«Είναι νωρίς ακόμη μεσ’ στον κόσμο αυτό, μ’ ακούς; Δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα, μ’ ακούς; Το χαμένο μου το αίμα και το μυτερό, μ’ ακούς»
Οδυσσέας Ελύτης, Μονόγραμμα.
Σε προηγούμενο άρθρο, με θέμα #Πορνογραφία, είχαμε θίξει πως ταινίες με ιδιαίτερα το ερωτικό στοιχείο, τόσο στο σενάριο όσο και στη σκηνοθεσία, γίνονταν συχνά αντικείμενο έντονης λογοκρισίας.
Μετά, λοιπόν, το τεράστιο ενδιαφέρον που δείξατε, και σας ευχαριστούμε για αυτό, σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα θέμα πάνω στην ερωτική λογοτεχνία και στην απαγόρευση της.
Πολλά είναι τα βιβλία που προσέγγισαν στις σελίδες του τον έρωτα. Ήρωες που ερωτεύτηκαν, έζησαν παράνομους και παθιασμένους δεσμούς και φυσικά πολύ… sex. Και εδώ είναι η μαγική λεξούλα, η «ανίερη» που για χάρη της, τόνοι μελάνης έχουν γραφτεί και πολλοί δημιουργοί, έχουν εμπνευστεί. Έρωτες δόκιμοι, ανατρεπτικοί, απαγορευμένοι, ανορθόδοξοι, μα πάνω από όλα, έρωτες δικοί μας…
Ας δούμε όμως μερικά από τα βιβλία που ταλαιπωρήθηκαν, γιατί τόλμησαν να αγγίξουν και να φανερώσουν τις πιο κρυφές μας σκέψεις.
«Το Δέλτα της Αφροδίτης», της Αναΐς Νιν.
Τα σέξυ -όσο και ανατρεπτικά – διηγήματα της Αναΐς Νιν, θεωρήθηκαν σκανδαλώδη για την εποχή τους. Γράφτηκαν την δεκαετία του ’40 για λογαριασμό ενός συλλέκτη ερωτικής λογοτεχνίας και πήραν έγκριση για να εκδοθούν το 1971.
Σήμερα θεωρούνται, τα πρώτα τολμηρά, σεξουαλικά έργα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που γράφτηκαν ποτέ από γυναίκα.
«Φανυ Χιλ: Αναμνήσεις μιας γυναίκας της ηδονής», του Τζον Κλίλαντ.
Η Φάνυ Χιλ είναι μια νεαρή κοπέλα που ενηλικιώνεται μέσα από τις σεξουαλικές της εμπειρίες, σε ένα πορνείο στο Λονδίνο, του 18ου αιώνα.
Το βιβλίο θεωρείται η πρώτη βρετανική τυπωμένη λογοκρισία.
«Η ιστορία της Ο», της Πολίν Ρεάζ (ψευδώνυμο της Αν Ντεκλό).
Η πρώτη, πραγματικά, τολμηρή, περιγραφική σαδομαζοχιστική ιστορία, που κυκλοφόρησε. Το 1954 απαγορεύτηκε αμέσως και έγινε ταινία το 1975.
Μια νεαρή κοπέλα, στέλνετε από τον φίλο της σε ένα πύργο, για να εκπαιδευτεί στις τεχνικές του σαδομαζοχιστικού sex.
Αντιδράσεις, αναθεματισμοί και υστερικές αντιδράσεις. Η συγγραφέας, κρατούσε κρυφό το όνομα της, για πολλά χρόνια μετά.
«Νανά», του Εμίλ Ζολά.
Το βιβλίο του Γάλλου συγγραφέα, δημοσιεύεται το 1880. Το θέμα του είναι μια θεατρίνα και οι εμπειρίες της. Στη διάρκεια της καριέρας της, η Νανά είχε πλήθος εραστών και η ίδια αποτέλεσε αντικείμενου πόθου και διαμάχης για πολλούς αριστοκράτες.
«Η σεξουαλική ζωή της Κατρίν Μ.», της Κατρίν Μιγιέ. Η συγγραφέας και διακεκριμένη κριτικός τέχνης, αφηγείται τη σεξουαλική της ζωή, η οποία περιλαμβάνει πολύ -μα πολύ- ομαδικό sex.
«Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ», του Μαρκησίου Ντε Σαντ.
Οδηγίες προς ηδονιστές.
Η κυκλοφορία του βιβλίου απαγορεύτηκε με δικαστική εντολή. Ο Ντε Σαντ φυλακίστηκε. Έκαιγαν στους δρόμους τις σημειώσεις που διέρρεαν από το κελί του, τις οποίες ο συγγραφέας έγραφε πάνω σε χαρτί υγείας!
Ακόμη και σήμερα, θεωρείται προκλητικό να βρίσκεται σε φανερή θέση βιβλιοθήκης.
«Ο εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ», του Χέρμπερτ Λόρεν.
