Κριτική / «Σεληνάκατος» του Στάθη Ιντζέ (εκδόσεις Μανδραγόρας): Μια ποίηση σ’ ατέρμονη τροχιά

Κριτικό σημείωμα από τον Κώστα Κουτρουμπάκη (φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, συγγραφέας)

Άραγε έξι χρόνια είναι ικανά για να στείλουν μια ποιητική συλλογή στ’ αζήτητα; Αν πρόκειται για τη «Σεληνάκατο» του Στάθη Ιντζέ, επιτρέψτε μου ν’ αμφιβάλω. Κι έχω τους λόγους μου.

Τριάντα ένα σύντομα -κάποια άκρως ολιγόλογα- ποιήματα, μια περιδίνηση χωρίς τέλος, καθώς εκεί που είναι το τέλος της εκεί οριοθετείται και η αρχή της. Διόλου τυχαία, η συλλογή αρχίζει και κλείνει με το ζήτημα της δημιουργίας του σύμπαντος, της αρχής του κόσμου. «Εν αρχή ην»… «το τέλος και η αρχή», οι πρώτες και οι τελευταίες λέξεις της ‘‘Σεληνάκατου’’, που ορίζουν ένα κύκλιο σχήμα, μια επανάληψη, ένα «σημείο μηδέν» στο οποίο τέμνονται αέναα η γέννηση κι ο θάνατος.

Την υποβλητική δύναμη της επανάληψης ή την κύκλια αντίληψη της σύνθεσης τη συναντούμε έντεκα φορές και εντός ποιήματος[1], είναι λοιπόν μια από τις βασικές συνισταμένες της συλλογής.Μια δεύτερη είναι ο «αστρικός» της χαρακτήρας, πυκνές καθώς είναι οι αναφορές στο σύμπαν, στα ουράνια σώματα και δη στη σελήνη, από την οποία άλλωστε και το ‘‘Σεληνάκατος’’, ο τίτλος δηλαδή της συλλογής.

Στη βάση τώρα της όλης απόπειρας μπόρεσα να διακρίνω δύο πυλώνες.

Ο πρώτος είναι η διακριτική φωνή, ο κουβεντιαστός τόνος. Για να μην παρεξηγούμαι· δεν υπονοώ μια ποίηση επιδερμική, χωρίς βάθος. Τουναντίον, η χαμηλόφωνη διάθεση επιλέγεται εδώ ως σκαπανέας ουσίας.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο σουρεαλισμός αποτελεί τη δεύτερη σταθερή, το δεύτερο αγκωνάρι της ‘‘Σεληνάκατου’’. Είναι εμφανής εδώ η επιρροή της εφιαλτικής εικονοποιίας από τον χώρο των ονείρων[2], που κάποιες στιγμές θυμίζει Γκέοργκ Τρακλ[3], αλλά ας προσέξουμε ότι δε δίνει τον κυρίαρχο τόνο. Υπάρχει ένας λυρισμός, που, μολονότι διέρχεται από την αισθητική του σκότους, οδηγεί στο φως.

Η φωνή του Στάθη Ιντζέ στη ‘‘Σεληνάκατο’’ είναι μια φωνή σπλαχνική, που ομνύει στην τρυφερότητα και στην αγιοσύνη της παιδικής ηλικίας[4]· που, με τη μνήμη ως αντίδοτο, στέκεται παρηγορητικά απέναντι στη θλίψη της απώλειας[5]· που προτάσσει την ελπίδα και το αιώνιο -μ’ όλες τις διαψεύσεις του- αίτημα για ουρανό[6]· που επιχειρεί να άρει το συχνά ασήκωτο βάρος της ύπαρξης[7]· που στέκεται κριτικά απέναντι στα επισωρευμένα στρώματα «πολιτισμού», ο οποίος μεταλλάσσει την εργασία σε ρουτίνα και τη δουλεία σε εθελοδουλεία[8]· που τοποθετείται φιλοσοφικά απέναντι στον «τρόμο του αδιεξόδου» και την ύπαρξη του Θεού[9]· που αρθρώνει εν τέλει αθόρυβες διακηρύξεις εν είδει διάνοιας αρχαίας τραγωδίας[10].

Κι όλα τούτα όχι αλαζονικά, σε μια επίδειξη της «παντοδυναμότατης» ποίησης, αλλά με πλήρη επίγνωση των ορίων της[11] και του δυνητικού αυτισμού που επιφέρει η ποιητική πράξη στον ίδιο τον ποιητή[12].

Οι αρετές αυτές, κι άλλες πολλές ίσως που διέλαθαν της προσοχής του γράφοντος και περιμένουν τον πιο προσεκτικό και υποψιασμένο αναγνώστη, καθιστούν τη ‘‘Σεληνάκατο’’ μια πρόταση διαρκείας· μια ειλικρινή προσπάθεια να τεθεί η ίδια η ποίηση σε «ανθρώπινη» τροχιά· μια ωραία εν τέλει στιγμή του ποιητικού παλίμψηστου.


[1] ‘‘Ο καθρέφτης’’, ‘‘Θύμα πλεκτάνης’’, ‘‘Κι είναι η θλίψη μου μάταια’’, ‘‘Θεώρημα’’, ‘‘Λίαν ελπιδοφόρο’’, ‘‘Να φτάσουμε στον ουρανό’’, ‘‘Οι εκδρομείς του καλοκαιριού’’, ‘‘Το σπουργίτι με τα πέτρινα φτερά’’, ‘‘Πορφυρός σκύλος’’, ‘‘Μια καθιερωμένη επίσκεψη’’, ‘‘Το τέλος και η αρχή’’. [2] ‘‘Άρκτος’’, ‘‘Κάθε που συμβαίνει’’, ‘‘Ο καθρέφτης’’, ‘‘Θύμα πλεκτάνης’’, ‘‘Αποτροπιασμός’’, ‘‘Υδρόγειος’’, ‘‘Να φτάσουμε στον ουρανό’’, ‘‘Ο τους ύμνους ψάλλων, ‘‘Το σπουργίτι με τα πέτρινα φτερά’’, ‘‘Πορφυρός σκύλος’’. [3] Ένα δίστιχο του Τρακλ χρησιμοποιείται ως προμετωπίδα στο ποίημα ‘‘Ο τους ύμνους ψάλλων’’. Η επενέργεια του Τρακλ ανιχνεύεται και στη χρήση της παραβολικής γραφής (‘‘Παραβολή’’, ‘‘Να φτάσουμε στον ουρανό’’). [4] ‘‘Κάλεσμα, ‘‘Κάθε που συμβαίνει’’. [5] ‘‘Κι είναι η θλίψη μου μάταια’’. [6] ‘‘Εξ ουρανού’’, ‘‘Να φτάσουμε στον ουρανό’’, ‘‘Η μάχη με το θέρος’’. [7] ‘‘Υδρόγειος’’. [8] ‘‘Να φτάσουμε στον ουρανό’’, ‘‘Έκλειψη’’. [9] ‘‘Επιπλέον βαρβαρότητες’’. [10] ‘‘Ο καθρέφτης’’, ‘‘Θύμα πλεκτάνης’’, ‘‘Κι είναι η θλίψη μου μάταια’’, ‘‘Θεώρημα’’, ‘‘Λίαν ελπιδοφόρο’’, ‘‘Εξ ουρανού’’, ‘‘Μια καθιερωμένη επίσκεψη’’. [11] ‘‘Κι είναι η θλίψη μου μάταια’’ [12] ‘‘Μια καθιερωμένη επίσκεψη’’.