Αίμα, αίμα παντού. Από έναν κλήρο για το αίμα είχαν όλοι οι Έλληνες την περίοδο του Εμφυλίου, το επονείδιστο ετούτο τραύμα του έθνους μας, το οποίο φέρνουμε βαρέως μέχρι σήμερα…
“Ο κλήρος του αίματος” δεν είναι μυθιστόρημα. Ούτε ντοκουμέντο, ούτε Ιστορία, αλλά ούτε και ιστορικό μυθιστόρημα. Είναι μία τραγωδία, βγαλμένη κατευθείαν από την αρχαία κλασική Αθήνα, τόσο λόγω θέματος, όσο και εξαιτίας της δομής του βιβλίου. Και εδώ ακριβώς έγκειται και η πρωτοτυπία του βιβλίου.
Δεν υπάρχει μία αφήγηση, αλλά πολλές, συγκεκριμένα έξι τον αριθμό. Έξι άνθρωποι οι οποίοι μας καταθέτουν την ψυχή και την κοσμοθεωρία τους, κατά την ιδιαίτερα αυτή ταραχώδη περίοδο της Ιστορίας μας, μέσω της πένας της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη. Πρόκειται για δύο γυναίκες και τέσσερις άνδρες, τους οποίους ο Εμφύλιος συμπαρέσυρε στη δίνη του, αλλάζοντας τη ζωή τους οριστικά και αμετάκλητα.
Μετά το απαραίτητο προοίμιο, ακολουθεί η πρώτη ραψωδία. Κάθε ραψωδία είναι αφιερωμένη σε ένα από τα έξι πρόσωπα. Οι ραψωδίες είναι συνολικά είκοσι τέσσερις, τέσσερις για κάθε ένα από τα πρόσωπα. Κάθε έξι ραψωδίες, από μία για κάθε ήρωα κάθε φορά, παρεμβάλλεται ένα στάσιμο, το οποίο μπορεί να είναι ένα λαϊκό παραμύθι, ένα δημοτικό τραγούδι ή μία ιστορική παρένθεση. Στο τέλος αντί για στάσιμο, παρατίθεται η έξοδος της τραγωδίας. Μία ιδέα πολύ αξιόλογη και πρωτότυπη, η οποία φέρνει την αρχαία τραγωδία στη σύγχρονη λογοτεχνία.
Η Σ.Μ. σαν άριστη ηθοποιός, ενδύεται αριστοτεχνικά τον ρόλο του καθενός από τους ήρωές της, μεταφέροντάς μας επακριβώς τις μύχιες σκέψεις του, τα πιστεύω και τα συναισθήματά του.
Πρώτα πρώτα, έχουμε την Αντιγόνη, την πρώην Διαλεχτή, την αντάρτισσα από ένα χωριό της υπαίθρου, η οποία, κορίτσι ακόμη, θα πάρει τα βουνά για να παλέψει για την ελευθερία της πατρίδας της από τους ξένους, όποιοι κι αν είναι αυτοί, είτε Γερμανοί, είτε, αργότερα, Άγλλοι. Συντρόφισσά της θα γίνει η στυγνή πειθαρχία παρά ο έρωτας, όπως θα ταίριαζε ίσως σε ένα νεαρό κορίτσι.
Ακολουθεί το πορτρέτο του φανατικού εθνικόφρονα, του Χρήστου, ταγματασφαλίτη, φιλοναζιστή και μέλους της ΕΟΝ. Ο Χρήστος απεχθάνεται τον κομμουνισμό με όλη τη δύναμη της ψυχής του και έχει ταχθεί στον αγώνα για την εξόντωση των συμμοριτών, τους οποίους αποκαλεί συλλήβδην “Βούλγαρους”, “Εβραίους”, “άθεους” και γενικώς εχθρούς της πατρίδος.