Το κλασικό πια, πολυσυζητημένο και απαγορευμένο, για αρκετά, χρόνια αριστούργημα, μιλάει για την ερωτική σχέση μια αριστοκράτισσας, της Κόνο Τσάτερλυ και ενός άντρα της εργατικής τάξης, του δασοφύλακα Μέλορς.
Υπάρχουν τολμηρές σκηνές, αισθητικά υπέροχες. Οι «καθωσπρέπει» της εποχής είχαν σοκαριστεί πιο πολύ από το γεγονός, ότι μια κυρία της καλής κοινωνίας γοητεύεται από έναν… εργάτη, πάρα οι ερωτικές περιγραφές.
«Ο Μέγας Ανατολικός», του Ανδρέα Εμπειρίκου.
Σε εκατό κεφάλαια και οκτώ τόμους απλώνεται το σπουδαιότερο, τολμηρότερο και σαφώς μεγαλύτερο έργο, που ξεχειλίζει από ερωτισμό.
Στο Μέγα Ανατολικό, το υπερωκεάνιο κάνει το παρθενικό του ταξίδι, από την Αγγλία στην Αμερική, τον Μάιο του 1867. Επιβάτες, κάθε τάξης και επαγγέλματος, διαπλέουν τον Ατλαντικό, απολαμβάνοντας όλες τις μορφές του έρωτα.
Ο Μέγας Ανατολικός, γράφτηκε 1945-1951. Μεταπολεμικό ανάγνωσμα, που έχει και αναφορές στην πολιτική κατάστασης της εποχής. Στην Ελλάδα, ήταν αδύνατο να εκδοθεί. Ο συγγραφέας προσπαθεί να το εκδώσει ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’50, στο Παρίσι, με πρωτοβουλία του σουρεαλιστή συγγραφέα, Αντρέ Μπρετόν, χάρη στην μεσολάβηση του Νάνου Βαλαωρίτη, που βρισκόταν τότε εκεί.
Ο όρος για να εκδοθεί το βιβλίο, ήταν να αντικατασταθούν κάποιες λέξεις. Φυσικά, και ο Εμπειρίκος αρνήθηκε. Η δεύτερη προσπάθεια για έκδοση του βιβλίου, διεκόπη… βιαίως από την Χούντα, επικαλούμενη τον νόμο «περί αισχρότητας και διαφθοράς των νέων», που ήταν σε ισχύ από το 1873. Λίγο μετά την Χούντα, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, πέθανε. Ο Μέγας Ανατολικός, εκδόθηκε το 1990-1992, από τις εκδόσεις Άγρα.
Το βιβλίο που έδωσε, ίσως την μεγαλύτερη μάχη, για την ελεύθερη έκφραση και την ελευθεροτυπία, είναι το αριστούργημα του Χένρι Μίλερ, «Ο τροπικός του καρκίνου», που ήταν απαγορευμένο στην χώρα του συγγραφέα, ΗΠΑ, για 30 χρόνια.
Οι πολλές και εξαιρετικά ειλικρινείς και λεπτομερείς ερωτικές περιπτύξεις του βιβλίου, με τον Μίλερ, να χρησιμοποιεί λέξεις που την δεκαετία του ’30, θεωρούνταν «Unprintable» χαρακτηρίστηκε, φτηνή πορνογραφία.
Στις μέρες μας θεωρείται ένα από τα κορυφαία λογοτεχνικά αναγνώσματα του 20ου αιώνα.
Το θέμα του είναι, οι σεξουαλικές περιπέτειες ενός περιθωριακού Γάλλου συγγραφέα. Πρώτη έκδοση του «Τροπικού του Καρκίνου», ήταν το 1934. Κάτω στο εξώφυλλο, αναγράφεται «Απαγορεύεται να εισαχθεί σε Μεγάλη Βρετανία και ΗΠΑ».
Ακόμη και οι εκδότες που προσπάθησαν να το εκδώσουν, τρομοκρατήθηκαν. Το 1940, κυκλοφόρησε στη Νέα Υόρκη, μια παράνομη έκδοση του βιβλίου, με την παραπλανητική ένδειξη «Τυπώθηκε στο Μεξικό». Ο εκδότης, Τζέικομπ Μπράσελλ, που κρυβόταν πίσω από αυτήν την κομπίνα, συνελήφθη και οδηγήθηκε στην φυλακή.
Βέβαια, η «ζημιά» είχε γίνει. Είχαν πουληθεί αντίτυπα και το θρυλικό βιβλιοπωλείο Cotham Book Mart, στην Νέα Υόρκη και στο Σικάγο, τα πουλούσε προς 20 δολάρια το αντίτυπο (τεράστιο ποσό, για τα τότε δεδομένα). Εξαιτίας των πιέσεων, από ανοιχτόμυαλους κύκλους της Ευρώπης, πρότειναν στον Μίλερ να αφαιρέσει κάποιες λέξεις και στην θέση τους να υπάρξουν… κενά.
