Κριτική: Λ. Π. Χάρτλεϊ – O Μεσάζων [Εκδόσεις Καστανιώτη]

Μία ιστορία με θέμα τη διαφθορά της νεανικής αθωότητας αποτελεί το βιβλίο του Λ. Π. Χάρτλεϊ (Leslie Poles Hartley) με τον τίτλο “Ο Μεσάζων“.

Ο Λίο είναι ένα δεκατριάχρονο αγόρι, ονειροπόλο, ρομαντικό και ευαίσθητο. Εκείνο το καλοκαίρι του 1900, τότε που φιλοξενήθηκε  στην εξοχική έπαυλη της οικογένειας Μόντσλεϊ στο Μπράνταμ Χολ, ήταν διαφορετικό από κάθε άποψη.

Επρόκειτο για ένα καλοκαίρι ιδιαίτερα θερμό και ο Λίο δεν είχε ποτέ του βρεθεί ως τότε στους κόλπους της αριστοκρατίας. Πήγε εκεί ως καλεσμένος του συμμαθητή του του Μάρκους, αλλά, άθελά του, μετατράπηκε σε “ταχυδρόμο” των γεμάτων φλόγα μηνυμάτων ενός παράνομου ζευγαριού: της αδελφής του Μάρκους, Μάριαν και ενός κοινωνικά κατώτερού της αγρότη, του Τεντ Μπέρτζες. Η Μάριαν ήταν αναγκασμένη να παντρευτεί τον λόρδο Τρίμινχαμ, έναν άντρα αντάξιο της κοινωνικής της θέσης. Η υπόθεση του βιβλίου περιστρέφεται γύρω από την παράνομη αυτή σχέση και στο πως επέδρασε εκείνη στην ψυχολογία του μικρού Λίο, εξαιτίας της χρησιμοποίησής του ως μεσάζοντα από τους δύο εραστές.

Ο υπερήλικος πλέον Λίο-συγγραφέας-αφηγητής μας διηγείται, σε πρώτο πρόσωπο, τις αναμνήσεις του από εκείνο το καλοκαίρι το οποίο σημάδεψε ανεξίτηλα τα παιδικά του χρόνια. Στον πρόλογο και τον επίλογο μιλάει ο ηλικιωμένος Λίο, ενώ όλο το υπόλοιπο μυθιστόρημα είναι αφιερωμένο στην εξιστόρηση εκείνου του καλοκαιριού.

Το μυθιστόρημα δεν είναι όμως μόνο αυστηρά γεγονοτολογικό. Αντιθέτως, εστιάζει στα συναισθήματα του Λίο, στις σκέψεις  και στα θέλω του. Κυρίως όμως εστιάζει στην αίσθηση που άφησε στην παιδική ψυχή του όλη αυτή η επώδυνη ιστορία και ο τρόπος που η παράνομη σχέση αποκαλύφθηκε ως το τέλος. Όλο αυτό το κρυφό κυνήγι των μηνυμάτων, ήδη πριν από την επώδυνη αποκάλυψη, θα μετατραπεί πολύ γρήγορα σε αδυσώπητη μέγγενη γύρω από την ψυχή του αγοριού, αφού το μυστικό είναι πολύ βαρύ για να το σηκώσει η παιδική ψυχή του, η αθωότητα της οποίας θα χαθεί οριστικά μετά από την βίαιη αποκάλυψη.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο συγγραφέας αποστασιοποιείται από τα γεγονότα, κρυμμένος πίσω από την προσωπική εξομολόγηση του Λίο, όμως, όπως ο ίδιος αναφέρει στην εισαγωγή του, δεν εγκρίνει τον παράνομο αυτόν δεσμό και τον τρόπο που οι δύο διψασμένοι για έρωτα εραστές χρησιμοποιούν το αγόρι. Τα αυστηρά βικτωριανά ήθη, αν και η εποχή βαίνει προς το τέλος της, ζουν και βασιλεύουν και ούτε ο συγγραφέας, ούτε ο Λίο και εντέλει κανένας σχεδόν από τους ήρωες, ούτε καν η ίδια η Μάριαν, δεν καταφέρνει να απαλλαγεί από αυτά. Ο μόνος που το καταφέρνει-πληρώνοντας βέβαια ως το τέλος και το ανάλογο τίμημα είναι ο Τεντ Μπέρτζες.

Φαντάζει εντελώς παράταιρο στον αναγνώστη το γεγονός ότι ο Λίο έχει και κάποιες μαγικές ιδιότητες- ή νομίζει ότι τις κατέχει-. Δεν έχει σημασία αν τα μαγικά του αποδεικνύονται πετυχημένα ή όχι, σημασία έχει ότι ο ίδιος πιστεύει στη δύναμή τους- και οι γύρω του όμως κάποιες φορές. Οι δυνάμεις αυτές αποτελούν το έσχατο καταφύγιό του σε έκτακτες περιπτώσεις οι οποίες απαιτούν τη λήψη δραστικών μέτρων. Δεν παίζουν καίριο ρόλο στο βιβλίο αλλά ρόλο συμβολικό σε ένα μυθιστόρημα το οποίο βρίθει συμβολισμών. Το ίδιο συμβαίνει και με τη μπελαντόνα, το δηλητηριώδες φυτό στον κήπο του σπιτιού που φιλοξένησε το αγόρι.

Παρά το γεγονός ότι η έκταση του μυθιστορήματος είναι μεγάλη και ότι η υπόθεσή του εκτυλίσσεται μέσα σε λίγες μόνο μέρες ενός καλοκαιριού, η αφήγηση δεν πλατειάζει, οι περιγραφές του δεν κουράζουν, κι αυτό αναμφίβολα οφείλεται στο λογοτεχνικό χάρισμα του συγγραφέα. Ο Χάρτλεϊ αφηγείται με γλώσσα μεστή συναισθήματα, καταστάσεις και εικόνες, μην παραλείποντας να χρησιμοποιήσει άφθονους διαλόγους που ζωντανεύουν το κείμενο. Έτσι το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι λογοτεχνικά άρτιο. Αυτό που θα μείνει τελικά στον αναγνώστη δεν θα είναι τίποτε άλλο, από το γεγονός ότι κατάφερε να εισχωρήσει και να κατανοήσει σε βάθος, με την ανάγνωσή του, ολόκληρη τη βικτωριανή Αγγλία.

Επίμετρο: Κολμ Τομπίν
Μετάφραση: Τόνια Κοβαλένκο
ΙSBN: 978-960-03-6691-4 | Σκληρό εξώφυλλο | σελ. 432 | 2020 | 20€