Κριτική: Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης – «Εσωτερικές διενέξεις στα χρόνια του Αγώνα» [Εκδόσεις Μεταίχμιο]

Με ένα βιβλίο το οποίο αναφέρεται στις εσωτερικές έριδες και διενέξεις κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, συνεχίζουν το εκδοτικό επετειακό αφιέρωμά του για τα χρόνια της Παλιγγενεσίας οι εκδόσεις Μεταίχμιο και ο καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας Ιάκωβος Μιχαηλίδης.

Διότι όσο κι αν δεν μας αρέσει, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι οι διχογνωμίες και οι διχασμοί αποτελούσαν καθημερινή σχεδόν παράμετρο στα χρόνια του Αγώνα και αυτό καθιστά τις διενέξεις αναπόσπαστο τμήμα της Επανάστασης και σημαντική παράμετρο για τη μελέτη της.

Ο Ι.Μ. αποφαίνεται βέβαια ότι, δυστυχώς, οι συγκρούσεις αυτές, ακόμα κι αν δεν είχαν συμβεί με τον τρόπο και την έκταση που τελικά συνέβησαν, αναπόφευκτα θα είχαν λάβει και πάλι χώρα, αφού αυτές δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα της σύγκρουσης του παραδοσιακού κατεστημένου με τις νέες αναδυόμενες δυνάμεις που αναδείχθηκαν κατά τη διάρκεια του Αγώνα.

Η ελληνική κοινωνία κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν δηλαδή η Δύση ζούσε τη μετάβαση από τη μεσαιωνική στη σύγχρονη εποχή, υπαγόταν σε τοπικούς και θρησκευτικούς διαχωρισμούς, παράλληλα με την επικράτηση των πελατειακών σχέσεων. 

Ήταν επόμενο, λοιπόν, με την έναρξη του Αγώνα να δημιουργηθούν νέοι πόλοι εξουσίας, όπως, για παράδειγμα, οι οπλαρχηγοί και οι Φιλικοί, οι οποίοι αναπόφευκτα θα έρχονταν σε σύγκρουση με τους παλιούς, δηλαδή τους κοτζαμπάσηδες, τους εκκλησιαστικούς άρχοντες και τους Φαναριώτες. Και, όπως ήταν φυσικό, καθιερωμένες συνήθειες αιώνων δεν μπορούσαν να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη, πόσο μάλλον όταν όλοι διεκδικούν πάντοτε μερίδιο στην εξουσία.

Το γεγονός αυτό, βέβαια, απέβη επιζήμιο για τον Αγώνα, αφού μείωσε την εικόνα των Ελλήνων στο εξωτερικό και στους Φιλέλληνες και επέτρεψε στους Τούρκους να εξαλείψουν κατά τα έτη 1824-25, κάθε νίκη χτισμένη με αίμα που είχαν κερδίσει προηγουμένως οι Έλληνες, εκτός από την κατασπατάληση των χρημάτων του πρώτου αγγλικού δανείου.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στην πραγματικότητα, βέβαια, οι εμφύλιες διαμάχες είχαν αρχίσει ήδη από τον Ιούνιο του  1821, τότε που ο Δημήτριος Υψηλάντης. αδελφός του Αλέξανδρου, πατούσε το πόδι του στην επαναστατημένη Πελοπόννησο. Η κάθοδό του υπήρξε η αρχή της λυκοφιλίας του με τους Μοραΐτες προεστούς. Εν συνεχεία, σε αυτή την διαμάχη θα προστεθούν προσωπικά μίση και αντιπάθειες καθώς και τοπικισμοί. 

Έτσι, η μετέπειτα σύγκρουση, η οποία θα καταλήξει στην τόσο επονείδιστη για το ελληνικό έθνος φυλάκιση του Κολοκοτρώνη, θα εξελιχθεί σε διαμάχη Μοραΐτών-Ρουμελιωτών και θα καταλήξει στην επαίσχυντη εισβολή των Στερεοελλαδιτών στην Πελοπόννησο και την πανηγυρική νίκη των πρώτων. Βέβαια τελικά, σε έναν εμφύλιο, δεν υπάρχουν νικητές, αλλά όλοι βγαίνουν εν τέλει ζημιωμένοι…

Ο Ι.Μ. αφού προβαίνει σε μία σύντομη επισκόπηση των πιο βασικών γεγονότων του Αγώνα, ασχολείται διεξοδικά με τις εμφύλιες διενέξεις, τα αίτια, τους πρωταγωνιστές τους, τα γεγονότα, την κατάληξη και τα αποτελέσματά τους σε ένα μικρό, καλογραμμένο και ευκολοδιάβαστο βιβλίο, το οποίο διαβάζεται κυριολεκτικά εν μία νυκτί.

Ο συγγραφέας δεν διστάζει να ασχοληθεί, επίσης, και με αρκετά σκοτεινά σημεία της επανάστασης, όπως τις ακριβείς προθέσεις του Υψηλάντη σχετικά με την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, τη στάση του Καποδίστρια για την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, μία στάση η οποία έχει δεχτεί πολλές επικρίσεις, τη δράση του Κολοκοτρώνη κατά τους εμφυλίους πολέμους και το μερίδιο ευθύνης που αναλογεί τόσο σε αυτόν, όσο και στους Κυβερνητικούς.

Συμπερασματικά, λοιπόν, η πιο μελανή στιγμή κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Παλιγγενεσίας, δηλαδή η εμφύλια διένεξη, δύσκολα θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Μένει, επομένως, να αναρωτηθούμε, όπως μας λέει ο συγγραφέας, αν υπάρχει και σήμερα ένα τέτοιο άλλοθι ικανό να ερμηνεύσει τις σύγχρονες παθογένειες στη χώρα μας.