Δεν τους ένοιαζε το περιεχόμενο, αρκεί να μην υπήρχαν καταγεγραμμένες οι λέξεις «αιδοίο» και «συνουσία». Μάλιστα του βρήκαν την απίθανη λύση να τυπωθεί και ο αριθμός τηλεφώνου του και όποιος αναγνώστης επιθυμεί διευκρινίσεις, να του τηλεφωνεί απευθείας. Ο Χένρι Μίλερ, φυσικά και αρνήθηκε, κάνοντας χιούμορ, ότι η μητέρα του, του έλεγε να μην μιλάει με αγνώστους.
Η Αμερικανική Ένωση Αστικών Ελευθεριών, του Σαν Φρανσίσκο, προσπάθησε να διακινήσει το βιβλίο και έτσι έχουμε την πρώτη δικαστική μάχη για τον «Τροπικό του Καρκίνου». Η απόφαση αναμενόμενη, Χυδαίο ανάγνωσμα.
Μόλις το 1960, νομιμοποιήθηκε το βιβλίο. Την περίοδο 1957-1967, έλαβαν χώρα, πάνω από 60 δίκες, για απαγορεύσεις βιβλίων, σε ΗΠΑ και Αγγλία. Μεταξύ αυτών των βιβλίων και το «Λολίτα», του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, «Το γυμνό γεύμα», «Ο εραστής», «Τελευταία έξοδος για το Μπρούκλιν».
Έτσι, το 1961, με την άρση της απαγόρευσης των βιβλίων του Μίλερ στις ΗΠΑ, άνοιξε ο δρόμος και άλλα απαγορευμένα βιβλία. Η λίστα με τα λογοκριμένα ερωτικά βιβλία είναι δυστυχώς μεγάλη. Μπουκόφσκι, Καβάφης, Σαπφώ, Οράτιος, Αριστοφάνης, Ουμπέρτο Έκο, και πολλοί άλλοι ακόμα.
Ο νόμος περί ελευθεροτυπίας στην Ελλάδα, άλλαξε μετά την μεταπολίτευση, το 1975. Ο έρωτας και η σαρκική υπόσταση του δεν είναι κάτι ανίερο και βρώμικο. Δεν απειλείται η ανθρωπότητα και ο πολιτισμός, από το θείο αυτό δώρο. Αντίθετα, απειλείται από τον σκοταδισμό και την εσωστρέφεια. Ποιος ορίζει το αξιακό σύστημα και το μοντέλο που πρέπει να νιώθει ο κάθε ελεύθερος άνθρωπος;
Οποιοσδήποτε μορφή λογοκρισίας, Πολιτική, ερωτική, επιστημονική, είναι μια χαρακιά στην ζωή όλων των ανθρώπων που προσπάθησαν για την ελευθερία της έκφρασης και του λόγου.
Μη μας ξεγελάει η υποκριτική «σεμνότητα», που θέλει να θεωρούμε τον έρωτα ως αμαρτία. Την εποχή που η ΗΠΑ, η χώρα που πολέμησε την ελευθερία του λόγου όσο λίγες, λογόκρινε τα βιβλία ερωτικού περιεχομένου, επέτρεπε την εκμετάλλευση ανθρώπων, λόγω του χρώματος του δέρματος τους.
Τι αποτελεί χυδαιότητα και προσβολή της ίδιας της ζωής; Η περιγραφή μια ερωτικής συνεύρεσης, ακόμα και με γλαφυρό τρόπο, ή ο εξευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Κάτω τα χέρια λοιπόν, από τον έρωτα και από το δικαίωμα των ανθρώπων να τον υμνούν. Αυτό που πρέπει να πολεμηθεί και να εκδιωχθεί, είναι η μισαλλοδοξία και ο φανατισμός.
Δεν ξέρω αν οι παλιές αγάπες πάνε στον παράδεισο και ανασταίνονται. Ίσως και να επιστρέφουν στο σώμα που τις γέννησες, για να μη μένει άδειος τάφος.
Και αν πέσει στα χέρια σας κάποιο από τα προαναφερθέντα συγγράμματα, μην βιαστείτε να το απορρίψετε.
Ίσως στις σελίδες του, βρείτε λίγο από τον κρυμμένο σας εαυτό…
*Το άρθρο 19, της οικουμενικής Διακήρυξης Των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που υιοθετήθηκαν το 1948, βασισμένο στη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, στην περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης, το 1789, επιβεβαιώνει την ελευθερία του λόγου και όλων των εκφραστικών μέσων, ως αναφαίρετο δικαίωμα. Συγκεκριμένα: «Καθένας, έχει το δικαίωμα της ελευθερίας, της γνώμης και της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία γνώμης, χωρίς παρεμβάσεις και την αναζήτηση, λήψη και διάδοση πληροφοριών και ιδεών με οποιονδήποτε μέσο και ανεξαρτήτως συνόρων».