Πολυδιαβασμένος, πολυσυζητημένος, αλλά και βραβευμένος με το βραβείο Booker για το 2018, ο «Γαλατάς» της Ιρλανδής συγγραφέως Anna Burns είναι ένα πυκνογραμμένο σε νοήματα μυθιστόρημα κοινωνικό-πολιτικού χαρακτήρα, που αξίζει κανείς να αφιερώσει τον χρόνο του, για να το διαβάσει.
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο τεχνικά βιβλίο, μιας και ο λόγος της Burns είναι μακροπερίοδος, θυμίζοντας σε αρκετά σημεία τον τρόπο γραφής του Μπέκετ, φορτισμένος σε κάθε πρόταση σχεδόν με αρκετές σκέψεις και προβληματισμούς, συνυφασμένους με ποικίλα ζητήματα, όπως ο εθνικισμός. Βιβλίο που διακατέχεται από μία ασθμαίνουσα ατμόσφαιρα, στην οποία συμβάλει θα έλεγα και ο τρόπος που επιλέγει η συγγραφέας να αφηγηθεί τα γεγονότα και τις αναμνήσεις της πρωταγωνίστριας του έργου, τρόπος μη γραμμικός, που ακολουθεί μία συνειρμική γραμμή, αναγκάζοντας τον αναγνώστη να “τρέξει” και να ακολουθήσει την κεντρική ηρωίδα του βιβλίου, σε διάφορες στιγμές της καθημερινότητας της.
Ο αναγνώστης αν και δεν αναφέρεται ξεκάθαρα στις σελίδες του μυθιστορήματος, μεταφέρεται πίσω, στην δεκαετία του 1970, στην πόλη Μπέλφαστ, της Βόρειας Ιρλανδίας, όπου παρακολουθεί τις ταραχώδεις εξελίξεις, μίας πολιτικής και θρησκευτικής διαμάχης, την ύπαρξη της οποίας εντοπίζει κανείς απ’ τον 19ο αιώνα. Η διαμάχη αυτή κορυφώνεται την περίοδο που διαδραματίζεται η μυθιστορία της Burns, η οποία καταπιάνεται με το ιρλανδικό ζήτημα, προσπαθώντας να μην δώσει κατευθυνόμενες απαντήσεις και να παραμείνει όσο το δυνατόν πιο ουδέτερη πολιτικά στην προβολή των ιστορικών γεγονότων, κάτι που πετυχαίνει σε αρκετά μεγάλο βαθμό, όχι όμως απόλυτα.
Τα γεγονότα που πλήττουν την ιρλανδική κοινωνία της δεκαετίας του ’70 φιλτράρονται και μας μεταδίδονται μέσα απ’ την ματιά μιας δεκαοκτάχρονης κοπέλας, της πρωταγωνίστριας του έργου, το όνομα της οποίας δεν γνωρίζουμε ποτέ. Κατά τη διάρκεια μιας ιδιάζουσας εποχής, η δεκαοκτάχρονη πρωταγωνίστρια του βιβλίου, προσπαθεί να βρει τα πατήματα της στον κόσμο, ερχόμενη αντιμέτωπη με μία άκαμπτη και βαθιά συντηρητική κοινωνία, μία κοινωνία θρησκόληπτη και “καθώς πρέπει”, κοινωνία όπου η γυναίκα είναι αρκετά υποβαθμισμένη, με αποτέλεσμα να αισθάνεται πως τόσο η προσωπική της ελευθερία, όσο και η ανεξαρτησία της, να κατακερματίζονται.
Η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου ωστόσο, θα λέγαμε πως δεν παραμένει παθητική απέναντι σε όλη αυτή την κατάσταση που βιώνει, αφού επαναστατεί με έναν ξεχωριστό τρόπο. Συγκεκριμένα, θέλοντας να παραμείνει έξω απ’ όλα τα πολιτικά, θρησκευτικά, και όχι μόνο δίπολα που σχηματίζονται γύρω της, βρίσκει καταφύγιο στο διάβασμα σημαντικών λογοτεχνικών έργων, όπως η Τζέην Έυρ, διάβασμα το οποίο κάνει περπατώντας, προσφέροντας ένα περίεργο δημόσιο θέαμα, το οποίο θεωρείται κατακριτέο, παρά τα όσα σκληρά κι απάνθρωπα συμβαίνουν γύρω της.