Η επόμενη παρουσία είναι ιδιαίτερη. Μας μεταφέρει από το πολιτικοστρατιωτικό πεδίο στην καθημερινή ζωή, εκείνη μίας πουτάνας, της Κατίγκως. Η Κατίγκω απεχθάνεται το ΚΚΕ και επιβίωσε στη διάρκεια της Κατοχής εξυπηρετώντας τους κατακτητές. Έχει κάνει μεν το κομπόδεμά της, έχει, όμως και κάθε λόγο να φοβάται τους συμμορίτες.
Ο μετριοπαθής της υπόθεσης είναι ο νομικός Ιωσήφ Κελέκης. Σιχαίνεται τόσο τους εθνικόφρονες, όσο και τους κομμουνιστές και εκπροσωπεί τον αστικό κόσμο και τους ξένους, τον κόσμο της γνώσης, των βιβλίων και τον κόσμο εκείνων οι οποίοι απορούν με τα χάλια της χώρας και τα μέτρα της Κυβέρνησης μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους Γερμανούς. Τι δύναται, όμως, να κάνει για να καταπολεμήσει όλον αυτόν τον παραλογισμό;
Ο Γιάννης-Κλέαρχος είναι το αντίστοιχο της Αντιγόνης στο αρσενικό. Αξιωματικός του ΚΚΕ στα βουνά, μας αφηγείται, μαζί με την οδύσσειά του στους λόγγους και το όραμά του για τη μεταπολεμική σοσιαλιστική κοινωνία. Η υπακοή του στο Κόμμα είναι, φυσικά, τυφλή. Βλέπει τα στραβά, στιγματίζει τα λάθη, συνεχίζει όμως να αγωνίζεται κατά του φασισμού για την επίτευξη του ιερού στόχου, την εγκαθίδρυση μίας δίκαιης και μίας κοινωνίας ισότητας.
Τέλος, υπάρχει ο ζαβός της όλης υπόθεσης, ο ουδέτερος και αντικειμενικός παρατηρητής. Πάντα υπάρχει κι ένας τρελός που τολμάει να λέει την αλήθεια εξάλλου… Αληθινά τρελός ή όχι, ο, άντρας αυτός είναι ένας διαβασμένος ειρηνιστής, ο οποίος, όπως και ο Ιωσήφ Κελέκης, αγανακτεί με όσα βλέπει γύρω του.
Η αφήγηση, τριτοπρόσωπη, συμπεριλαμβάνει πολλές φορές και αληθινά αποκόμματα εφημερίδων της εποχής ή αναγγελίες της Κυβέρνησης, δίνοντας μία φευγαλέα όψη ντοκουμέντου στο καθαρά λογοτεχνικοϊστορικό πόνημα.
Η γραφή είναι εσωτερική. Πότε άκρως ρεαλιστική, πότε συμβολική και μεταφορική, αποδεικνύει σε κάθε φράση την άριστη λογοτεχνική κατάρτιση της συγγραφέως. Οπωσδήποτε, είναι ιδιαίτερη και προορισμένη να αγαπηθεί από τους λάτρεις της καλής ελληνικής λογοτεχνίας.
Αυτό που εντυπωσιάζει και μένει τελικά από την ανάγνωση του βιβλίου, πέρα από την ιδιαίτερη σύλληψη της δομής του, είναι το αβυσσαλέο μίσος, το οποίο έτρεφε η μία παράταξη για την άλλη. Αυτό το απεικονίζει εξαιρετικά η συγγραφέας, όπως και τα δεινά τα οποία επέφερε ο Εμφύλιος στην κοινωνία μας, αφήνοντας, εν πολλοίς, την πληγή χαίνουσα ακόμη και στις μέρες μας…
Πρόκειται, εν ολίγοις, για ένα καλογραμμένο και δυνατό βιβλίο, το οποίο θα αφήσει εποχή στη βιβλιογραφία που συνδυάζει την Ιστορία και τη Λογοτεχνία στο θέμα του Ελληνικού Εμφυλίου.