολουθούμε τις επιθυμίες μας, για να μπορέσουμε να πούμε πως τελικά ζήσαμε.
Διαβάζοντας, λοιπόν, τον Ωκεανό, αυτό που διαπιστώνει κανείς απ’ τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου είναι η επιβλητική παρουσία της θάλασσας, η οποία πρωταγωνιστεί σχεδόν σε κάθε σελίδα του μυθιστορήματος, ενώ τελικά μέσα απ’ τον τρόπο που μας την παρουσιάζει ως συγγραφέας η θάλασσα αποκτά μία αυταξία, γεγονός που θα μπορούσα να πω ότι οδηγεί τον αναγνώστη στο να τη θεωρεί πιο υπαρκτή ακόμα κι από τα πρόσωπα που δρουν και ζουν μέσα, έξω και γύρω από αυτή. Η θάλασσα γενικότερα στη λογοτεχνία αποτελεί μία έννοια που συνυφαίνεται με ποικίλους συμβολισμούς. Στην προκειμένη περίπτωση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η θάλασσα συμβολίζει τα πάντα και το τίποτα, κι αυτό γιατί για τον καθένα απ’ τους πρωταγωνιστές η θάλασσα αποκτά διαφορετικό νόημα. Κάθε πρωταγωνιστής έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία, οπότε η θάλασσα λειτουργεί ως ένας καθρέφτης στην επιφάνεια του οποία καθρεφτίζεται κάθε φορά κάτι εντελώς διαφορετικό, αναλόγως με το άτομο που βρίσκεται απέναντι της και την παρατηρεί. Ειδικότερα, η θάλασσα μέσα απ’ τις σελίδες του βιβλίου συνδέεται πότε με την ομορφιά, την ελπίδα και τη ζωή, πότε με τη φρίκη, τη σκληρότητα και τον θάνατο, πότε με την έννοια του πεπερασμένου, και πότε με την έννοια του άπειρου.
Πέρα απ’ τους ποικίλους συμβολισμούς με τους οποίους φορτίζει την έννοια της θάλασσας, ο συγγραφέας καταφέρνει κάθε φορά που την περιγράφει να τις προσδώσει διαφορετικούς χαρακτηρισμούς, χτίζοντας διαφορετικές εικόνες, γεγονός που ειλικρινά θαύμασα, κι αυτό γιατί μέσω αυτού καταδεικνύεται περίτρανα η αφηγηματική δεινότητα που διέπει τον Αλεσσάντρο Μπαρίκκο και τον αναγάγει τουλάχιστον στα δικά μου μάτια από έναν απλό συγγραφέα σε πραγματικό λογοτέχνη.
Ολοκληρώνοντας, ο Ωκεανός, είναι ένα ιδιαίτερο μυθιστόρημα που διακατέχεται από μία έντονη παραμυθιακή αύρα. Αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία μοναδική αναγνωστική εμπειρία, αφού οδηγεί τον αναγνώστη στο να ίπταται στο μεταίχμιο μεταξύ του ονείρου κι μίας άκρως ρεαλιστικής πραγματικότητας, μεταξύ δύο αντιθετικών εκφάνσεων του ίδιου κόσμου ωστόσο. Μία αναγνωστική εμπειρία λοιπόν, που αξίζει σίγουρα να ζήσετε στην πορεία σας ως αναγνώστες.
Πρώτη έκδοση 1999. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.