Μέσα στον κυκεώνα αυτών των δύσκολων καταστάσεων (αποκεφαλισμοί ζώων, βομβαρδισμοί, κ.α.), η δεκαοκτάχρονη πρωταγωνίστρια συναντά τον Γαλατά, ένα κακοποιό στοιχείο, μέλος παραστρατιωτικής οργάνωσης, και τρομοκράτη, ο οποίος δείχνει έντονο ερωτικό ενδιαφέρον για την πρωταγωνίστρια, την οποία και μαρκάρει στενά. Το γεγονός αυτό θα σταθεί η αφορμή για να γεννηθούν διάφορες φήμες που ταράζουν την οικογένεια του κοριτσιού, και γενικότερα τον κοινωνικό της περίγυρο, οι οποίοι επιμένουν πως μερίδιο ευθύνης φέρει το δεκαοκτάχρονο κορίτσι και η στάση ζωής του, η οποία δεν χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερους κοινωνικούς περιορισμούς.
Ο «Γαλατάς» είναι ένα πυκνογραμμένο νοηματικά μυθιστόρημα, όπως αντιλαμβάνεται κανείς απ’ τα στοιχεία της πλοκής, που αναφέρονται παραπάνω. Είναι ένα μυθιστόρημα που θα οδηγήσει την σκέψη του αναγνώστη σε ενδιαφέροντα μονοπάτια προβληματισμού, με κύριο αυτόν που σχετίζεται με την ψυχική διάβρωση που μπορεί να προκαλέσει η στέρηση της προσωπικής ελευθερίας, συνδυαστικά με την συνεχή πίεση που μπορεί να λάβει ένα άτομο, από εξωγενείς κοινωνικούς παράγοντες, με σκοπό την κοινωνική ομοιομορφία. Είναι επίσης, ένα γοητευτικό μυθιστόρημα διότι προσφέρει μία πληθώρα αντικρουόμενων συναισθημάτων. Από τη μία υπάρχει ο φόβος, ο τρόμος, ο θυμός, το άγχος για όλα αυτά που συμβαίνουν. Από την άλλη όμως, κόντρα σε καθετί δυσοίωνο, έχουμε την δεκαοκτάχρονη πρωταγωνίστρια του βιβλίου, η οποία δε διστάζει να ανιχνεύσει την ομορφιά που περικλείει το υλικό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται, και φυσικά να την εκτιμήσει και να την θαυμάσει, γεγονός που προξενεί κάποια συγκίνηση στον αναγνώστη, ίσως και μία ψυχική ανάταση, με την ελπίδα τελικά να παραμένει ζωντανή.
Ολοκληρώνοντας, λοιπόν, ο «Γαλατάς» είναι ένα μυθιστόρημα που δικαιολογημένα προκάλεσε το ενδιαφέρον Ελλήνων και ξένων αναγνωστών. Είναι ένα μυθιστόρημα που μπορεί ίσως να κουράζει σε μερικά σημεία λόγω του όγκου των λεπτομερειών, που αναφέρει η συγγραφέας, αλλά σίγουρα αξίζει τον χρόνο και τον κόπο του αναγνώστη, που θα επιλέξει να το διαβάσει. Προσωπικά, η Burns με εντυπωσίασε, ενώ για ακόμα μία φορά η γλώσσα της κυρίας Αγγελίδου και η προσεκτική της μετάφραση με έκαναν να τη θαυμάσω.
Και μία φιλική συμβουλή: Καθώς διαβάζετε τον «Γαλατά» να έχετε κοντά σας ένα στυλό ή ένα μολύβι, γιατί θα χρειαστεί να υπογραμμίσετε πολλά αποσπάσματα του έργου, που θα σας εκπλήξουν με το βάθος τους, αλλά και με τις ποικίλες σκέψεις που θα σας γεννήσουν.