«Και ήταν λες κι οι δυο μας να είχαμε ζήσει σε παράλληλα στενά περάσματα ή τούνελ, χωρίς να ξέρουμε πως προχωρούσαμε ο ένας δίπλα στον άλλο, σαν παρόμοιες ψυχές σε παρόμοιους καιρούς, για να συναντηθούμε εκεί που τελείωναν τα περάσματα, μπροστά σε μια σκηνή ζωγραφισμένη από μένα, σαν κλειδί προορισμένο μόνο γι’ αυτήν, σαν μια κρυφή αγγελία πως εγώ βρισκόμουν ήδη εκεί και πως τα περάσματα είχαν ενωθεί τελικά και πως η ώρα της συνάντησης μας είχε φτάσει.»
Το Τούνελ του Αργεντινού συγγραφέα Ερνέστο Σάμπατο είναι ένα βιβλίο που από χρόνια ήθελα να διαβάσω, μα για έναν περίεργο λόγο, όσες φορές και αν το έπιανα στα χέρια μου μπαίνοντας σε ένα βιβλιοπωλείο, ποτέ δεν κατέληγε μαζί μου στο ταμείο. Ήρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου και να που τελικά το λογοτεχνικό αυτό πρωτόλειο του αείμνηστου Ερνέστο Σάμπατο βρέθηκε στα χέρια μου, με αφορμή την Λέσχη Ανάγνωσης την οποία συντονίζω.
Πρόκειται για ένα εμβληματικό έργο που μπορώ να κατανοήσω γιατί αγαπήθηκε τόσο από το αναγνωστικό κοινό και καθιέρωσε απευθείας τον Σάμπατο στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα. Ειλικρινά, διαβάζοντας το, το μολύβι μου πήρε φωτιά! Οι σημειώσεις μου αναφορικά με τις σκέψεις του συγγραφέα άπειρες, ενώ τα αποσπάσματα που με εντυπωσίασαν ήταν τόσα πολλά, που έχω την αίσθηση ότι υπογράμμισα σχεδόν όλο το βιβλίο.
Το Τούνελ είναι ένα ολιγοσέλιδο, υπαρξιακής φύσεως κατά κύριο λόγο μυθιστόρημα, μόλις 174 σελίδων, που αποτελείται από 39 επιμέρους κεφάλαια, σύντομης έκτασης. Περιεκτικό, ουσιώδες, δίχως περιττές φλυαρίες και λέξεις που να περισσεύουν, το μυθιστόρημα του Σάμπατο καταφέρνει να παρασύρει τον εκάστοτε αναγνώστη σε μία ξέφρενη δίνη σκέψεων και συναισθημάτων, ο οποίος θα μείνει τελικά αποσβολωμένος απ’ την ένταση και την δυναμική αυτών. Διαβάζοντας το κανείς, το πρώτο πράγμα που παρατηρεί είναι ότι πρόκειται για έναν εκτενή εσωτερικό μονόλογο, ενός πραγματικά απελπισμένου ανθρώπου, που η μοναξιά τον έχει ροκανίσει όπως το σαράκι ένα ξύλο.
Πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο Αργεντινός και αναγνωρισμένος ζωγράφος Χουάν Πάμπλο Καστέλ, ο οποίος μας αφηγείται, σελίδα τη σελίδα, το χρονικό του φονικού της Μαρία Ιριμπάρνε, ξετυλίγοντας τον αφηγηματικό μίτο από την μοιραία εκείνη στιγμή που συναντά για πρώτη φορά την Μαρία. Σε μία έκθεση των έργων του λοιπόν, ο ζωγράφος θα γνωρίσει την Μαρία Ιριμπάρνε, με αφορμή το γεγονός πως εκείνη θα εντοπίσει μία λεπτομέρεια σε έναν απ’ τους πίνακες του, λεπτομέρεια για την οποία οι κριτικοί που ασχολήθηκαν με το έργο του, αδιαφόρησαν παντελώς. Η προσεκτική ματιά της ηρωίδας θα γεννήσει στον Χουάν ένα αίσθημα τρυφερότητας για εκείνη, αίσθημα που με τον καιρό θα εξελιχθεί σε αγάπη, αγάπη που τελικά θα κακοφορμίσει και θα μετατραπεί σε κάτι σκοτεινό και διεστραμμένο.
Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα η Μαρία θα κυριεύσει την σκέψη του Χουάν, ο οποίος θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για την προσεγγίσει και να γίνει κομμάτι της ζωής της. Θα τα καταφέρει. Ωστόσο, η αινιγματική στάση της απέναντι του, σε συνδυασμό τόσο με τα πολυάριθμα μυστικά που φαίνεται να του κρύβει, όσο και με τις αντιφάσεις στις οποίες υποπίπτει, θα εντείνουν την παράνοια που κυριαρχεί στο μυαλό του ιδιόρρυθμου ζωγράφου, ο οποίος πραγματικά ισορροπεί σε τεντωμένο σκοινί. Σκοινί που θα σπάσει, όταν ο Χουάν θα οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως ο έρωτας που αισθάνεται για την Μαρία Ιριμπάρνε είναι μονόπλευρος. Νιώθοντας λοιπόν προδομένος και τρομερά εξαπατημένος ο Χουάν θα οδηγηθεί στην πλήρη παραφροσύνη, με συνέπεια να οδηγηθεί στο να διαπράξει ένα ειδεχθές έγκλημα. Συγκεκριμένα, ο Χουάν θα δολοφονήσει την αγαπημένη του, μην μπορώντας να αντέξει την προδοσία της.
Ο Σάμπατο καταφέρνει να πλάσει έναν απόλυτα σάρκινο, τουλάχιστον στα μάτια μου, χαρακτήρα. Έναν χαρακτήρα μοναχικό, ιδιόρρυθμο, ζηλιάρη και τρομερά ανασφαλή, που παρότι δεν ταυτίστηκα μαζί του, κατάφερα να τον συμπονέσω, αλλά και να τον δικαιολογήσω, θα τολμούσα να πω. Ο Χουάν Πάμπλο Καστέλ είναι ένας μυθιστορηματικός ήρωας σίγουρα αλησμόνητος για την μεγαλύτερη μερίδα των αναγνωστών, ο οποίος όπως αντιλήφθηκα μέσα απ’ την αναξιόπιστη πολλές φορές αφήγηση του, δεν είναι σε θέση να κατανοήσει και να προσδιορίσει ταυτόχρονα τον εαυτό του έναντι των άλλων ανθρώπων, γεγονός που τον ταλαιπωρεί διαρκώς και αποτελεί επίσης έναν ακόμη παράγοντα που τον καταβυθίζει στην παράνοια.
Ταυτόχρονα δημιουργεί και μία ηρωίδα “άλυτο μυστήριο” για εμάς τους αναγνώστες, κι αυτό γιατί δεν μας δίνει αρκετά στοιχεία για τον χαρακτήρα της, με αποτέλεσμα να αδυνατούμε να την γνωρίσουμε σε βάθος, και κατ’ επέκταση να την κατανοήσουμε. Γεγονός απολύτως λογικό και δικαιολογημένο, μιας και η πρωτοπρόσωπη αφήγηση απ’ την πλευρά του Χουάν κάθε άλλο παρά αμερόληπτη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Γεγονός όμως, που προσωπικά μπορώ να πω ότι με γοήτευσε, διότι δημιουργεί μία έλλειψη, μιας και το τοπίο παραμένει ομιχλώδες μέχρι και μετά το τέλος.
Ολοκληρώνοντας, Το Τούνελ του Ερνέστο Σάμπατο είναι ένα πυκνογραμμένο νοηματικά μυθιστόρημα που διαβάζεται απνευστί χωρίς να προκαλεί αναγνωστική κόπωση. Ένα μυθιστόρημα υπαρξιακού περιεχομένου, που παρασύρει τον αναγνώστη σε ένα κυκεώνα σκέψεων και συναισθημάτων. Ένα μυθιστόρημα για την απέραντη μοναξιά που δύναται να βιώσει ένας άνθρωπος σε μία μονόπλευρη ερωτική σχέση. Ένα μυθιστόρημα για τα δαιδαλώδη και σκοτεινά μονοπάτια του ανθρώπινου νου, που θα σας προσφέρει μία συγκλονιστική αναγνωστική εμπειρία.